Microsoft Word talabalarda tashkilotchilik mahoratini shakllantirishda interfaol usullardan foydalanishning pedagogik jihatlari doc

BLIS-SO’ROV “MUSTAQILLIK YILLARI” 
Guruh 
bahosi 
Guruh 
xatosi 
To’g’ri 
javob 
Yakka 
xato 
Yakka 
baho 
Yillarning 
nomlanishi 
Yillar 
12 
Ijtimoiy himoyalash 
yili 
2007 
1 
Amir Temur yili 
1996 
11 
Homiylar va 
shifokorlar yili 
2006 
2 
Inson manfaatlari 
yili 
1997 
10 
Sihat salomatlik yili 
2005 
3 
Oila yili 
1998 
9 
Mehr-muruvvat yili 
2004 
4 
Ayollar yili 
1999 
8 
Obod mahalla yili 
2003 
5 
Sog’lom avlod yili 
2000 
7 
Qariyalarni qadrlash 
yili 
2002 
6 
Ona va bola yili 
2001 
13 
Yoshlar yili 
2008 
7-8 to’g’ri javob – “qoniqarli” 
9-10 to’g’ri javob – “yaxshi” 
11-12 to’g’ri javob – “a’lo” 
 
Ilmiy tadqiqot davomida Pedagogika fakulteti maktabgacha ta’lim va sport 
tarbiyaviy ish yo’nalishlarining 301 va 302 guruhlarida, shuningdek Pedagogika 
yo’nalishi talabalariga “Pedagogik mahorat”, “Umumiy pedagogika” va boshqa fanlar 
jarayonida yuqorida ko’rsatilgan interfaol usullarni qo’llagan holda bir qancha dars 

---

63 
ishlanmalarini tuzdik va amaliy darslar davomida guruhlarda sinov tajriba ishlarini 
olib bordik.
Hozirgi zamon o’qituvchisi ana shu usullardan foydalangan holda dars 
jarayonlarini tashkillashtirishmoqda va bu o’qituvchilardan katta mahorat talab 
qilishini oldin ham ta’kidlaganmiz. Umuman o’qitivchlik faoliyatini o’rganish va uni 
samaradorligini oshirish uzoqt yillar davom etib izlanib kelayotgan kasblardan biri 
bolib buni quyida N.V.Kuzminaning o’qituvchilarning faoliyat doirasini uzoq vaqt 
kuzatish, eksperimentlarni ilmiy asosda ishlab chiqish, maktab rahbarlarining 
o‘qituvchilar haqidagi fikrlarini sinchiklab o‘rganishi natijasida N.V.Kuzmina 
pedagogik faoliyat tuzilishi 3 asosiy sohadan: 1) konstruktiv, 2) tashkilotchilik, 3) 
o‘zaro munosabatdan iborat bo‘lib, pedagogning ish sohasida o‘quvchilar va 
hamkasblari bilan aloqasidan iboratligini ko‘satib berdi. 
1. Konstruktiv faoliyat o‘quvchilarga beriladigan materialni tanlash hamda bu 
materialni o‘quvchilarning yoshi, individual xususiyatlariga moslab qayta ishlab 
chiqish va shu asosda dars, suhbat tashkil etish, o‘quvchilar shaxsini, bilim darajasini, 
dunyoqarashini aniqlashdan iboratdir. 
2. Tashkilotchilik faoliyati ishni tashkil etish va o‘quvchilarning darsda va 
darsdan tashqari vaqtlarda o‘zlarini qanday tutishga o‘rgatish, jamoaviy va yakkama-
yakka mashg‘ulotlarga hamda mehnatlariga rahbarlik qilish, o‘z faoliyatini tashkil 
etishdan iborat. 
3. O‘qituvchi o‘quvchilar bilan to‘g‘ri munosabat o‘rnata olsa, uning 
konstruktiv va tashkilotchilik faoliyati ham muvaffaqiyatli bo‘ladi. Bu esa uning 
pedagogik fazilat va xislatlariga, o‘quvchilar psixologiyasini tushunishiga, bolalar 
bilan o‘zaro munosabatiga, ularnng yoshi hamda individual xususiyatlarini e’tiborga 
olishiga, bolalarga ta’sir eta bilishga bog‘liq. 
Qachonki o’qituvchida quyidagi sifatlar shakillangan bo’lsa va shularni amalga 
oshira olsa shunda uni mukammal o’qituvchi desa bo’ladi: 

---

64 
O‘qituvchining nutqi. Nutq kishilarning bir-birlariga ta’sir etishining qudratli 
vositasidir. So‘z insonni ishontirish, mehnat va g‘alabaga chorlash, yomon yo‘ldan 
qaytarishi, quvontirishi yoki jahlini chiqarishi, hatto o‘ldirishi mumkin. 
O‘qiuvchi faoliyatida nutq juda muhim funksiyalarni bajaradi. O‘quvchilar ana 
shu nutq orqali bilim, fikr, ishonchga ega bo‘ladilar, muayyan his-tuyg‘ularga 
tushunib yetadilar, o‘qituvchining so‘zlari ta’sirida bolalarda muayyan psixik 
jarayonlar va psixik holatlar vujudga keladi, shaxsiy xislatlari shakllanadi. 
I.P.Pavlov ta’limotiga asoslanib sezgilarimiz, idrokimiz va tasavvurimizni 
atrofimizdagi tashqi dunyoning birinchi signallari deb yuritamiz; nutq va tafakkur esa, 
ikkinchi signal sistemasidan iborat. So‘z voqyelikdagi narsa va hodisalarni idrok 
qilish hamda tasavvur etishdan iborat bo‘lgan bevosita signallarning signalidir. 
Insondagi ikkala signal sistemasi birgalikda mavjuddir. So‘zning asosida doimo 
konkret narsa, voqyelik yoki umumlashgan tushuncha mavjud bo‘lmog‘i zarur. 
Inson tafakkuri bilan bog‘liq bo‘lgan nutq ikki funksiyani bajaradi: birinchidan, 
u boshqa odamlar bilan aloqa vositachisi, bundan tashqari nutq tafakkur shakli 
hamdir, chunki inson «ichki nutq» deb atalmish so‘zlar bilan fikr yuritadi. 
O‘qituvchi uchun og‘zaki va yozma nutqni mukammal ravishda bilish, ayniqsa, 
og‘zaki nutqi ravon bo‘lishi uning pedagogik faoliyati samarali kechishida g‘oyatda 
muhimdir. Nutq monolog (hikoya va ma’ruza sifatida) va dialogik (ikki shaxsning 
o‘zaro suhbati) bo‘ladi. 
O‘qituvchining nutqi avvalo yo‘naltirilgan yoki undalma nutqdan iborat. 
O‘qituvchi o‘quv materialini turli shaklda bayon qilishi mumkin. Masalan, hikoya 
qilish, ma’ruza va suhbat: lekin sinf bilan doimiy aloqada bo‘lishi lozim. Yaxshi 
o‘qituvchilarda ma’ruza usulida o‘qitish shakllari ham «ichki dialog» xarakteriga ega 
bo‘ladi, uning o‘zi savol berib, o‘zi javob qiladi, ba’zan esa o‘quvchilar bilan 
suhbatga o‘tib, «haqiqatga» birgalikda erishiladi. O‘qituvchining nutqi his-tuyg‘u 
bilan sug‘orilgan bo‘lsa, juda ta’sirchan bo‘ladi. 

---

65