47
- yangi mahsulot va yangi bozorlarga chiqish bo’yicha talab va ehtiyojlarni
aniqlash;
- marketing kontseptsiyasini ishlab chiqish va h.k.
3. "Xodim" bo’limi
ishchi kuchini rejalashtirish;
xodimlar mehnatini va ish xaqini tashkil qilish;
xodimlar va ularning
martabalarini boshqarish;
xodimlarni boshqarish tizimini shakllantirish, tahlil qilish va boshqalar.
Bu usullarni qo’llash yordamida boshqariladigan ob'ekt tarkibidagi
bo’limlarning maqsadlari va ularning echimi bo’yicha zarur tadbirlar aniqlab olinadi.
Bu usullar boshqarish funktsiyalarini, ya'ni:
rejalashtirish;
tashkil qilish;
nazorat qilish;
muvofiqlashtirish;
motivatsiya (vajlar, isbotlar keltirish) kabilarni bajarish uchun
qo’llaniladigan usullardir. Masalan, rejalashtirish funktsiyasini bajarishda
mutaxassislar:
prognoz (oldindan aytish);
ekstrapolyatsiya;
regression tahlil;
modellashtirish;
hujum;
Delfa;
omilli tahlil;
Maqsadlar shajarasi va uni echish kabi usullarni qo’llaydi.
Boshqarishning nazorat funktsiyasini bajarishda qo’llaniladigan
usullar tezkor,
buxgalteriya hisobi va statistika holatiga bog’liq va shularga asoslanadi. Motivatsiya
usullari xodimlarni mehnatga undaydigan barcha usullarni, ya'ni:
ish xaqi;
rag’batlantirish tizimi;
foyda taqsimotida qatnashish;
ma'naviy rag’batlar;
yuqori lavozimlarga tayinlash, malakani oshirish kabilarni o’z ichiga oladi.
Boshqaruv qarorlarini qabul qilish quyidagi uslublarga asoslangan holda
amalga oshiriladi:
muammoni qo’yish;
muammoni hal qilish;
qarorni tanlash;
qilingan qarorlarning bajarilishini ta'minlash.
Muammoni qo’yish bosqichida qo’llniladigan uslublar muammoni batafsil
yoritishga, muammoga ta'sir qiluvchi ichki va tashqi omillarni aniqlashga, vaziyatni
baxolashga va shu asosda muammoli vaziyatni ifodalashga imkon yaratadi. Bu
usullar tarkibiga:
48
- ma'lumotlarni yig’ish, saqlash, ularni qayta ishlash va tahlil qilish usullari;
- muhim voqealarni qayd qilish usullari;
-
qiyoslash usullari;
- dekompozitsiya va modellashtirish usullariga muhim o’rin beriladi.
Muammoni hal qilish, ya'ni echim variantlarini ishlab chiqish bosqichida ham
ma'lumotlarni yig’ishda qo’llaniladigan usullardan foydalaniladi. Ammo bu usullarni
qo’llashga "Nima sodir bo’ldi" va "qaysi sabablar ta'siri ostida bo’ldi" degan
muammoni hal qilishiga emas, balki "Muammoni qay tarzda hal qilish,
qanday
boshqaruv usulini qo’llash lozim" degan savolga javob topish nuqtai nazardan
yondoshiladi.
Qarorni tanlash bosqichida, eng avvalo tanlash me'yor (kriteriya) larini
shakllantirishga e'tibor beriladi. Bu erda so’z ko’pincha maqsimumlashtiradigan yoki
minimumlashtiradigan maqsadli funktsiya to’g’risida boradi. Odatda bunday tanlovni
optimallashtirish deb ataladi. Optimallashtirish kriteriyalariga quyidagilar misol bo’la
oladi:
foydani, daromadni, mehnat unumdorligini, samaradorlikni
maksimumlashtirish;
harajatni, qo’nimsizlikni, unumsiz
ish vaqtlari va hokazolarni
minimumlashtirish.
Qabul qilingan qarorlarning bajarilishini ta'minlash bo’yicha tadbirlar qaror
qabul qilinib, tasdiqlangandan so’ng tuziladi. Bu bosqichda qarorlar shajarasi tuzilib,
unda maqsadga erishishning barcha yo’nalish va yo’llari ikir-chikirigacha aniqlab
chiqiladi.
Dostları ilə paylaş: