Microsoft Word Materiallar Full

MƏNSUR ŞEIR JANIRININ YARANMA TARİXİ VƏ TƏNQİDÇİLƏRİN  

BU JANR HAQQINDA FİKRLƏRİ 

 

Nigar AĞAYEVA 

Bakı Slavyan Universiteti 

[e-mail] 

 

Bədii  ədəbiyyat cəmiyyətin yaranışı  qədər qədim tarixə malikdir və illər keçdikcə  nəinki bir sənət, bir idrak sahəsi 

kimi həm də ilkin məhdudluq çərçivəsindən çıxaraq epik, lirik və dramatik növlərə ayrılmışdır. Bu janrların arasında cavan 

olsa da mənsur şeir özünəməxsus yeri və əhəmiyyəti həmçinin kamil bədii yaradıcılıq sahəsi kimi inkişaf xətləri və meylləri 

vardır. 

Mənsur  şeir terminini ilk dəfə  ədəbiyyata fransız alimi olan Aloiziyus Bertran gətirmişdir.Onun Qaspar qaranlıqda 

ümumi başlığı adı altında şeirləri məlumdur.Alimdən iyirmi il sonra fransız şairlərindən olan Şarl Bodler və Artur  Rembo 

da məsnur şeirlər yazmışlar.Bu gənc janr ondoqquzuncu əsrdə Fransada meydana gəlmişdir. 

Rus ədəbiyyatında mənsur şeirinin yaradıcısı ondoqquzuncu əsrin böyük alimi İ.S.Turgenev ( 1818- 1883) olmuşdur. 

O ömrünün son illərində kiççik həcmli silsilə əsərlərini  qələmə almışdır ki, bunlar rus ədəbiyyatında mənsur şeir janrının 

nümunələri kimi yaşamaqdadır. 

Hind Ədəbiyyatında mənsur şeir janırının Robindranat Taqor (1861- 1941) türk ədəbiyyatında Xalid Ziya və Cənub 

Şəhabəddin kimi görkəmli nümayəndələri vardır. Onlar müxtəlif dövrlərdə maraqlı əsərlər yazmaqla öz ədəbiyyatlarına janr 

yeniliyi, forma gözəlliyi gətirmişlər. 

Heç də  təsadüfi deyil ki, R.Ttaqor mənsur  şeirlərini özü Benqal dilindən ingilis dilinə çevirdikdən sonra bunlar 

Avropada çox geniş yayılmış, məhşurlaşmış və əsərlərinə görə ədibə Nobel mükafatı verilmişdir. 

Mənsur  şeir nədir? Bu hakda müxtəlif fikrilər söylənmişdir. ‘’Əədbiyyatşunaslığın  əsasları’’ kitabında mənsur  şeirə 

belə bir tərif verilir: Lirik və epik xüsusiyyətlərin müştərək birgə halında iştirak etdiyi həm də insanın daxili hissi aləmini 

qələmə alan, vəzn, qafiyə, bölgü kimi nəzm şərtlərindən uzaq, təbii ritmik nəsr dili ilə yığcam yazılan əsərlərə mənsur şeir 

adı verirlər. 

Mərhum yazıçımız Mir Cəlalın mənsur  şeirə verdiyi bu tərif olduqca obyektivdir.Lakin bizcə tam dəqiq deyildir 

Birincisi lirik və epik xüsusiyyətlərin müştərəkliyi məsnur şeirlərin hamısında eyni dərəcədə deyildir. Bu xüsusiyyətlər bir 

mənsur şeirdə birgə iştirak etdiyi halda digərinə zəif, bir başkasında güclü nəzərə çarpır. Daha doğrusu əksər mənsur şeirlər 

həm sujetli həm də sujetsiz olub lirik hissi mahiyyət daşıyır.  Əlbətdə bu xüsusiyyət lirik şeirlərə də xasdır. Tərifə kiççik 

irazdımız bunlardır. Burada ‘’qələmə alan’’ əvəzinə ‘’qələmə alınan’’ ifadəsi işlənsəydi daha yerinə düşərdi. Nəhayət təbii 

ritmik nəsr dili ilə yığcam yazılan hissədə nəsr dili ilə birləşməsi deyil nəsrlə deyilməsi daha düzgündür. Axı mənsur şeir 

nəsr dili ilə deyil daha yüksək poetik bir dillə yazılı lakin şəkilcə nəsrə bənzəyir 

Ədəbiyyatşünas, Azərbaycan EA müxbir üzvü Əziz Mirəhmədovun tərtib etdiyi ‘’Ədəbiyyatşünaslığın terminləri’’ 

lüğətində 420-yə yaxın ədəbi terminin qısa və aydın ızahı verilmişdir Görkəmli alim mənsur şeiri şeir şəkilində yazılıb lirik 

səciyyə daşıyan kiçik əsər adlandırmışdır Halbuki mənsur şeir şeir şəkilində deyil nəsr şəkilində yazılıb lirik səciyyə daşıyır. 

---