Microsoft Word monoqrafiya docx

II FƏSİL 
«SIRLƏR XƏZINƏSI» 
Beş  xəzinədən birincisi sayılan «Sirlər xəzinəsi»ni Nizami hələ  gəncliyi sona 
yetməmiş 49 yaşı tamam olmamış yazmışdır. Bu əsər çox yüngül bir vəzndə yazılmış, 
yadda qalması asan idi. Bu dövrdə  Sənayi,  Xaqani, Farabi məşhur olsalar da Nizami 
şeir səltənətində qabağa çıxmağı bacarmışdır. Gəncəli  şairin yazdıqları böyük hüsnü-
rəğbətlə qarşılanmağa başlamışdır. Nizaminin «Sirlər xəzinəsi» səri bəhrində yazılıb 
qəzəl janrına yeni bir təravət gətirdi. «Sirlər xəzinəsi» iyirmi məqalətdən ibarət idi. Əsər 
əxlaq və nəsihətamiz sözlərinə görə daha tez yayılmağa başlamışdı. Nizami öz qələmiylə 
fars  şeirini daha da cilalayıb ona yeni bir təravət gətirdi. Nizaminin böyüklüyü ondan 
ibarət idi ki, özündən  əvvəlki  şarlərdən fərqli olaraq o, insanı  əsas meyar seçmiş  və 
nəsihətamiz sözləriylə onun mənəviyyatına güclü təsir etməyi bacarmışdır. «Sirlər 
xəzinəsi» əsərindəki məqalə  və hekayələr çox gözəl  şairanə bir ustalıqla verilmiş, din, 
hikmət, əxlaq məsələlərini real bir şəkildə göstərməyə nail olmuşdur. Odur ki, Nizami - 
Xaqani, Zəhir, Cəmaləddin Esfəhani kimi özündən öncə yazıb-yaradan  şairləri 
qabaqlamışdır. 
Şair, Fəxrəddin Bəhram  şaha «Sirlər xəzinəsi»nin bir nüsxəsini hədiyyə etdikdən 
sonra o da öz növbəsində Nizamiyə mükafat göndərir. Mükafat 5 min dinar həcmində 
olmuşdur. 
«Sirlər xəzinəsi» Nizaminin qısa, lakin dolğun fikirlərini, onun fitri istedadını  və 
bacarığını açıb göstərən bir əsərdir. Bu məqalə  və hekayələrdə  şairin özünün ruhu 
dolaşır. Nizaminin şeirləri Xaqani və Sənayi ləhcələri üslubuna oxşardır. Ancan Nizami 
dəsti-xətti və kamalı əvvəldən axıra qədər duyulmaqdadır. 20 məqalədən ibarət olan bu 
əsər öyüd, nəsihət, hikmətlə  bərabər, insanın elm və  tərbiyəyə  əhəmiyyətini açıqlayır. 
Eləcə  də insanı  xəlq edən ilahiyə  və insanın Allah qarşısındakı günahlarına, onun 
tövbəsinə toxunulur. 
Nizami zülmlə heç bir vəchlə barışmadığı üçün onu şahlara yetimlərin, fəqirlərin, 
dul qadınların, adi zəhmətkeş insanların dili ilə çatdırır. Beləliklə  şairin hər bir kiçik 

---

71 
 
 
hekayəsinin arxasında böyük mətləblər durur. Nizami bunları o qədər cazibədar təsvir 
edir ki, insan ürəklə onları oxuyub mütaliə etməyə başlayır.