O’zbek adiblari. Sobir Mirvaliyev – “Fan” nashriyoti - 1993
www.ziyouz.com кутубхонаси
70
ASQAD MUXTOR
(1920)
Atoqli shoir, nosir va dramaturg, Hamza nomidagi Respublika Davlat mukofoti
laureati Asqad Muxtor 1920 yili Farg’ona shahrida temir yo‘l ishchisi oilasida tug’ildi. U
11
yoshida otasidan yetim qolib, bolalar uyida tarbiyalangan. Maktabni tugatgach, Asqad
Muxtor Navoiy nomidagi O’zbekiston Davlat universitetiga (1938) kirib o‘qidi. So‘ng
Andijon pedagogika institutida o‘zbek adabiyoti kafedrasining mudiri bo‘lib ishladi.
Asqad Muxtorning Toshkentga kelishi uning faoliyatida yangi sahifa ochdi. U «Yosh
leninchi» (1945), so‘ngra «Qizil O’zbekiston» ro‘znomasining muharririyatlarida bo‘lim
mudiri, mas’ul kotib, «Sharq yulduzi» oynomasida (1960—1965)
bosh muharrir,
O’zbekiston Yozuvchilari uyushmasi kotibi (1957) bo‘lib ishladi. «Guliston» oynomasida,
«O’zbekiston adabiyoti va san’ati» haftaligida bosh muharrir bo‘lib ishladi.
Asqad Muxtor «Tilak», «Tong edi», «Totli damlar» singari ilk she’rlari (1935—1938)
da poeziyaning maqsad va vazifasini, shoirning jamiyat oldidagi burchini aniklab olishga
intildi. U poeziyaga «Qalbga qanot», «dardga davo» beruvchi deb qaraydi. Shoir Ulug’
Vatan urushi boshlanishi bilan «G’alaba ishonchi», «Jangchining bayram kechasi»,
«Tug’ishganlar qaytdi», «Sog’inish», «Moskvaning qalbi» singari
qator poetik asarlar
yaratib, xalqni fashist bosqinchilari ustidan g’alaba qozonishga undadi. Vatan
go‘zalliklarini, tuganmas boyliklarini, xalq hayotidagi katta o‘zgarishlarni
tasvirlovchi
«Po‘lat quyuvchi» (1947), «Hamshaharlarim» (1949), «Rahmat, mehribonim» (1954),
«Chin yurakdan» (1956) she’riy kitoblari shoirning katta ijodiy yutuqlaridandir.
Asqad Muxtorning «Mardlik cho‘qqisi» (1948), «Yaxshilikka yaxshilik» (1949),
«Samandar» kabi p’esalari dramaturgiyamizda bolalar hayotining, shuningdek,
ishchilar
sinfi turmushining yoritilishi jihatidan muhim ahamiyatga ega.
Yozuvchining «Daryolar tutashgan joyda» (1950), «Qoraqalpoq qissasi» (1958),
«Buxoroning jin ko‘chalari» kabi qissalari, «Opa-singillar» (1954—1955), «Tug‘ilish»
(1963), «Davr mening taqdirimda» (1964), «Chinor» (1973) romanlarida
zamonamizning muhim muammolari o’z ifodasini toptan.
“Chin yurakdan” (1956) she’riy kitobi, “Hayotga chaqiriq” (1956), “Dunyo bolalari”
(1962) hikoyalar to‘plami o’zbek bolalar adabiyoti xazinasini boyitdi.
“99 miniatura”, «Karvon qo‘ng‘irog‘i» she’riy kitoblari 60-70-yillar o’zbek Sho‘ro
she’riyatida katta voqea bo’ldi. Ularda inson qalbining tovlanishlari
chuqur intellectual
his-tuyg’u vositasida badiiy barkamol talqin etilgan.
Asqad Muxtor tarjimasida Sofokl, Tagor, Pushkin, Lermontov, Mayakovskiy, Gorkiy,
Shevchenko, Blok, Korneychuk, Pavlenko asarlari o‘zbek kitobxonlarining _ma’naviy
mulkiga aylandi.
Lirik shoir,
taniqli adib, mohir tarjimon sifatida Asqad Muxtor madaniyatimizni
boyitishda o‘zining munosib hissasini qo‘shib kelayotgan ijodkorlardandir.