Microsoft Word Raqobat Siyosati ziyo netga

5.2-jadval 2013-2014 yillar uchun global raqobatbardoshlik indeksi bo‘yicha birinchi

va oxirgi o‘nlikka kiruvchi mamlakatlar⁸

Mamlakatlar	2013-2014 y.		2012-2013 y.
	O‘rni	Ball	O‘rni
Shveysariya	1	5,67	1
Singapur	2	5,61	2
Finlyandiya	3	5,54	3
Germaniya	4	5,51	6
AQSH	5	5,48	7
Shvesiya	6	5,48	4
Gonkong	7	5,47	9
Gollandiya	8	5,42	5
Yaponiya	9	5,40	10
Buyuk Britaniya	10	5.37	8

Globalizatsiya jarayonining chuqurlashuvi sharoitida milliy iqtisodiyotlarning o‘zaro bog‘liqligini kuchayishi, jahon bozorlarida raqobat va moliyaviy-iqtisodiy beqarorlikning ortishi, mamlakatlarning raqobatbardoshlikigi o‘stirish hisobiga barqaror iqtisodiy rivojlanishini ta’minlash yo‘llarini topishga undaydi.

Raqobatbardoshlikning yuqori darajasi mamlakat iqtisodiy salohiyatini oshiradi, aholining turmush darajasi o‘sadi va sifatining yaxshilanishini ta’minlaydi.

Iqtisodiyotning tarkibi, infratuzilmasi, boshqaruvi, geoiqtisodiy holati, milliy qiymatliklari hamda tarixidagi tafovutlar barchasi u yoki bu darajada mamlakat va uning korxonalar raqobatbardoshligiga ta’sir qiladi.

Globalizatsiya jarayonida milliy tovar va xizmatlarning raqobatbardoshligini ta’minlovchi tashqi omillar miqyosi va tarkibida salmoqli o‘zgarishlar yuz beradi. Raqobatbardoshlikning tashqi omillariga makroiqtisodiy muhit, rivojlanishning innovatsion yo‘lini tanlash, milliy institutlar va infratuzilmalarning holati, inson kapitalining sifati, milliy iqtisodiyotning hududiy va tarmoq jihatdan balanslashganlik darajasi kiritilib, ular ichki omillarga o‘zgaruvchan ta’sir o‘tkazadi.

O‘zbekistonda bozor islohotlarini amalga oshirishning barcha bosqichlarida ichki va tashqi raqobatbardoshlikni oshirish tarkibiy o‘zgartirishlarning ustuvor vazifasi edi. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitida ushbu masalani hal etishning dolzarbligi yanada ortdi va u iqtisodiyotni erkinlashtirish hamda modernizatsiyalashning davomiy strategik yo‘nalishi sifatida qaralmoqda.

⁸URL: http://gtmarket.ru/ratings/global-competitiveness-index/info (World Economic Forum, 2013. The Global Competitiveness Report 2013–2014)

Mamlakat raqobatbardoshligining muhim ko‘rsatkichlaridan biri – barqaror iqtisodiy o‘sish va makroiqtisodiy balanslashuvning ta’minlanishidir. Bizning mamlakatimizni global inqirozning to‘g‘ridan-to‘g‘ri ta’siridan himoya qilgan makroiqtisodiy muvozanatlashuvining asosiy omillari qatoriga 2005 yildan boshlab kuzatilayotgan budjet profisitining ta’minlanishi, oltin-valyuta rasmiy zaxiralarining yuqoriligi va davlatning tashqi qarzlarining past darajasi, barqaror bank tizimi va xalqaro moliya bozorlaridagi ehtiyotkorona aloqalar kabilarni kiritishimiz mumkin.

Inqirozga qarshi choralar dasturi doirasida milliy iqtisodiyotni raqobatbardoshligini oshirish bo‘yicha tizimli tadbirlar belgilangan bo‘lib, unda dastlab real sektordagi tovar va mahsulotlarni eksport qiluvchi korxonalarni qo‘llab- quvvatlash, ularni tashqi bozorlardagi raqobatbardoshligini ta’minlash, qat’iy tejamkorlikni qo‘llash, mahsulot tonnarxi va xarajatlarini pasaytirishni rag‘batlantirish, shu jumladan, energiya tejamkorligini samarali tizimini qo‘llash va energiya sig‘imini qisqartirish bo‘yicha choralar, ichki bozorda yalpi talabni rag‘batlantirish va boshqalar belgilangan edi.

Real sektorda yuqori qo‘shilgan qiymatga ega bo‘lgan tayyor mahsulotlarni ishlab chiqarish, raqobatbardosh tarmoqlarni rivojlantirish maqsadida xom ashyoni chuqur qayta ishlovchi tarmoqlar ulushini oshirishga qaratilgan iqtisodiyotdagi tarkibiy o‘zgarishlar O‘zbekiston korxonalarining tashqi bozordagi barqaror holatini ta’minlaydi.

O‘zbekiston iqtisodiyotini uzoq muddatli rivojlanishining maqsadi va ustuvor yo‘nalishlari jahonning o‘rtacha rivojlangan mamlakatlari qatoriga kirish masalasi bilan bog‘liq bo‘lib, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov tomonidan belgilangan iqtisodiy siyosat strategiyasiga mos keladi. O‘zbekiston iqtisodiyotini uzoq muddatli istiqbolda raqobatbardoshligini oshirish uchun quyidagi yo‘nalishlarga kuchlarni va resurslarni qaratish lozim:

• 
  iqtisodiyotni modernizatsiyalash va tarkibiy o‘zgarishlarni chuqurlashtirish, iqtisodiy o‘sishning innovatsion omillarini oshirish, YaIMda moddiy va energiya sig‘imini 2 barobar pasaytirish hisobiga mamlakat iqtisodiyotini sifat jihatdan yangi bosqichga o‘tishi orqali iqtisodiy o‘sishning barqaror yuqori darajasini ta’minlash (8%);
  
• 
  modernizatsiyalashning birinchi navbatdagi ob’ekti bo‘lib innovatsion mahsulotga bo‘lgan talabni ta’minlashga qodir tarkiblar, davlat ta’lim standartlariga rioya qilish, innovatsiya infratuzilmasi rivojlanishi uchun zarur bo‘lgan qulay investitsion muhit va boshqa barqaror iqtisodiy o‘sish elementlari bo‘lishi lozim;
  
• 
  o‘ta yangi mahsulot turlari va yuqori texnologiyalarni ishlab chiqishni o‘zlashtirish asosida tashqi bozorda mahalliy tovarlarning raqobatbardoshligini oshirish; sanoat ishlab chiqarishi, biotexnologiya, informatika va nanatexnologiyadagi yangi kashfiyotlarni qo‘llashga asoslangan hamda milliy iqtisodiyotning ko‘pgina tarmoqlari va sohalarida katta salohiyatga ega bo‘lgan energiya va suv tejaydigan texnologiyani joriy etish;
  
• 
  milliy iqtisodiyotni jahon moliyaviy-iqtisodiy tizimiga integratsiyalashuvini chuqurlashtirish, uni tashqi iqtisodiy bozor kon’yukturasiga bog‘liqligini pasaytirish uchun tashqi bozorda raqobatbardosh tayyor mahsulotlar ulushini oshirish hisobiga eksport tarkibini diversifikatsiyalash;
  
• 
  mamlakatning yoqilg‘i-energetik balansini mustahkamlash va takomillashtirish, chunki iqtisodiyotni energiya ta’minotida tabiiy gazning ulushi me’yordan ancha yuqori ko‘rsatkichga ega bo‘lgani uchun istiqbolli energiya tejovchi texnologiyalarni faol ishlab chiqish va xalqaro ayirboshlash, energiyaning muqobil manbalaridan keng foydalanish zarur.
  

Mamlakat miqyosida raqobatbardoshlikni aniqlashda asosiy e’tibor yaratilgan makroiqtisodiy muhitga (inflyatsiyaning belgilangan me’yori, soliq og‘irligi, kredit resurslarini olish imkoniyati, milliy valyuta kursining dinamikasini bilish va uning eksportga mo‘ljallangan mahsulotlarni ishlab chiqaruvchilar manfaatlariga mos kelishi), davlat institutlarining sifati, infratuzilmaning rivojlanish darajasi, inson kapitali va ta’lim tizimining sifati, tadbirkorlik muhiti, tovar, moliya va mehnat bozorlarining rivojlanishiga qaratiladi.

Qulay makroiqtisodiy muhit bilan mahsulotni raqobatbardoshligi o‘rtasida barqaror o‘zaro bog‘liqlikning mavjudligi zamonaviy iqtisodiy nazariyani asosiy qoidalariga mos keladi va ko‘p sonli amaliy tadqiqotlar tomonidan isbotlangan. Masalan, inflyatsiyaning yuqori darajasi iqtisodiyotni investitsiyalashning mavjud manbalarini so‘ndiradi, ishlab chiqarishni modernizatsiyalash sur’atlarini ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarni sifatiga salbiy ta’sir ko`rsatgan holda cheklaydi, ishlab chiqaruvchilar xarajatlarini ko‘paytiradi va baho raqobatbardoshligini pasaytiradi. Tovarlarning raqobatbardoshligiga yuqori budjet defitsiti va soliq yuki, valyuta kursining beqarorligi, ishlab chiqarishning yuqori material sig‘imkorligi va iqtisodiy o‘sishning kapital sig`imkorligi darajasi ham salbiy ta’sir ko‘rsatadi.

Iqtisodiyot raqobatbardoshligi barcha bo‘g‘inlari (makrodarajada) bir-biri bilan bog‘liq. Ulardan birining rivojlanmaganligi boshqalariga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, innovatsion salohiyatni yuqori texnologiyalarni foydalanishga moslashtiruvchi yaxshi rivojlanmagan oliy ta’lim tizimisiz va hamda ishlanma va tadqiqotlarni moliyalashtiruvchi samarali amal qiluvchi moliya tinimisiz amalga oshirib bo‘lmaydi. Adolatli raqobat shart-sharoitlarining mavjud emasligi va rivojlanmagan tovarlar bozori innovatsion mahsulotga bo‘lgan barqaror talabni va ishlab chiqarilayotgan mahsulot sifatini oshirishga rag‘batlarni ta’minlamaydi hamda milliy innovatsion tizimlar va infratuzilmalarini, ilmiy-texnik ishlanmalarning kommersiasiyalashuvining rivojlanmaganligi ularni pirovard istemolchiga yetib borishiga imkon bermaydi.