Microsoft Word Materiallar Full

GÖRMƏ ANALİZATORUNUN STRUKTURLARININ ELEKTROFİZİOLOJİ 

GÖSTƏRİCİLƏRİNNİN HİPOTALAMİK TƏNZİMLƏNMƏSİNƏ 

 MONOAMİNERQİK SİSTEMİN TƏSİRİ 

 

Xuraman MİRYUSUFOVA,  A. N. NURULLAYEVA  

AMEA, Fiziologiya İnstitutu 

[e-mail] 

 

İnsan orqanizmi ətrafda olan informasiyanın 90%-ni görmə analizatoru vasitəsi ilə qəbul edir. Bu orqanda baş verən hər 

bir patoloji bəyişiklik insanın həm bioloji, həm də sosial varlıq kimi cəmiyyətdə  fəaliyyətinə ciddi təsir göstərir. Görmə 

analizatoru cox mürəkkəb bir funksiyanı yerinə yetirir və bu prosesin həyata keçirilməsində analizatorun bir sıra spesifik və 

qeyri-spesifik strukturları  iştirak edirlər. O cümlədən periferiyadan mərkəzə görmə siqnalının ötürülməsinin bir yolla baş 

vermədiyi bir daha bu prosesin nə  qədər mürəkkəb olduğundan xəbər verir. Ədəbiyyat mənbələrində serotoninin torlu 

qişaya, görmə qabığı, hipotalamusun supraxiazmatik nüvələrinin neyronlarının aktivliyinə  təsirinə dair məlumatlar 

mövcuddur (Lui X, Chen C, 2004; Həsənov H. H, Məmmədov Z. H, Səmədova N.F., 1988). Laboratoriyamızda aparılan 

təsqiqatlar nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, hipotalamusun elektrik stimulyasiyası görmə analizatorunun strukturlarının 

elektrofizioloji göstəricilərinə  təsir göstərir.  Əldə edilmiş  məlumatlara  əsasən bu effektlərin neyrotransmitter əsaslarının 

tədqiqi üçün hipotalamik tənzimlənmənin monoaminerqik (MA-erqik) təsirinin öyrənilməsi xüsusi maraq kəsb edir. 

Tədqiqatlar "şinşila" cinsindən olan yetkin dovşanlar üzərində xroniki eksperiment şəraitində aparılmışdır. Görmə 

analizatorunun strukturlarında potensiallar heyvanın gözündən 25-30 sm məsafədə yerləşdirilmiş fotostimulyator 

lampasından verilən işıq stimullarıilə yaradılmışdır. (1,4 C, 150 mks) Hipotalamusun supraxiazmatik nüvəsinin (SCN) və 

monoaminoerqik sistemin nüvələrinin aktivləşdirilməsi üçün elektrik stimulyasiyası üsulundan istifadə edilmişdir. Bunun 

ücün orta beynin şırım nüvəsi (nR), mavi ləkənin (LC) hipotalamusun elektrik stimulyasiya parametrləri hər bir heyvan 

üçün fərdi olaraq seçilmişdir. (3,0-5,0 V; 150-200 Hs; 5 dəq). Tədqiqatlar zamanı SCN, nR, LC-un hər birinin ayrılıqda 

görmə analızatorunun strukturlarının elektrofizioloji göstəricilərinə təsiri öyrənilib. Həmçinin nR-nın, LC-un stimulyasiyası 

fonunda hipotalamusun təsiri araşdırılmışdır. Eksperimentlər zamanı görmə analizarorunun tədqiq edilən strukturlarından 

(torlu qişa, dördtəpəli cismin yuxarı qabarları (DCYQ), görmə qabığından (GQ)) yaradılmış potensiallar (YP) ensefoloqra-

---