Microsoft Word mulki huquq doc

Sahiblik əşya hüququnun xüsusi xarakterli institutudur. Bu institut bizim ölkə qanunvericiliyində novelladır. 

Ə

vvəlki sovet dövrünün qanunvericiliyi sahiblik institutunu tanımırdı. Hələ 20 əsr bundan əvvəl Roma hüququ-

na məlum olan bu institut bəzi xarici ölkələrin (məsələn, Almaniyanın, Yaponiyanın,  taliyanın, Hollandiyanın 

və s.) qanunvericiliyində əsas institutlardan biri kimi nəzərdə tutulur. 

Sahiblik institutu şəxsin əşyaya faktiki (fiziki) yiyəlik etməsini qaydaya salan normaları birləşdirir. O, 

mülkiyyət hüququndan fərqlənən müstəqil institutdur. 

Beləliklə, əşya hüququ üç institutdan ibarətdir: 

●

 mülkiyyət hüququ institutundan; 

●

 məhdud əşya hüququ institutundan; 

●

 sahiblik institutundan. 

Əş

ya  hüququnun  institutlarını  müəyyənləşdirdikdən  sonra  onun  nizamasalma  predmetinin  nədən  ibarət  ol-

masını təyin edə bilərik. Əşya hüququnun predmeti belə bir suala cavab verir: əşya hüququ nəyi tənzim edir? 

Apardığımız doktrinal araşdırmalar nəticəsində əşya hüququnun predmetinə daxil edə bilərik: 

●

 mülkiyyət münasibətləri, mülkiyyət hüququnun əldə edilməsi və itirilməsi ilə bağlı yaranan münasibətlər; 

●

 məhdud əşya münasibətləri (superfitsi, uzufrukt və servitut münasibətləri); 

---

 

250

●

 sahiblik münasibətləri, sahibliyin əldə edilməsi, verilməsi və xitam olunması ilə bağlı yaranan münasibət-

lər; 

●

 mülkiyyət hüququnun, məhdud əşya hüququnun və sahibliyin müdafiəsi ilə bağlı olaraq yaranan münasi-

bətlər. 

Almaniya hüquq doktrinasında əşya hüququnun predmetinə daxil edilən məsələlərdən biri əşya hüququnun 

prinsipləridir. Hüquq nəzəriyyəsində belə bir fikir irəli sürülür ki, hüquq sahəsinin tərkibində müəyyən yarımsa-

hənin ayrılması və fərqləndirilməsi üçün həmin yarımsahənin müvafiq sahədaxili prinsiplərə malik olması gə-

rəkdir. Əşya hüququnda ona məxsus olan bir neçə prinsipə rast gələ bilərik: 

●

 müəyyənlik prinsipi (bu prinsipə görə, subyektiv əşya hüququ yalnız müəyyən əşya barəsində yarana və 

onunla bağlı ola bilər); 

●

 əşya hüquqlarının mütləq qüvvəyə malik olması prinsipi (bu prinsipə görə, əşya hüquqlarının əhatə da-

irəsi bilinməyən şəxslərə, yəni «hamıya və hər kəsə» qarşı və münasibətdə qüvvəsi vardır); 

●

 mücərrədlik prinsipi (bu prinsipə görə, əşya əqdləri onların əsasında duran hüquqi əqddən asılı deyildir. 

Məsələn, MM-in 181-ci maddəsinə uyğun olaraq, daşınar əşyaların faktiki olaraq onları əldə edən şəxsə 

verilməsi, yəni tradisiya əşya əqdidir. Əgər əşya alqı-satqı müqaviləsi əsasında verilərsə, onda bu əqd hə-

min  müqavilədən  asılı  olmayajaqdır.  Belə  ki,  alqı-satqı  müqaviləsinin  qanunsuz  sayılması  həmin  əqdin 

etibarsızlığına səbəb olmayajaqdır. Alman hüquqşünasları göstərir ki, mücərrədlik prinsipi mülki dövriy-

yəäÿ sabitliyi, hüquqi təhlükəsizliyi və müəyyənliyi təmin edir); 

●

 açıqlıq prinsipi (bu prinsipə görə, əşyaların hüquqi vəziyyəti açıq-aşkar olmalıdır. Özü də açıqlıq sahibli-

yin və daşınmaz əmlakın dövlət reyestri vasitəsilə həyata keçirilir); 

●

  əşya  hüquqlarının  vijdanlı  əldə  etmə  imkanı  və  vijdanlı  əldə  edənin  əşya  hüquqlarının  müdafiəsi