Microsoft Word mulki huquq doc

Səhmdar cəmiyyətinin icra orqanı cəmiyyətin fəaliyyətinə cari rəhbərliyi həyata keçirir. Bu orqanın səla-

hiyyətinə  o  məsələlər  daxildir  ki,  həmin  məsələlər  cəmiyyətin  digər  idarəetmə  orqanlarının  —  səhmdarların 

ümumi yıüıncaüının və müşahidə şurasının (direktorlar şurasının) müstəsna səlahiyyətinə aid edilməsin. Başqa 

sözlə desək, ümumi yıüıncaüın və müşahidə şurasının müstəsna səlahiyyətinə aid edilməmiş bütün məsələlərin 

həlli cəmiyyətin icra orqanının səlahiyyətinə daxil olunur (MM-in 107-ci maddəsinin 4-cü bəndi). Bu məsələlər 

cəmiyyətin nizamnaməsində göstərilir. Deməli, icra orqanı cəmiyyətin ümumi yıüıncaüının və müşahidə şurası-

nın (direktorlar şurasının) müstəsna səlahiyyətlərinə şamil edilən məsələlərdən savayı, cəmiyyətin fəaliyyəti ilə 

bağlı bütün məsələləri həll edir («qalıq prinsipi»). Başqa sözlə desək, icra orqanlarının səlahiyyətinə MM ilə 

və nizamnamə ilə cəmiyyətin idarəetmə orqanlarının müstəsna səlahiyyətinə aid edilməmiş bütün məsələlər da-

xildir (MM-in 107-10-cu maddəsinin 2-ci bəndi). Bu orqan səhmdar cəmiyyəti adından etibarnaməsiz fəaliyyət 

göstərir, onun mənafelərini təmsil edir, cəmiyyətin əmlakı barəsində sərəncam verir, əqdlər (müqavilələr) bağ-

layır (o cümlədən əmək müqavilələri), banklarda hesablaşma hesabı açır və s. 

Qeyd etmək lazımdır ki, cəmiyyətin icra orqanına direktorlar şurasının (müşahidə şurasının) özvləri sezilə 

bilməzlər (MM-in 107-10-cu maddəsinin 1-ci bəndi). Ona görə ki, qeyd etdiyimiz kimi, direktorlar şurası (mü-

ş

ahidə şurası) cəmiyyətin icra orqanlarına nəzarət etmək kimi funksiya yerinə yetirir; o, həm də nəzarət orqanı-

dır. Səhmdar cəmiyyətində icra-idarəzilik funksiyası nəzarət funksiyasından ayrılmışdır. Odur ki, eyni za-

---

 

217

manda direktorlar şurasının (müşahidə şurasının) və icra orqanının özvü olmaq qeyri-mümkündür. 

Cəmiyyətin səhmlərinin iyirmi faizinə malik olan səhmdar da cəmiyyətin icra orqanının özvü sezilə bilməz 

(MM-in 107-10-cu maddəsinin 7-ci bəndi). Məqsəd yol verilə bilən mümkün sui-istifadə hallarının qarşısını al-

maqdan ibarətdir. Digər tərəfdən bu, cəmiyyətin icra orqanının asılı olmamasını təmin edir. 

Səhmdar cəmiyyətinin icra orqanı həm təkbaşına, həm də kollegial ola bilər. Təkbaşına orqana misal ola-

raq direktoru, baş direktoru, müdiri, prezidenti, kollegial icra orqanına isə müdiriyyəti, idarə heyətini göstərmək 

olar. Cəmiyyətin icra orqanı həm seçilə, həm də təyin oluna bilər.  

Bununla belə, eyni zamanda səhmdar cəmiyyətinin həm kollegial, həm də təkbaşına icra orqanı yaradıla bi-

lər.  Bu,  mümkündür.  Qanun  buna  yol  verir  (MM-in  107-ci  maddəsinin  4-cü  bəndi).  Belə  halda  səhmdar 

cəmiyyətinin nizamnaməsində hər bir icra orqanının səlahiyyəti dəqiq olaraq göstərilir.  

Cəmiyyətin icra orqanları səhmdarların ümumi yıüıncaüı tərəfindən yaradılır. Cəmiyyətin nizamnaməsində 

bu məsələnin həlli müşahidə şurasının (direktorlar şurasının) səlahiyyətinə aid edilə bilər. Bu orqanlar özərində 

nəzarəti müşahidə şurası həyata keçirir. Buna görə də həmin orqanlar səhmdarların ümumi yıüıncaüına və di-

rektorlar şurasına hesabat verirlər.  

Səhmdar cəmiyyətinin icra orqanının səlahiyyətləri mülki-hüquqi müqavilə əsasında başqa şəxslərə verilə bi-

lər. Bu şəxslərə idarəçi deyilir. Özü də idarəçi rolunda yalnız o şəxslər çıxış edə bilər ki, onlar kommersiya (sa-

hibkarlıq) dövriyyəsinin professional iştirakçıları olsunlar. Ona görə ki, bu kateqoriya şəxslər kommersiya (sahib-

karlıq) dövriyyəsinə dərindən bələd olub, kommersiya işlərində kifayət qədər səriştəyə və təcrübəyə malikdirlər. 

Söhbət  kommersiya  təşkilatlarından  və  fərdi  sahibkarlardan  gedir.  Cəmiyyətin  icra  orqanının  səlahiyyətləri  bu 

şə

xslərə verilə bilər. Özü də bu, yalnız səhmdarların ümumi yıüıncaüının qərarı ilə mümkündür (MM-in 107-ci 

maddəsinin 4-cü bəndi). 

Səhmdar cəmiyyətində təftiş komissiyası (müfəttiş) kimi orqan da yaradıla bilər. O, nə idarəetmə, nə də 

icra orqanı sayılır. Təftiş komissiyası (müfəttiş) yoxlama-nəzarət orqanı hesab edilir. Belə ki, onun əsas işi 

cəmiyyətin maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinə nəzarəti həyata keçirməkdən, bu fəaliyyəti təftiş etmək və yoxlamaq-

dan ibarətdir. Bu orqan səhmdarların sayı əllidən zox olan cəmiyyətlərdə yaradılır. Əgər nizamnamədə nəzərdə 

tutularsa, səhmdarların sayı əllidən zox olmayan cəmiyyətlərdə də həmin orqan yaradıla bilər (MM-in 107-11-

ci maddəsinin 1-ci bəndi). 

Təftiş komissiyası kollegial orqandır. Belə ki, o, özvlərdən ibarətdir. Özvlərin səlahiyyət müddəti öz ildən 

artıq ola bilməz. Təftiş komissiyası həm də sezkili orqandır. Ona görə ki, bu orqan sezki yolu ilə yaradılır. Özü 

də onun özvlüyünə fiziki şəxslər sezilir (MM-in  107-11-ci maddəsinin 3-cü bəndi). Bu, fiziki şəxslərin şəxsi 

məsuliyyət daşımaq qabiliyyəti ilə bağlıdır. 

Nə cəmiyyətin səhmdarı, nə direktorlar şurasının (müşahidə şurasının) özvü, nə də cəmiyyətin icra orqanının 

özvü təftiş komissiyasının özvü sezilə bilər. Məqsəd təftiş komissiyasının müstəqilliyini və asılı olmamasını tə-

min etməkdən ibarətdir. 

Müfəttiş isə təkbaşına orqandır. O, bir qayda olaraq, təyin olunur. Buna görə də onu sezkili orqan hesab et-

mək olmaz. 

Səhmdarlar  qanunda  nəzərdə  tutulan  müəyyən  vəzifələr  daşıyırlar.  Əldə  etdiyi  səhmin  dəyərini  ödəmək 

onların əsas və başlıca vəzifəsidir. Səhmdarların bu vəzifəsi ilə səhmdar cəmiyyətinin nizamnamə kapitalının 

formalaşması bilavasitə əlaqəlidir (MM-in 103-cü maddəsi).  

Səhmdarların səhmdar cəmiyyətinin özvü olmaq özün haqq kimi ödəməli olduğu nominal pul məbləğinə ni-