Microsoft Word Materiallar Full

AZƏRBAYCAN DİLİNDƏ AY ADLARI 

 

Gülxanım İSMIXANOVA 

Bakı Slavyan Universiteti 

[e-mail] 

 

 Azərbaycan dilində zaman mənalı sözlər kateqoriyasına daxil olan leksik vahidlər sırasına ay adları da daxildir. 

Məlum olduğu üzrə, hər biri üç aydan ibarət olmaqla, il dörd fəslə bölünür. Dekabr, yanvar, fevral qış, mart, aprel, may yaz, 

iyun, iyul, avqust yay, sentyabr, oktyabr, noyabr isə payız aylarıdır. Ay adları semantik və sözdüzəltmə baxımından bir-

birindən təcrid olunmuş sözlərdir, onların hansı əsaslarla sıralanması haqqında tarixdə bilgi yoxdur, sadəcə olaraq, Roma 

allahlarının, ilahələrinin və imperatorlarının şərəfinə bu cür adlandırılması söylənilməkdədir. 

Ay adlarının mənşəyini və türk dillərindəki formalarını göstərmək üçün hər birini ayrı-ayrılıqda incələyək: 

Yanvar ilin birinci ayının adıdır və latın dilindəki “Januarius” sözündən götürülmüşdür. Roma allahı Janusun şərəfinə 

belə adlandırılmışdır. Türkiyə türkcəsində “ocak” şəklində işlənir ki, bu da “atəş”, “atəş olan yer” anlamındadır. 

Fevral sözü latın dilindən keçmə olub, hərfi mənası “təmizlənmə ayı” deməkdir. Qriqori təqviminə görə, fevral ikinci 

aydır. Bu ay iyirmi səkkiz gündən ibarətdir. Uzun illərdə isə bu ay iyirmi doqquz gündən ibarət olur. Bu, dörd ildən bir baş 

verir. Fevral ayının adı Favn allahının adının  şərəfinə bu cür adlandırılmışdır. Türkiyə türkcəsində fevral ayını  “şubat” 

adlandırırlar ki, bu da qədim süryani dilindən gəlmədir. 

Mart sözü latın dilindən götürülüb. Otuz bir gündən ibarət  olan  bu  ay  qədim Roma allahı Marsın  şərəfinə belə 

adlandırılmışdır. Diğər oğuz qrupu türk dillərində də eyni şəkildə işlənməkdədir. 

Aprel  sözü latın dilindəki “aprelus” sözündən götürülüb. Qriqori təqviminə  əsasən aprel ayı dördüncü aydır. Bu ay 

otuz gündən ibarətdir. Türkiyə türkcəsində “aprel” ayı “nisan” adlanır [3; 5]. 

May leksik vahidi latın dilindəki “marius” sözündən götürülüb. Qriqori təqviminə əsasən, may ayı beşinci aydır. Bu ay 

Roma ilahəsi Mayanın  şərəfinə belə adlandırılmışdır. Türkiyə türkcəsində may ayı “mayıs”  şəklində ifadə olunur ki, 

Azərbaycan dilindəkindən fonetik variantı ilə fərqlənir. 

İyun Qriqori təqviminə əsasən ilin altıncı ayıdır və latın dilindəki “junius” sözündən götürülüb. Bu ay otuz gündən 

ibarətdir.  İyun ayının bu cür adlandırılması  qədim Roma ilahəsi Yunonanın  şərəfinədir. Türkiyə türkcəsində iyun ayı 

“haziran” adlanır ki, ərəb dilindən gəlmə olub,  “isti” mənasındadır. 

İyul  latın dilindəki “helius” sözündən götürülüb. Bu ay Qriqori təqviminə  əsasən ilin yeddinci ayıdır və otuz bir 

gündən ibarətdir. Bu ayın iyul adlandırılması Roma sərkərdəsi Yuli Sezarın  şərəfinədir. Türkiyə türkcəsində iyul ayı 

“temmuz” şəklində işlədilir ki, bu da qədim şumer dilində alınma olub, “bəy, əfəndi” deməkdir. 

---