Microsoft Word Materiallar Full

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

152 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

funksiyalara bilavasitə  təsiri öyrənilmişdir. Məlumdur ki, insan və heyvan orqanizmi müəyyən hallarda və  şəraitlərdə 

oksigen çatışmazlığına məruz qalır və   bu kimi situasiyalarda onun homestatik vəziyyəti, həyat fəaliyyəti, davranışı, həyat 

uğrunda mübarizə potensiyaları  kəskin  şəkildə pozulur.  Qeyd olunduğu kimi, orqanizmin postembrional inkişaf dövrü, 

xüsusi ilə də inkişafın böhran mərhələləri oksigenə çox yüksək həssaslıq və tələbat nümayiş etdirirlər. Bəzi tədqiqatçıların 

göstərdiyinə görə azyaşlı insanların orqanizmi böyük yaşlı orqanizmə nəzərən bədən kütləsinin hər vahidi üzrə 1-2 dəfə çox 

oksigen, deməli metabolik və funksional enerji tələb edir.Yüksək idman nailiyyətinin  əldə olunması  məşq metodlarının 

təkmilləşməsini tələb edir. Ona görə  də, idman fiziologiyası  və idman biokimyasının ayrı-ayrı sahələrində  əldə olunmuş 

elmi dəlillərin idman məşqinə  tətbiqi öz gözəl töhfəsini verməkdədir. Fiziki yüklərin icrasının xarakterindən asılı olaraq 

orqanizimdə bir sıra fizioloji və biokimyəvi dəyişikliklər  baş verir. Bir çox tədqiqatçılar məşq zamanı oksigenin maksimal 

sərfinin ürək yığılmalarının sayını,  bədən temperaturunu  və  tər ifrazı intensivliyini ölçməklə orqanizmin funksional 

vəziyyəti haqqında qiymətli fikirlər irəli sürmüşlər. Yükün icrası zamanı əzələlərin və onların hüceyrələrinin üzərinə böyük 

yük düşür, daha doğrusu  tam orqanizimdə köklü dəyişikliklər baş verir. Ona görə də funksional yoxlamalardan, müxtəlif 

sınaqlardan istifadə edərək yükün icrasından  əvvəl və sonra bu göstəricilərin təyini böyük praktik əhəmiyyət daşıyır. 

Tədqiqatlarımızda bir sıra instrumental - pülsotaxometriyadan, spriometriyadan, sfiqmometriyadan, antropometrik 

üsullardan, eləcə də  funksional tədqiqat üsullarından istifadə etmişik.  

Aldığımız nəticələrə əsasən onu deyə bilərik ki, hipoksiyaya məruz qalmış üzgüçülərin ürək vurğularının sayı nəzərə 

çarpacaq dərəcədə artmışdır. Nəticədə ürəyin həcmi böyüyür. Bunun üçün  məşqçilər hər bir idmançıının fiziki hazırlığını 

nəzərə alıb, onlara  fərdi yanaşmalıdır. Üzgüçülük məşqləri ürək – damar sisteminin möhkəmlənməsinə müsbət təsir 

göstərir. Üzgüçülükdə tənəffüs üzvləri də yaxşı inkişaf edir. Məşq keçmiş üzgüçülərin ağ ciyərlərinin hava tutumu yüksək 

(5000m

3

-dən artıq), döş  qəfəsinin ekskursiyası böyük, nəfəsalma qüvvəsi geniş,  əzələ tonusu isə yüksək olur. Üzgüçülər 

oksigen çatışmamazlığına daha dözümlü olur və bu üzmə zamanı idmançının hidrodinamik keyfiyyətlərindən, formasından, 

bədən səthindən, üzmə qabiliyyətindən və müvazinətdən asılı olur. Üzgücülük orqanizmin hidrodinamik keyfiyyətlərinə 

(boy, çəki, bədənin kütləsi) pozitiv təsir göstərərək orqanizmin fiziki inkişafına və sağlamlığının möhkəmlənməsinə 

yünəlmiş idman sayılır. Üzgüçülərin uğuru isə ürək damar sisteminin və tənəffüsün funksional hazırlığı ilə müəyyən olunan 

fiziki iş qabiliyyətinin səviyyəsi ilə sıx sürətdə əlaqədə olur.