Microsoft Word mulki huquq doc

qdin hüquqi məqsədi dedikdə, əqd iştirakçılarının onlar üçün mülki hüquq və ya vəzifələrin əmələ gəlmə-

si, dəyişməsi və ya xitam edilməsi barəsində elə bir subyektiv arzusu başa düşülür ki, bu arzu əqd bağlandıqdan 

və icra olunduqdan sonra həyata keçir. Əqdin hüquqi məqsədi əqd iştirakçılarının onlar üçün hüquqi nəticəyə 

nail olunması haqqında subyektiv arzusu, niyyəti və məramıdır. 

Ə

qdin hüquqi məqsədində əqd iştirakçılarının daxili cəhdi və niyyəti ifadə olunur. Buna görə də o, subyek-

tiv xarakter daşıyır. Bu isə bizə belə bir fikir söyləməyə əsas verir ki, əqdin hüquqi məqsədi onun obyektiv 

yox, subyektiv elementidir. 

Ə

qdin hüquqi məqsədi müxtəlif ola bilər. Mülkiyyət hüququnu bir şəxsdən digərinə keçirmək alqı-satqı, ren-

ta, bağışlama, borc və dəyişmə kimi müqavilələrin hüquqi məqsədini təşkil edir. Əmlakdan istifadə hüququnu 

müvəqqəti olaraq bir şəxsdən digər şəxsə vermək kirayə, icarə, lizinq və əvəzsiz istifadə (ssuda) kimi müqavilə-

lərin hüquqi məqsədi kimi çıxış edir.  

Bəzi hallarda əqdin hüquqi məqsədi anlayışını əqdin hüquqi nəticəsi anlayışı ilə qarışdırırlar, daha doğrusu, 

eyniləşdirirlər.  Əqdin  hüquqi  məqsədi,  yuxarıda  dediyimiz  kimi,  əqd  iştirakçıları  üçün  subyektiv  olaraq  arzu 

edilən hüquqi nəticədir. Əqdin hüquqi nəticəsi isə həyata keçirilmiş, realizə edilmiş və gerçəkləşdirilmiş hüqu-

qi məqsəddir, yəni hüquq münasibətinin dəyişməsi, əmələ gəlməsi və ya xitam olunmasıdır. Əqd bağlandıqdan 

və icra olunduqdan sonra əqdin hüquqi məqsədi həyata keçirilir və bununla hüquqi nəticə əldə edilir.  cra olun-

muş əqdlər üçün hüquqi məqsədlə hüquqi nəticənin bir-birinə uyğun gəlməsi halı xarakterikdir. Fəlsəfi planda 

bu iki anlayış arasında əlaqə imkan — gerçəklik, səbəb-nəticə kimi kateqoriyalar arasındakı münasibət kimidir.  

Ümumi qayda belədir ki, icra olunmuş əqdlərin hüquqi məqsədi ilə onların hüquqi nəticəsi bir-birinə uyğun 

gəlir.  Məsələn,  alqı-satqı  müqaviləsinin  hüquqi  məqsədi  satılan  əşya  üzərində  mülkiyyət  hüququnu  satıcıdan 

alıcıya keçirməkdən ibarətdir. Alqı-satqı müqaviləsi icra olunur, yəni satıcı əşyanı alıcıya, alıcı isə onun əvəzin-

də satıcıya pul verir. Bununla hüquqi nəticə əldə edilir, yəni əşya üzərində mülkiyyət hüququ satıcıdan alıcıya 

keçir. Burada müqavilənin hüquqi məqsədi ilə hüquqi nəticəsinin bir-birinə uyğun gəlməsi göz qabağındadır. 

Bəzən əqdin hüquqi məqsədi ilə hüquqi nəticəsi bir-birinə uyğun gəlmir. Bu hal o zaman mümkün olur ki, 

ə

qd formasında hüquqazidd hərəkətlər edilir. Məsələn, mülkiyyətçi olmayan şəxs (məsələn, əşyanı kirayəyə gö-

türən, yükü daşıyan, əşyanı saxlayan və digər şəxslər) əşyanı özgəninkiləşdirməyə ixtiyarı çatmadığı halda, onu 

satır.  Belə  halda  alıcının  həmin  əşya  üzərində  mülkiyyət  hüququ  yaranmır  və  hüquqi  məqsədə  nail  olunmur. 

Başqa  bir  misalda  vətəndaş  fəaliyyət  qabiliyyəti  olmayan  şəxsdən  əşya  alır.  Digər  bir  misalda  vəzifəli  şəxs 

cinayət yolu ilə əldə etdiyi pul hesabına bahalı minik avtomobili alır. Səs-küyə səbəb olmamaq üçün o, bu əqdi 

---

 

308

bağışlama müqaviləsi vasitəsi ilə pərdələyir, yəni minik avtomobilinin hədiyyə (bəxşiş) kimi verilməsi barədə 

bağışlama müqaviləsi bağlayır. Əqd icra olunmadıqda, əqdin predmeti olan əşya məhv edildikdə və digər hal-

larda əqdin hüquqi nəticəsi əldə edilmir.  

Ə

qdin  hüquqi  məqsədini  onun  sosial-iqtisadi  məqsədindən  fərqləndirmək  lazımdır.  Əqdin  sosial-iqtisadi