Microsoft Word Yeni kitab A5-son docx

80 
Buludlar gəldi-getdi, 
içimiz aydınlaşdı. 
Sonra yenə yağışlar- 
hava bir də qarışdı... 
 
Qəfil yatdı içində  
sənin həyəcan seli. 
Mən özümü aldatdım 
guya sevirdim səni... 
 
Yay gününə yağmışdı 
həyəcanın yağışı.. 
Payız gəldi, qurudu 
həm tər, həm də göz yaşı... 
 
Heca vəznində  qələmə alınan bu şeirdə hisslər təbiətin bir 
nişanı-yağış ilə analoji kontekstdə  təsvirə  çəkilməklə maraqlı 
assosiasiya yaradılır. Burada xəfif bir eşq oyunu səmimiyyət və 
emosionallıqla təsvirə çəkilir, sanki lirik bir təbiət lövhəsi sər-
gilənmiş olur. Maraqlı metafora yaradılır, insanın poetik duy-
guları  təbiətlə müqayisə olunur, təbiətlə eyniləşir və onda 
əriyir, itir. Burada lirik qəhrəmanın aləmi psixoloji paralelizm 
vasitəsilə ifadə olunur. S.Norovçatov insanın həyəcanlarının, 
hisslərinin zahirən bənzər təbiət hadisələri ilə müqayisəli  şə-
kildə ifadə olunmasını psixoloji paralelizmin əsası sayır. Yəni 
bu təsvir sadəcə peyzaj deyil, hissin, duyğunun təbiət faktura-
sına dayanıqlı olması prosesidir. Ümumiyyətlə, Rəbiqənin şeir-
lərində dünyaya, reallıqlara baxışında dodaqqaçıran yumor, 
xəfif bir istehza hakimdir və etiraf edim ki, bu şeirləri oxu-
duqca onlarda ehtiva olunan pozitiv enerji sövq-təbii insanın 
içinə, gözünə-könlünə dolur. Məsələn, onun yazdığı “Dostların 
şeiri”nə diqqət edək: 
 
Sən işıq göstərirsən  
mən içimdə itəndə 

---

81 
Ipimi bərk çəkirsən 
qəfil amansız sevda 
Məni sola çəkəndə... 
 
Səninlə bir keçirəm 
tale adlı meydanı. 
Yanımdasan, bilirəm, 
bir futbol topu kimi  
fırladıram dünyanı... 
 
Aysel  Əlizadənin  şeirlərində daha çox qadın dünyasının, 
qadın yaşamının ekzistensiyası yaradılır, naturfəlsəfi məqam-
lara diqqət yönəltməklə qadının mənəvi sarsıntı  və yaşantısı 
ictimai-psixoloji müstəviyə çıxarılır. 
 
Mən səni ona görə sevdim ki,  
Boş yer vardı yanımda. 
Ona görə sevdim ki, 
o yerdən qalmayasan nigaran. 
 
Ayselin  şeirləri daha çox lirik mənin iç dünyaduyumuna 
köklənir, ağrının sirayət gücü nəfəs kəsəcək qədərdir:  
 
Getdin. 
Hər yerim ağrıdı... 
Səssizliyində batdım ağrının... 
Bu dəfə hər şeydən çox oldu itkim.. 
dinə də bilmədim 
Deyə də bilmədim ki, 
Getmə. 
Bu boyda dünyayla barışdım 
Bu qədər olaya öyrəşdim 
Tək çabalamaq deyil ayrılıq 
Dünyaya dayanmaq deyil yalnızlıq 
ən dəhşətlisi həqiqətdir 
gerçəklikdir 
sənsizlik... 

---

 
82 
Ramiz Rövşən “çətini dünyayla barışmaq imiş” deyirdi. Ay-
selin “bu boyda dünyayla barışdım” əzabı sevgi ayrılığının ya-
ratdığı ağrı qarşısında belə yenilir, onun dəhşətli həqiqəti önün-
də ram olur. Bu ovqat, vahid qəmgin notlar şairənin bütün şeir-
lərinin canına hopub. Aysel nədən yazır yazsın, hansı məzmun-
da nəsnəni dilə gətirir gətirsin ruhsal dünyasının çöküşü, ayrılıq 
gerçəkliyinin doğurduğu dekadans onun lirik yaşamının aparıcı 
xəttini təşkil edir. Hətta gənc qızın düşüncələri dünyanın medi-
tativ çözümünə, sərt və fəci reallıqlarına köklənəndə belə hiss 
olunur: bu dalğınlıq, ümidsizlik sevgisizlik boşluğunun yaratdı-
ğı durumdur. Maraqlıdır ki, Ayselin şeirlərinindəki yorğunluq, 
susqunluq, tənhalıq, qocalıq və s., və i. kimi ifadələr mənəvi 
dünyanın depresyon halını  sərgiləyən vasitələrdir: Sanki Kaf-
kanın cızdığı obrazdır: “o, anadan qoca və yorğun doğulub” 
 
Heç nə dəyişmir, ata 
Xoşbəxt olmur bir nəfər 
Hamı dərdli, hüznlü 
hamı bizdən beş betər. 
Ümid tapmadı heç kim 
Ümidlər harda axı? 
Damarlardan qəm axır... 
Gözlərdədir cəhənnəm. 
Mən də ki, yaman sənsiz... 
Mən də ki..boş ver, 
şərhsiz...  
 
Ayselin şeirlərinin zəif nöqtəsi də elə bu məqamla bağlıdır. 
Bəzən hissin, həyəcanın təsirinə o qədər aludə olur ki, poetik 
forma öz uyarlığını itirir. Şeirin effekti zəifləyir, poetik yaşam 
hiss olunmur, yerdə qalan müəllifin acı fəryadı olur. 
Bu üzgünlük, küskünlük çaları N.Hüseynzadənin  şeirləri 
üçün də xarakterikdir. Qadın yazarlar içlərini, duyğularını çöz-
mək, çatdırmaq üçün konkret ünvana, ada, üçüncü şəxsə istinad 
edirlər. Bu üçüncü şəxs deyilənlərin boşluğa dəymədiyini bə-
lirtməklə bahəm, həm də bir ümid işığı kimi mənalanır. 

---

83 
getdin, öldü qonşumun böyük qızı 
dəm qazından boğuldu. 
mən də hər gecə boğuluram, Adilə, 
hər gecə... 
hardasan?  
dəyişməyib buralarda heç nə 
mən yenə gecəylə gündüzü qarışdırıram 
həmişəki kimi yuxusuz və yorğunam 
həmişəki qədər  
günahkaram Adilə! 
 
Nərminin  şeirlərində çatışmayan nəsnələr çoxdur: məzmu-
nun formanı yenməsi, məzmunun təsirinə, onun nəqlinə qapılıb 
poetik ritmi, intonasiyanı üstələmək çatışmazlıqları  və s., v.i. 
Amma Nərminin  şeirlərində ehtiva olunan insan ağrısı, insan 
üçün həssaslıq, qəlb narahatlığı fərdi, şəxsi duyğulardan başla-
yıb planetar düşüncə hüdudunu, dünya insanının yaşadığı ağrı-
nı, hüznü çevrələyə bilir. Bu günkü poeziya “bum”unun içində, 
şeirin daha çox dünya kontekstinə köklənməsi prosesinin la-
büdlüyü məqamında Nərminin “İrana səfər edən dostum Sa-
diqə mesaj...” şeiri mənə elə ona görə maraqlı göründü ki, bö-
yük Sabirin şeirlərində  tənqid predmeti olan İran neqativləri 
XXI  əsrin ilk çərəyində yenə  də  hədəfdədir, poeziya müasir 
insanın dili, düşüncəsi ilə ona əzəli etirazını bildirir: 
 
Ordakı yalançı şeyxlərin üzünə tüpür, dostum, 
tüpür üzlərinə mənim əvəzimə 
vur onları 
...oralar ölümə daha yaxın 
nə deyirlər, nə danışırlar axirətdən, 
gəlibmi, yetişibmi zamanı? 
Yoxsa hələ... 
Sən bilərsən 
kədərlidimi Arazın o tayından baxmaq 
ya boşuna yazılıb bunca şeir? 
toxuna bildinmi tikanlı məftillərə 

---

 
84 
qanatdımı əllərini 
yoxsa o da yalan?... 
...tüpür ordakı silahlara 
sarıl cocuqlara 
bir də ki 
Sən de o niqablı qadınlara, 
de ki... 
 
Feyziyyənin  şeirləri bizi fərdi dünyaduyumuna malik şair 
“mən”i ilə üz-üzə qoyur. Bu şeirlər semantik-struktur təhlil tə-
ləb edən mətnlərdir, onlardakı  məzmun və intonasiya, poetik 
obraz və fiqurlar, hissin, duyğunun inikas və  mənalandırılma 
bacarığı özəl düşüncə tipinin məhsuludur. Feyziyyənin şeirləri 
konstruksiya əsasında yazılmış şeirlərdir, bu mənada şeirlərdən 
hər hansı parçanı ayırmaq onu vahid tamdan, orqanik hissədən 
məhrum etmək deməkdir. Çünki Feyziyyə  şeiri hansısa həyat 
lövhəsinin alternativ çözümü kimi poetik təsvirə çəkir. Sevgili-
sinin yanına üzrünü yumağa gələn insan-kilsədə etirafları söy-
ləyən şəxs kimi, ön cəbhədə əsir düşən əsgərlə zorən istəmədiyi 
adama  ərə verilən qızın analoji təsviri, yaxud şəhid duyğuları 
şəhid əsgərin ekvivalenti kimi xarakterizə edən bu şeirlərin alt 
qatında ruhsal enerjinin varlığını dana bilmərik. Hətta qeyd 
etməyə bilmərəm, bizdə müharibə haqqında sayagəlməz nü-
munələr yazılıb, poetik yaşamdan, duyğudan məhrum. Feyziy-
yənin  şeirləri belə bir missiyada bulunmağa çalışmasa belə 
müharibə ovqatı ilə bağlı  ən həssas nöqtələrə  işıq sala bilir. 
Məsələn, onun “Gördünmü, dost, gördünmü?” şeiri dedikləri-
mizə sübutdur. Şeir poetik uzaqlıqlar arasında məna oxşarlıq-
larının tapılması, bir araya gətirilməsi baxımından maraq doğu-
rur. Amma qeyd edim ki, bəzən bu oxşarlıqlar, məna  əlaqə-
lərinin tapılması  cəhdi məzmunda fikir sürüşmələri yaradır, 
hansısa söz, ifadə sanki bilərəkdən, süni şəklidə  məzmuna 
müncər edilir. Müəllifin vətən-qürbət qarşılaşmasını sərgiləyən 
şeiri isə mənə daha uğurlu göründü. Burada sanki əlacsızlığın 
portreti yaradılır, iki yol ayrıcında qalan ruhun narahatlığı lirik 
“mən”in səssiz fəryadı şəklində üzə çıxır: 

---

85 
qurbətlərin, vətənlərin arasında qalan balam, 
nə qürbəti, nə vətəni olan balam. 
qalmısan yolayrıcında, 
arzu ayrıcında. 
kimin doğma, kimin yaddı seçəmmirsən, 
nə doğmandan, nə yadından keçəmmirsən. 
haça yollar qollarında uyuyanım, ovunanım, 
qalmısan, ağlaya-ağlaya 
önündə doğma yadların, 
arxada yad doğmaların.