Microsoft Word texnik tizimlarni boshqarish fanidan

2. Ijtimoiy rejalashtirishning tashkil topishi. 
Korxonaning barcha pogonalaridagi rejalashtirishda va boshqarishda- butun 
bir jamiyatdan to uning birinchi bo’g’inigacha bo’lgan rejalashtirishning hamma 
asosiy yo’nalishlarining yechiladigan muammolariga majmui yondashish bilan hal
qilinishi 
lozim. 
SHular 
asosida 
korxonalarda 
ijtimoiy 
rivojlanishning 
rejalashtirilishini takomillashtirish muhim masala bo’lib koladi. Oqibatda 
korxonalarda iqtisodiy mustakillikka, majmun rejalashtirishni rivojlantirishga imkon 
yaratiladi. Bularning hammasi xizmat ko’rsatish, ishlab chiqarish va ijtimoiy faollikni 
keng Mehnatkashlar tabakasida (katlamida) oshishini ragbatlantiradi, ishlab chiqarish 
ishlarini boshqarishda katnashishiga sabab bo’ladi. Bozor munosabati sharoitida 
ilmiy-texnika taraqqiyoti keng miqiyosli harakterga ega bo’ladi. Avvalo ularning 
asoslari o’ta sezilarli farq qiladi. Ilmiy-texnika taraqqiyotining o’sish sur’ati ijtimoiy 
tuzumning harakteriga: kimning qo’lida-hammasi xalqdami yoki xususiy 
shaxslardami ishlab chiqarish vositalari. Ijtimoiy Oqibatlar ana shu ijtimoiy 
mulkchilikka 
va 
ijtimoiy 
rejalashtirishning 
asoslariga 
bog’lik. 
Ijtimoiy 
rejalashtirishning tashkil topishidagi asosiy omillardan yana biri korxona 
jamoasining ijtimoiy taraqqiyotini ilmiy usul asosida boshqarishdir. Ijtimoiy adolat, 
tenglik va erkinlikni ta’minlash, odamning rivojlanishiga halakit beruvchi barcha 
to’siqlarni bartaraf qilish, shaxs bilan jamoa, jamiyat manfaatlarini okilona baholash 
kabilar ijtimoiy rejalashtirishning muhim maqsadi. Rahbarlar, jamiyat tashkilotlari 
insoning Mehnat va turmush sharoitlarini yaxshilash to’g’risida doim gamxurlik 
qilgan joyda kishilar o’zlarining yaxshi ishlashlari bilan javob beradilar va aksincha, 
birinchi o’ringa fakat ish (maxsulot, xizmat ko’rsatish) birliklari quyilgan, 
Mehnatkash xaqidagi gamxurlik chekkaga surib quyilgan joyda, odatda, reja 
topshiriklari ham bajarilmaydi. Bunday korxonalarda jamoalar barqaror emas, 
hodimlar kunimsizligi katta, kishilar o’z Mehnatlaridan konikmaydilar.Tabiyki, 
bunday sharoitlarda Mehnat unumdorligi keskin pasayadi. CHunki hodim, garchi u 

---

78
yuksak malakaga ega bo’lsa ham, yangi ish joyida bir necha oy davomida avvalgi 
unumiga erisha olmaydi. 
Kishilar to’g’risida gamxurlik qilish va ularning iqtisodiyotini rivojlanishiga 
kushadigan muayyan ulushi o’zviy dialektik birlikdir. Korxona jamoalarining 
ijtimoiy rivojlanishining rejalarini ishlab chiqishda katta kiyinchiliklardan biri shuki, 
har xil korxonalarga mos keladigan tashkiliy shakillar yo’q desa bo’ladi (olim va 
mutaxasislar tomonidan ishlab chiqilgan ko’pgina holis va noholis, aksariyat ijtimoiy 
jarayonlarning rejalashtirish sohalarini kengaytirish va chuqurlashtirishga qaratilgan). 
Ma’lumki ijtimoiy rejalashtirishning ob’ekti – bu har xil ijtimoiy guruhlarni tarkib 
toptiruvchi odamlar, ayni vaqtda shaxsdir, maqsadi – har tomonlama rivojlangan, 
ma’naviy barkamol shaxsni voyaga yetkazish uchun sharoit yaratishdir. Korxona 
jamoasining tuzilishini o’rganish ijtimoiy rejalashtirishga boshlangich ma’lumot 
beradi. Jamoaning markazida odam, har xil ijtimoiy guruhlar tarkibiga kiruvchi shaxs 
turadi. Jamoada ijtimoiy o’zgarish (siljish) shaxs yoki guruhning ijtimoiy maqsadini 
o’zgarishida namoyon bo’ladi. SHaxs yoki guruhning ijtimoiy makomini aniqlovchi 
ko’rsatkichlar ijtimoiy rejalashtirishning mazmunida o’z ifodasini topishi kerak. 
Avtokorxona jamoasining ijtimoiy rivojlanish rejasi quyidagi bo’limlarni o’z ichiga 
oladi: 
-korxona jamoasining ijtimoiy-demografik tuzilishining o’zgarishi: 
-Mehnat sharoitini yaxshilash va korxona hodimlarining salomatligini 
muxofaza qilish: 
-ijtimoiy-madaniy va turar joy-turmush sharoitini yaxshilash; 
-shaxsiy tarbiyalash va Mehnatkashlarning ijtimoiy faolligini o’stirish; 
-ish xaqi tulashni oshirish va takomillashtirish. 
Ushbu rejalarni ishlab chiqish oddiy emas, ijtimoiy rivojlanishning ommaviy 
o’sishi rejalashtirishning nazariyasini va ta’limotini tarakkiy etishini muhim masala 
qilib kuydi. Natijada bir qator tajribalar umumlashtiriladi va keng mikyosda 
qo’llanila boshlandi. Ammo Bular chegara bo’la olmaydi, chunki nazariya va 
amaliyot doimo rivojlanishda biri biriga ta’sir qiladi, g’oyalar, mafkuralar va 
ma’lumotlar almashinadi. Demak, ijtimoiy rejani ishlab chiqishda mutaxasislardan 

---

79
doimo ijodiy bilim va Mehnat talab qilinadi.Ijtimoiy rejalashtirishning amaliy holati 
va o’sishiga yo’nalishi o’z navbatida ko’pgina muayyan ijtimoiy jarayonlarni 
chuqurrok tushinishga imkon beradi, Oqibatda uning ta’limoti va uslubi 
takomillashtiriladi. Fakat fan va ijtimoiy amaliyotning hamkorligi ijtimoiy 
rejalashtirishning rivojlanishiga muhim kadam bo’lib xizmat qiladi. Dolzarb 
muammolardan biri ijtimoiy rejalashtirishning maqsadlarini aniqlashdir. Ijtimoiy 
rejaning ishlab chiqish usuliga va amalga oshirilishi uchun jamoani keng va jadal jalb 
etilmay turib foydali ijtimoiy rejalashtirishga erishish mumkin emas. Korxonada 
rejalashtiriladigan va rejalashtirilmaydigan jarayonlarni ajratish va tahil qilish 
ularning mexanizmlarini o’rganish va andozalashning tizimli yo’lini ta’minlaydi.