Microsoft Word Yaxin ve orta serq olkeleri doc

Region təbiətinin xüsusiyyətləri.  Təbii landşaftın müxtəlifli-
yinə görə Yaxın və Orta Şərq regionu bir neçə hissədən ibarətdir. 
Təbii rayon əmələ  gətirən areallar – Nil vadisi, Dəclə  və  Fərat 
çaylararası
*
 allüvial düzənliyidir. Bu iki massiv qədim suvarma 
əkinçiliyinin mövcud olduğu sivilizasiya mərkəzləridir. Hər iki 
massiv nisbətən çətin keçilən təbii maneələrlə  əhatələnir. 
Mesopotamiya  şimaldan və  şərqdən Anadolu və  İran yaylalarının 
çıxıntıları ilə  əhatə olunmuşdur. Nil vadisini Məğrib
**
 bölgəsindən 
məskunlaşmamış Liviya səhrası ayırır. Nil vadisi və Mesopotamiya 
arasında birbaşa  əlaqələrin yaranmasına maneçilik törədən səthi 
qızmar günəşdən qarsalanmış Ərəbistan səhraları yerləşir. Nil vadisi 
və Mesopotamiya yalnız  şimalda qədimdən becərilən və nisbətən 
əhalisi sıx olan nalabənzər zolaqla birləşir. Bu zolaq Bərəkətli 
Aypara adlanır. 
Bərəkətli Aypara, Anadolu yaylası  və  Fərat çayının orta 
axınından Sinay yarımadasınadək uzanan dağlararası  dərələr və dağ 
yamaclarını əhatə edir. 
                                      
*
 Çaylararası düzənlik Mesopotamiya adı ilə də məlumdur. Mesopotamiya 
yunan sözüdür. «Mezos» - orta, mərkəz «potamos» - çay deməkdir. 
**
  Məğrib  (ərəbcə günbatan) qərb mənasını bildirir. Məğrib ölkələrinə 
Mərakeş, Əlcəzair, Tunis, Mavritaniya, Qərbi Səhra və bəzən Liviya aid edilir. 

---

 
7 
Yaxın və Orta Şərq regionu təbiətinin mühüm xüsüsiyyəti 
səhra (Rub-əl-Xali, Böyük Nəfud, Kiçik Nəfud, Dəşt-e Kəvir, Dəşt-e 
Lut, Dəşt-e Naümid, Dəşt-e Mərğ  və b.) landşaftının üstünlüyüdür. 
Landşaftın yeksənəqliyi  əhalinin məskunlaşması  və  təsərrüfatın 
formalaşmasına təsir etmişdir. Şəhər həyatı hələ qədimdən sahil boyu 
bölgələrdə, xüsusilə  qərbdə  cəmlənmişdir. Cənubda isə rütubətlə 
nisbətən yaxşı  təmin olunan Yəməndə  əhali sıxdır. Köçəri və 
yarımköçəri heyvandarlıq, suvarma əkinçiliyi region ölkələri əhalisinin 
tarixən ənənəvi məşğuliyyət sahələri olmuşdur. 
 Faydalı qazıntıları. Yaxın və Orta Şərq neft və  təbii qazla 
zəngindir. Regionda aşkar olunmuş neft ehtiyatı 100 mlrd. tondur. 
Dünya neft ehtiyatının (156,7 mlrd. ton) 64 faizi, neft istehsalatının 
(3,1 mlrd. ton) 29,6 faizi Yaxın və Orta Şərq regionunun payına 
düşür. Regionda 500 mln. ton neft çıxarılmışdır. Region daxilində 
İran körfəzi neft-qaz hövzəsi, xüsusilə seçilir (cədvəl 1).