Microsoft Word mulki huquq doc

§ 2. Mülkiyyət və mülkiyyət hüququ 

1. Mülkiyyət iqtisadi kateqoriya kimi 

Mülkiyyət çoxcəhətli anlayışdır. O, əsasən, üç mənada işlədilir: fəlsəfi mənada; iqtisadi mənada; hüquqi mə-

nada. Fəlsəfi mənada mülkiyyət dedikdə, cəmiyyətdəki əmlak münasibətlərinin ifadəsi, əmlaka sahiblik başa 

düşülür.  qtisadi  mənada  mülkiyyət  ictimai-iqtisadi  münasibətdir.  Hüquqi  mənada  mülkiyyət  «mülkiyyət 

hüququ»  anlayışı  ilə  əhatə  olunur  və  hüquq  normalarının  məcmusu  deməkdir.  Odur  ki,  hüquqi  anlayış  kimi 

---

 

251

mülkiyyət «mülkiyyət hüququ» ilə sinonimdir. 

qtisadi  kateqoriya  kimi mülkiyyət  hər  bir  ictimai  quruluşun  əsasını  təşkil  edir.  O,  bütün  tarix  boyu  insan 

cəmiyyəti  ilə,  nejə  deyərlər,  «yol  yoldaşı»  olmuşdur.  lkin  arxaik  dövrlər  istisna  olmaqla,  iqtisadi  kateqoriya 

olan mülkiyyət insan cəmiyyəti ilə birlikdə yaranmış və uzun tarixi inkişaf yolu keçmişdir. Şübhəsiz ki, sosial 

münasibət kimi mülkiyyət «homo sapiens»èí ìåéäàíà ýÿëìÿñè èëÿ äÿðùàë éàðàímaìûøäûð. Î, èíñàí úÿìèééÿòèíèí 

ìöÿééÿí èíêèøàô ìÿðùÿëÿñèíäÿ ÿìÿëÿ ýÿëìèøäèð. 

Həyatda  yaşamaq  üçün  zəruri  olan  vəsaitin  əldə  edilməsi,  maddi  nemətlərin  istehsal  olunması  insan 

cəmiyyətinin mövcud olması üçün əsas şərtdir. Maddi nemətlərin istehsalı cəmiyyətin istehsal qüvvələri tərəfin-

dən həyata keçirilir. Əmək vərdişlərinə malik olan insanla əmək alət və predmetlərinin məcmusu cəmiyyətin is-

tehsal qüvvələrini təşkil edir. Həmin qüvvələr tərəfindən gerçəkləşdirilən istehsal prosesində, habelə maddi ne-

mətlərin mübadiləsi və bölgüsü prosesində insanlar özlərinin iradələrindən asılı olmayaraq, müəyyən əlaqəyə 

girirlər ki, bu, istehsal münasibətləri adlanır. Bu münasibətlərin əsasını istehsal vasitələri üzərində mülkiyyət 

təşkil edir. Odur ki, mülkiyyət insan cəmiyyətinin yaşaması və mövcud olması üçün əsas, habelə istehsal üçün 

zəruri şərtdir. Buna görə də mülkiyyət istehsal münasibətlərinin bütün sistemlərində təzahür edir və ifadə olu-

nur. Marks yazırdı ki, mülkiyyətin hər hansı bir formasının mövcud olmadığı şəraitdə, ümumiyyətlə, müəyyən 

bir istehsaldan və cəmiyyətdən söhbət gedə bilməz. 

Söylədiklərimizdən belə çıxır ki, iqtisadi mənada mülkiyyət əşya və əmlakın özü deyildir. Mülkiyyət şəx-