Microsoft Word mulki huquq doc

rakçıları (əqddə iştirakçılar)» anlayışını qarışdırmaq olmaz. Bunlar eyni mənalı anlayışlar deyildir. Birtərəfli 

ə

qdlərdə həmişə istisnasız olaraq, tərəf rolunda yalnız bir şəxs çıxış edə bilər. Əqd iştirakçıları isə həmin şəxs 

tərəfində çıxış edən və onu təmsil edən şəxslərə deyilir. Əqd iştirakçılarının sayı həmişə əqddə çıxış edən tərə-

fin sayından çox olur.  

Elə birtərəfli əqdlər vardır ki, bu cür əqdlər, əqd bağlayan tərəfin iradə ifadəsini başqa tərəfin qəbul etməsini 

nəzərdə tutur və tələb edir (iradə ifadəsinin qəbulunu tələb edən əqdlər). Belə hallarda yalnız iradə ifadəsi 

başqa tərəfə çatdığı andan o, etibarlı olur (MM-in 325-ci maddəsinin 1-ci bəndi). Bu cür əqdlərdə iradə ifadəsi 

hökmən başqa şəxsə yönəlir. Həmin şəxsin iradə ifadəsi barədə məlumatı olmalıdır. Məsələn, müqaviləyə xitam 

verilməsi barədə xəbərdarlıq kimi iradə ifadəsini bu ifadənin yönəldiyi şəxs bilməlidir. Oferta (müqavilə bağla-

maq təklifi), aksept (müqavilə təklifini qəbul etmək) də göstərilən əqdə misaldır. 

Bununla belə, elə birtərəfli əqdlər vardır ki, bu əqdlər, əqd bağlayan tərəfin iradə ifadəsinin digər şəxs tərə-

findən qəbul edilməsini tələb etmir (iradə ifadəsinin qəbulunu tələb etməyən əqdlər). Məsələn, vəsiyyət bu 

---

 

311

cür əqdlərə misal ola bilər. Bu növ əqdlər, bir qayda olaraq, başqa şəxsə yönəlmir. Sahibsiz əşyanı ələ keçir-

mək, dereliksiya (əşyadan imtina etmək) da göstərilən kateqoriya əqdlərə misaldır. Həmin əqdlərin əsas xüsu-

siyyəti ondan ibarətdir ki, bu əqdlər iradə ifadəsinin başqa şəxslər tərəfindən qəbulunu nəzərdə tutmur. Məsə-

lən, ata öz itmiş uşağını tapan şəxsə xüsusi mükafat verməsini açıq (ümumi) yolla (mətbuat, radio və televiziya 

vasitəsilə və s.) elan edir (xüsusi mükafatlandırma əqdi).  

Bəzən başqa tərəf birtərəfli iradə ifadəsi barəsində qabaqjadan və ya dərhal öz imtinasını bildirir. Bu halda 

birtərəfli iradə ifadəsi etibarlı sayılır və birtərəfli əqdin bağlanmasına təsir göstərmir. Məsələn, ictimai ədəbi-mə-

dəni təşkilat ən yaxşı dram əsəri yazmağa görə ölkənin tanınmış on dramaturq yazıçısı arasında qapalı müsabiqə 

elan edir. Həmin yazıçılar dərhal bu müsabiqədə iştirak etməkdən öz imtinalarını bildirirlər. Başqa bir misalda eti-

barnamə verilmiş şəxs etibarnamədən və ya vəsiyyət üzrə vərəsə vərəsəlikdən dərhal imtina edir. Bu kimi imtina 

hallarından birtərəfli əqdin bağlanması asılı deyildir. Bu, məlum məsələdir. Belə ki, əsas məsələ əqd bağlayan tə-

rəfin iradə ifadəsidir. 

Birtərəfli iradə ifadəsinin etibarlılığı əqd bağlamış şəxsin ölümündən və ya fəaliyyət qabiliyyətini itirməsi ki-

mi amillərdən asılı ola bilər. Belə ki, əqdi bağlamış şəxsin ölümü və ya fəaliyyət qabiliyyətini itirməsi iradə ifa-

dəsindən  sonra  baş  verərsə,  iradə  ifadəsinin  etibarlılığına  bəzi  halda  təsir  göstərir,  bəzi  halda  təsir  göstərmir 

(MM-in 325-ci maddəsinin 3-cü bəndi). Məsələn, vəsiyyət əqdi bağlamış şəxs ölür. Bu, həmin əqdin etibarsız 

sayılmasına dəlalət etmir. Etibarnamə vermiş şəxs öldükdə və ya fəaliyyət qabiliyyətini itirdikdə isə etibarna-

məyə xitam verilir (MM-in 365-ci maddəsi). Xüsusi mükafatlandırma əqdində isə uşağı itmiş atanın fəaliyyət 

qabiliyyətini itirməsi isə birtərəfli əqdin xitam olunmasına və etibarsız sayılmasına səbəb olmur. 

Birtərəfli əqd bütün əqdlər kimi hüquqi nəticəyə — mülki hüquq və vəzifələrin əmələ gəlməsinə, dəyişməsi-

nə və ya xitam edilməsinə səbəb olur. Bu cür əqd vəzifəni yalnız onu bağlamış şəxs üçün yaradır. Əqdin ün-

vanlandığı  şəxslər  üçün  də  həmin  əqd  vəzifələr  yarada  bilər,  bir  şərtlə  ki,  bu,  Mülki  Məcəllədə  və  ya  həmin 

şə

xslərlə razılaşmada nəzərdə tutulsun (MM-in 326-cı maddəsi). Məsələn, vəsiyyət edən şəxs hər hansı öhdəli-

yin (vəzifənin) icra olunmasını vərəsəyə — vəsiyyətin ünvanlandığı şəxsə həvalə edə və tapşıra bilər (MM-in 

1205-ci maddəsi). Vərəsə üçün bu halda birtərəfli əqd olan vəsiyyət vəzifə (öhdəlik) əmələ gətirir. 

Misala müraciət edək. 

Miras qoyan tərtib etdiyi vəsiyyətnamə ilə vərəsəyə tapşırar ki, vərəsə miras açıldıqdan sonra üçotaqlı evin 

otaqlarından birini ömürlük istifadə üçün qohuma versin və ya vərəsə miras qalmış pul hesabına minik avtomo-

bili alıb miras qoyanın qardaşına versin. 

Birtərəfli əqd onu bağlayan şəxs üçün mülki hüquqlar yaratmır. Mülki hüquqları bu əqd yalnız onun ün-

vanlandığı şəxslər üçün əmələ gətirir.