Microsoft Word Materiallar Full

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

215 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

məruz qalanlar: 

əqli getmək, əqli şaşmaq. “KDQ”dakı variantda orijinala adekvatlıq zamanla aradan 

qalxmışdır: ağlı getmək, ağlı çaşmaq. 

2)  orijinal imla və  tələffüzdən fərqlənən  ərəb alınmalı mürəkkəb fellər. Bu qrup mürəkkəb fellər rəngarənglik 

nümayiş etdirir. Belə ki, irəlidə daha təfsilatlı şəkildə izləyəcəyimiz kimi, bu qrupda həm ərəb emfatik və boğaz samitlərinin 

Azərbaycan fonetik sisteminə uyğunsuzluğu, həm dilimizdə uzun saitlərin mövcud olmaması səbəbiylə yaranan fərqliliklər, 

həm də  ərəb diftonqlarının Azərbaycan dilinə sirayət etməməsində törəyən müxtəlifliklər və s. oxşar hallar nəzərdən 

keçirilir. 

 “KDQ” dastanlarının dilində yer alan ərəb-fars mənşəli fellərin ən mühüm fonetik adaptasiya özəlliyi onların 

müəyyən qisminin tranzit dilin təsirinə məruz qalması ilə bağlıdır. Dastanda 

işlədilən zərb eyləmək, zərb etmək, zərb urmaq mürəkkəb fellərinin tərkibindəki  zərb “zərbə” ərəb mənşəli söz orijinalda 

[darb] transkripsiyasına malikdir. Üçüncidə kəndüyə zərb eylədi, qanı toldı,Kafər təkur qarmalayıb,zərb etdi. Alplar başı 

Qazana zərb urdı, Qazan bəg buna dəxi bir zərb urdı. 

Müqayisə üçün deyək ki, müasir Azərbaycan dilindən fərqli olaraq  müasir türk dilində darbe indirmek “zərbə 

vurmaq”, darbelemek, darbetmek “zərbə endirmək” fellərində orijinal transkripsiya mühafizə olunur. Fars dilinin təsiri ilə 

Azərbaycan dilində d > z keçidi yaşamış digər “KDQ” feli qəza gəlmək, başına qəza gəlmək feli frazeoloji birləşmələrdir. 

Lakin zərb urmaq, zərb etmək fellərindən fərqli olaraq bu fel müasir türk dilində  də d > z keçidinə  məruz qalmışdır. 

Bununla bərabər, müasir tükcənin fonetik quruluşuna uyğun olaraq anlaut konsonantının dəyişimi baş vermişdir. q >