Microsoft Word Materiallar Full

 

 

İLYAS ƏFƏNDİYEVİN “SƏN HƏMİŞƏ MƏNİMLƏSƏN” ƏSƏRİNDƏ MÜHİT VƏ 

QƏHRƏMAN PROBLEMİ 

 

Könül ŞƏRİFOVA 

Bakı Slavyan Universiteti 

[e-mail] 

         Mühit və qəhrəman problemi bir-birilə vəhdət təşkil edir. Mühitin qəhrəmana təsiri nəticəsində qəhrəmanın xarakteri 

açılır və şəxsi keyfiyyətləri üzə çıxır. Əsərdə verilən surətlərin hamısı təsvir olunan hadisələrin gedişində eyni dərəcədə 

fəaliyyət göstərmir, amal uğrunda apardıqları mübarizəni, həyatı, insan münasibətlərini biri digərlərinə nisbətən daha 

dərindən dərk edir, yüksək qiymətləndərir və bu cəhətdən başqalarından fərqlənir. Yazıçı həmin əsərdə irəli sürdüyü ideya 

ilə əlaqədar fikir və arzularını, gəldiyi qənaəti də belə surətlər vasitəsilə ifadə edir. Bədii əsərdə qəhrəman təsvir olunan 

hadisələrin mərkəzində durur, aparılan mübarizənin təşkilində və gedişatında mühüm rol oynayır. Bədii əsərdə danışılan 

əhvalat , hadisə sənətkar tərəfindən yaradılan surətlərlə verilir və yazıcı onun vasitəsilə həyata, müəyyən ictimai quruluşa 

öz münasibətini bildirir  

        Müasir  dövr  ədəbiyyatında lirik-psixoloji üslub özünü göstərir.  İlyas  Əfəndiyev  ədəbiyyatımızda lirik-psixoloji 

dramaturgiyanın banisidir. Onın  əsərlərində  qəhrəmanın hiss və  həyəcanları, arzu və istəkləri, düşüncələri, mənəvi 

iztirabları öz parlaq əksini tapmışdır. 

  Azərbaycan nəsrinin canlı, təravətli,bədii surətlər və  əlvan təsvir vasitələri ilə  zənginləşməsində ,dramaturgiyamızda 

lirik-psixoloji üslubun inkişafında  İlyas  Əfəndiyevin böyük yaradıcılıq xidmətləri olmuşdur. Onun “Sən həmişə 

mənimləsən” əsəri ədəbiyyatımızda lirik-psixoloji üslubun təməlini qoymuşdur .  

         İlyas.Əfəndiyevin “Boy çiçəyi” və ya “Sən həmişə mənimləsən” pyesində daxili dramatizm və dinamikanın inkişafı 

yüksək sənətkarlıqla işlənmişdir. Lirik-psixoloji dramda bitkin dinamik kompozisiya daxilində hadisələrin , fikrin hərəkət 

vəhdəti maraq doğurur . Ümumiyyətlə, İlyas Əfəndiyevin pyeslərində milli təfəkkür, milli psixologiya , cilalanmış sərrast 

dil, aktuallıq özünü göstərir . 

         Əsər ata qayğısından məhrum olan , atalığının təkidi ilə anası tərəfindən evdən çıxarılan Nargilənin zavod direktoru 

Həsənzadəyə olan “qarşılıqsız” məhəbbəti haqqındadır. 

         Həsənzadə  tənhalığa məhkum olunmuş insandır, onu yaşadan ancaq keçmişin xatirələridir. Lakin onunla belə 

Həsənzadənin qəlbində həyat eşqi hələ də sönməyib , o, həyata vurğun insandır. Tənhalığın faciəsi bu surətlərin hər birinin 

həyatında öz mütləq rolunu oynayır. Tənhalığın məngənəsindən qurtulmaq üçün Nargilənin anası  Nəzakət sevmədiyi 

Fərəcə getmək məcburiyyətində qalıb, həm də bu insana kölə kimi qulluq edir . Tənhalığın dəhşəti Nargiləni Həsənzadə 

ilə görüşdürür. Nə yaxşı ki, bu görüş xoş sonluqla bitir. Nargilənin sevgidən daha çox xoş münasibətə  və valideyn 

məhəbbətinə ehtiyacı var. Əsərin ideyasına müvafiq olaraq Həsənzadə, onun mərhum xanımı Xurşid və Nargilə boy 

çiçəyinin funksiyasını yerinə yetirirlər. Onlar bir-birinin həyatlarına müsbət təsir göstərib, onu xoş məcraya yönəldirlər. 

Boy çiçəyinin özü quruyub xəzan olsa da, onun ətri qalır. Yaxşı əməllər də belədir, insan həyatdan gedəndən sonra belə 

onun əməlləri daim yaşayır . 

---