la), isim(ismi, ismə), sinif (sinfi, sinfə) və s. sözləri qeyd etmək olar. Maraqlıdır ki, əql sözü yalnız bir müddət sonra
dilimizin müvafiq fonetik quruluş özəlliyinin diqtəsilə iki hecalı olmuşdur, lakin digər ərəb alınması hələ “KDQ” dastan-
larının mətnində müvazi işləklik nümayiş etdirərək həmin qaydanın icrasına “cəhd göstərmişdir”. Söhbət şükr etmək, şükr
qılmaq fellərinin tərkibindəki ərəb alınmasından gedir. Həmin ərəb alınması həm şükr, həm şükür variantında işlədilmişdir.
Müqayisə üçün deyək ki, digər mürəkkəb fel tərkibində yer alan ərəb alınmasında qısa saitin iştirakı müşahidə edilmir
və həmin leksem müasir dildəki işlək variantından fərqli fonetik cild nümayiş etdirir. «Ol iki həlala yüz qırq yıl ömr ver-
dim», –dedi. Müasir Azərbaycan dilində “həyat vermək, can vermək, yaşatmaq” mənalarını ifadə edən ömür vermək feli
ilə yanaşı, eyni alınmanın iştirakı ilə yaranmış ömrü uzanmaq, ömrü vəfa etməmək, ömür keçirmək mürəkkəb fel və feli
frazeoloji birləşmələri də vardır ki, onların bəzilərində qısa saitin iştirak etdiyini, bəzilərində isə reduksiyaya uğradığını
görürük. Dastan mətnində müasir variantından fərqli olaraq, qısa saitsiz işlənən digər ərəb alınması isə fikr sözüdür.
“KDQ”-da həmin alınmanı fikr etmək mürəkkəb felinin tərkibində izləyirik: Oğlan fikr eylədi, aydır: «Bir tama dirək
ururlar, ol tama tayaq olur. Bən bunın alnına niyə tayaq olurbən-tuturbən» -dedi.
“KDQ” dastanlarının dilində yer alan ərəb alınmalarında “uzun sait” amilini də yaddan çıxarmaq olmaz:
Dostları ilə paylaş: |