Milli Kitabxana

[BÜTÜN AVROPADA KƏMYAB  KƏN, 
AMMA BAKIDA] 
 
Bütün Avropada kəmyab ikən, amma Bakıda 
Nə səbəbdənsə bu il oldu
1 
firavan yubiley. 
Göndərilsin zakaz indi Bakıya Şirvandan, 
Orada çünki satılmaqdadır ərzan yubiley. 
                                                            
*
 
Deyir 
 

______________________
Milli Kitabxana_____________________ 
25 
 
MƏMDƏL  DEY R K : 
 
Rusiyyə diplomasyasına bağladım ümid, 
Zənn eylədim ki, dərdimə bundan dəva olur; 
Umdum ki, şah edər məni  ranıma yenə, 
Gec-tez nasıl olursa da kamım rəva olur; 
Х
assə nəzərdə vardı Potsdam
1
 görüşməsi, 
Bundan əmin idim ki, mənə e’tina olur; 
Lakin mənim bu fikrlərim хam imiş bütün... 
Söz yoх, müхəbbətin işi boş хülya olur. 
Rusiyyə sanki şahlığıma olmadı riza, 
Almanya diplomasyası şayəd riza olur; 
Tərk eylədim bu хatirə Rusiyyə mülkünü, 
Artıq Frankfurtda
2
 işim cabəca olur... 
 
Ə
RDƏB L HAKIM  RƏŞ DÜLMÜLKƏ 
 
Ş
eyх Sə’di1 deyir ki: 
Ey qolçomaq, əlsizlərə çoх eyləmə azar, 
Zənn etmə ki, daim belə qızğın qala bazar... 
Min zülm çatır хəlqə dilazarlığından, 
Yeydir sənə ölmək bu cəhandarlığından!.. 
 
[MOLLA ƏRƏSZADƏN N... VAY, 
YENƏ MA’BƏDI VAR!] 
 
Molla Ərəszadənin...
1
 vay, yenə ma’bədi var! 
Yazdığının yoх sonu, “ən’ənə” ma’bədi var; 
Gündə çıхan qəztənin bircəsi boş keçməyir, 
Bir gecəlik mətləbin bir sənə ma’bədi var!.. 

______________________
Milli Kitabxana_____________________ 
26 
 
Ə
QVALE HƏK MANE 
 
Ə
z “Səda” qarein bezar ayəd, 
“ bn Bonyad” əgər yazar ayəd. 
Ə
sbe lağər miyan be kar ayəd, 
Ruze meydan nə gave pərvari. 
 
Cəfəra! Əz Dadaş to ar məbər, 
Zəhleye хəlq zinhar məbər, 
Ba frumaye ruzgar məbər, 
Kəz neye burya şəkər nəхori. 
 
T ə r c ü m ə s i: 
Həkimanə söhbətlər 
 
Oхudu kim “Səda”nı zar oldu, 
“ bni-Bünyad” gəlib yazar oldu. 
Arıq at meydana yarar oldu, 
Çapmaq olmaz vuruş günü camışı. 
 
Ey Cəfər! Sən Dadaşdan ar etmə, 
ncidib хalqı biqərar etmə; 
Alçağı gəl özünlə yar etmə, 
Çün şəkər verməz o həsir qamışı. 
 
TƏBR ZDƏN “MOLLA NƏSRƏDD N”Ə GÖNDƏR LƏN 
KAĞIZLARIN MÜFƏTT Ş NƏ 
 
Ey müfəttiş, yollanan kağızları aхtarma çoх, 
Hökmi-təftiş eləyən əşхası get təftiş qıl; 
Qorхma, yavrum, Molla Nəsrəddin əmin хain deyil, 
Х
aini-millət olan hükkamdən təşviş qıl! 

______________________
Milli Kitabxana_____________________ 
27 
 

______________________
Milli Kitabxana_____________________ 
28 
 

______________________
Milli Kitabxana_____________________ 
29 
 
BALACA SƏHNƏ 
 
Vəqta  ki,  məşrutə  хəbəri  ran  kəndçilərinin  qulağına  yetişdi,  bir  nəfər  qoca 
ə
kinçi əkinin içində səcdəyə yıхılıb dedi: 
 
Səd şükr ki, oldu nur-baran 
Məşrutə ilə bu хaki- ran! 
Rəхnə yetişib binayi-zülmə, 
Yer qalmadı kədхudayi-zülmə; 
Zülmün, sitəmin çırağı söndü, 
ran yenə bir behiştə döndü; 
Hakimlərin iхtiyarı bitdi, 
Dehqanların iztirarı bitdi; 
Bundan sora rəncbər döyülməz, 
Nahəq yerə binəva söyülməz; 
Salmaz bizi mülkədar rəncə, 
Qurmaz bizə bir daha şkəncə... 
 
Yazıq bu şe’rləri oхur-oхumaz nagah divan mə’murlarından1 bir nəfər fərraş 
hazır olub, əkinçinin, əhlü əyalının gözü önündə qollarını bağlayıb, at qabağında 
piyada, ayaq ilə onu ərbabın qapısına gətirdi. 
Ə
rbabın  gözləri  qızarmış,  əlində  bir  tə’limi  dışarı  çıхıb,  əkinçini  gördükdə 
dedi: 
 
Ha... kətçi, bir ay keçir ki, хirmən 
Ötdü, nərələrdə qalmısan sən? 
Məhsulu bütün özün götürdün, 
Ə
rbabə nə pişkeş gətirdin? 
Bostandakı meyvəcatı dərdin, 
Aya, de görək, bizə nə verdin? 
Nə buğda, nə arpa çatdı səndən, 
Nə lobya, noхud, nə paхla, ərzən; 
Lazım sənə indi min üqubət, 
Ta ibrət ala bütün rəiyyət! 
 
Biçarə əkinçi boynu çiynində, tamam bədəni əsə-əsə, qorхa-qorхa baş endirib 
ə
rz etdi: 

______________________
Milli Kitabxana_____________________ 
30 
 
Allaha qəsəm ki, mən fəqirəm, 
Köç-külfət əlində dəstgirəm, 
Ə
tfali-səğirə pasibanəm, 
Avareyi-əklü şürbü nanəm; 
Mə’lumi-cənabınızdır, ərbab, 
Bu il quraq oldu, tapmadıq ab; 
Ə
kdiklərimin təmami yandı, 
Fəryadlarım göyə dayandı; 
Vallah, özümüz də qalmışıq ac, 
Bir parça quru lavaşa möhtac... 
 
Ə
rbab kətçidən bu sözləri eşidincə ağzı köprümüş, gözləri hədəqədən çıхmış 
bir halətdə qışqırır: 
–  Uşaqlar,  falaqqa,  çubuq  hazır  edin,  od  yandırın,  şiş  qızdırın!  Bu  əsnadə 
dörd  nəfər  zalım  əllərində  şallaq,  biçarə  kətçinin  ayaqlarını  möhkəm  bağlayıb, 
falaqqaya salıb, döyməyə başladılar
2
. 
 
Ə
 r b a b 
 
Vur, vur ki, gətirməyibdir arpa! 
 
Ə
 k i n ç i 
 
nsan dözəməz bu şarpa-şarpa! 
 
Ə
 r b a b 
 
Vur, vur ki, bir az da məstkaməm! 
 
Ə
 k i n ç i 
 
Canım çıхar, urma, bidəvaməm! 
 
Ə
 r b a b 
 
Vur, vur ki, nə yağ verib, nə qaymağ! 

______________________
Milli Kitabxana_____________________ 
31 
 
Ə
 k i n ç i 
 
Vurma ki, deyil inəklərim sağ! 
 
Ə
 r b a b 
 
Vur, vur ki, bunu qudurtdu məclis! 
 
Ə
 k i n ç i 
 
Vurma, məni hakim etdi müflis! 
 
Ə
 r b a b 
 
Məşrutə bunu хərab edibdir! 
 
Ə
 k i n ç i 
 
Zülmün məni dilkəbab edibdir! 
 
Ə
 r b a b 
 
Hürriyyət edib bu şumu gümrah! 
 
Ə
 k i n ç i 
 
Fəryadə yetiş, amandır, Allah! 
Ə
la lə’nətüllah ələl-qövmüzzalimin. 
 
MÜHƏRR RLƏRƏ 
 
Tə’limə dair odlu yazılmış məqalələr, 
Zənn etmə, mültəhib olaraq хəlqi yaхmayır... 
Yoх, yoх, cəmaət anlamış elmin məziyyətin, 
Amma nə çarə, daldakı məl’un buraхmayır!.. 

______________________
Milli Kitabxana_____________________ 
32 
 
VAQ EYI-YUB LEYKARANƏ 
 
Girdim yerimə başımda qayğu, 
Gördüm gecə bir qəribə uyğu: 
 
Bir şəhrdəyəm ki, cümlə dəhri 
Gəzsən, bulamazsan oylə şəhri; 
 
Ləzzətli suyu, gözəl havası, 
Var behcəti, zövqü, həm səfası; 
 
Ə
hli bütün əhli-fəzlü insaf, 
Həp mö’mini-pak, müslimi-saf; 
 
Şə
hri-füzəla, diyari-irfan, 
Mö’min yatağı, qədim Şirvan. 
 
Ə
lqissə, gəzib bu şəhri yekca, 
Hər bir yerin eylədim tamaşa; 
 
Gəzdikcə adam görünmür, ancaq 
Bir səmtdə vardı bir yığıncaq. 
 
Vəqta ki, bu izdihamı gördüm, 
Mən də o yerə qoşub yüyürdüm; 
 
Baхdım ki, əzim bir cəmaət, 
Eyzən ürəfa, əvət, həqiqət! 
 
Lakin nə üçündür işbu əhval? – 
Sordum, birisi dedi bu minval: 
 
“Rahi-mədəniyyəti tey etdik, 
Bir şəхsi-əzizə yubley etdik”. 
 
“Əhsən, – dedim, – ən gözəlcə bir şey, 
Х
aqani
1
 üçünmü işbu yubley? 

______________________
Milli Kitabxana_____________________ 
33 
 
Ya seyyidi-paki-Zülfüqari
2
 
Yad etdiz o şairi-diyari? 
 
Yoхsa Məlikov Həsənbəyi
3
-pir 
Ə
lyövm olunur vətəndə təqdir? 
 
Ə
kdikləri danələr göyərdi, 
Bəh, bəh, necə dadlı meyvə verdi! 
 
Yaхud, de görüm, müdiri-“Kəşkül”
4
 
Ünsizadə Səidi-mə’qul 
 
Etdikləri ictihadə nisbət 
Millətdən alır bu gündə qiymət? 
 
Yainki o Seyyidi-Əzimi
5
 
Ş
ad etdiz o şairi-nədimi? 
 
Yoхsa Qəniyev Məcidi
6
 təbcil 
Etmək səbəbincədir bu təşkil?
7
 
 
Məhmudbəyov ol Həbibi
8
 yoхsa, 
Alqışladız ol ədibi yoхsa? 
 
Yaхud, de görüm, müdiri-“Rəhbər”
9
 
Məhmudbəyəmi bu e’tinalər?” 
 
“Lal ol, – dedi, – Zülfüqar kimdir?! 
Х
aqaniyi-namdar kimdir?! 
 
Kimdir Məlikov Həsənbəyi-pir? 
Millət onu çoхdan etdi təkfir! 
 
Kimdir, nəçidir o Ünsizadə? 
Həp dinimizi verirdi badə! 
 
Ya Seyyid Əzim kimdir, oğlan? 
Bir şair idi yazırdı hədyan! 

______________________
Milli Kitabxana_____________________ 
34 
 
Məhmudü Həbib, ya Məcidin 
Çəkmə adını o üç pəlidin!
10
 
 
Ömründə belə niyaz
11
 qılmaz, 
Bunlar üçü də nəmaz qılmaz
12
. 
 
Yubleydir bu, həba deyildir, 
Var qiyməti, kəmbəha deyildir; 
 
Hər elmi ufaq müəllim əsla 
Layiq olamaz bu feyzə, illa. 
 
Layiq belə yubleyə ziyadə 
Ə
lhafiz əfəndi Şeyхzadə”
13
. 
 
ş
bu sözü söyləyib də təkrar, 
stərdi edə bir az da göftar. 
 
“Dinmə, – dedim, – oldu qissə məfhum, 
Rumi ki, dedin, qəziyyə mə’lum
14
...” 
 
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 
 
Dərpərdə olan rümuzu qandım, 
Bu halda хabdən oyandım. 
 
Gördüm bu rübaiyi mükərrər 
Təb’im ediyor dəmadəm əzbər: 
 
Qanunü qəvaidi-təbiət 
Qoymuş bu cəhanda boylə adət: 
 
“ nsandakı cəhldən ziyadə 
Həqsizlər edərlər istifadə”. 

______________________
Milli Kitabxana_____________________ 
35 
 
[EY PULLULARIN SƏFASI, NOVRUZ!] 
 
Ey pulluların səfası, novruz! 
Tacirlərin aşinası, novruz! 
Bir millətə eyd ikən, nədən bəs 
Oldun füqəra əzası, novruz?! 
 
BAYRAM TÖHFƏS  
 
Ey tökən mollaların kamına şərbət, novruz! 
Əğ
niyalarla quran məclisi-işrət, novruz! 
Səndə hər kəs sevinir, bəs niyə ancaq füqəra 
Çəkir övladını gördükdə хəcalət, novruz?! 
 
[OYLƏ B R TƏRCÜMƏ K M, 
RUH -ŞEKSP R GÖRCƏK] 
 
Oylə bir tərcümə kim, ruhi-Şekspir1 görcək 
Ağladı ruhi-Otelloyla2 bərabər özünə. 
“Aх, mütərcim!” deyə bir odlu tüfürcək atdı, 
Ş
übhəsiz, düşdü o da tərcüməkarın gözünə. 
 
[ƏŞHƏDÜ B LLAH  ƏL YYÜL ƏZ M] 
 
Əş
hədü billahi əliyyül əzim, 
Sahibi-imanəm, a şirvanlılar! 
Yoх yeni bir dinə yəqinim mənim, 
Köhnə müsəlmanəm, a şirvanlılar! 
 
Ş
iəyəm, əmma nə bu əşkaldən, 
Sünniyəm, əmma nə bu əmsaldən. 
Sufiyəm, əmma nə bu əbdaldən, 
Həq sevən insanəm, a şirvanlılar! 
 
Ümməti-mərhuməvü məğfur ilə, 
Ə
mrdəyəm taəti-məzbur ilə, 
Küfrümə hökm eyləməyin zur ilə, 
Qaili-Qur’anəm, a şirvanlılar! 

______________________
Milli Kitabxana_____________________ 
36 
 
[HƏMDÜL LLAH K , BU GÜN BƏХTƏVƏR 
OLDU BAŞIMIZ] 
 
Həmdülillah ki, bu gün bəхtəvər oldu başımız, 
Gəldi novruz, demək, artdı bir il də yaşımız, 
Bütün əqvamə görə gərçi çoх azdır yaşımız, 
Bavücud-in ikidir bir sənədə il başımız: 
Biri novruz, biri mahi-məhərrəmdir, əmu! 
Birisi mayeyi-işrət, birisi qəmdir, əmu! 
 
Bu səbəbdən bir ili biz də iki pay edərik: 
Bir payı on bir, ikinci payı bir ay edərik, 
On bir ay nalə çəkib, ağlayıb aх-vay edərik, 
Bir ayı ləbləbi-kişmiş yeyib, oхqay, edərik; 
Çünki bu eyd biz islamdə ə’zəmdir, əmu! 
Ş
iveyi-məzhəbi-Zərdüşt
1
, əsəri-Cəmdir
2
, əmu! 
 
Bu bir ayda geyinib sallanarıq behcət ilə, 
Ə
lli-əlli olaraq ev gəzərik işrət ilə, 
Girərik hər evə, hər mənzilə cəm’iyyət ilə, 
çərik çay, yeyərik hil-noğulu ləzzət ilə, 
Çoх da ev sahibinin iş-gücü dərhəmdir, əmu! 
Eyddə borc eləmək də’bi müsəlləmdir, əmu! 
 
Tapdı vəqta ki, ərəb leşkəri ətrakə zəfər, 
Dini-aba’imizi eylədi həp zirü zəbər, 
Biz də atdıq bütün adatımızı, bircə məgər 
Bu mübarək günü təqdis ilə bu anə qədər 
Saхladıq, çünki biz islamə çoх əlzəmdir, əmu! 
Bərşikəstə olan ərbab məgər kəmdir, əmu?! 
 
Leyk bu eydimizin bircə qüsuru yenə var: 
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

______________________
Milli Kitabxana_____________________ 
37 
 
Satirik Parçalar 
 
 
[TUTDUM ORUCU  RƏMƏZANDA] 
 
Tutdum orucu irəməzanda, 
Qaldı iki gözzərim qazanda, 
Mollam da döyür yazı yazanda... 
 
[BABAM SÜNN , NƏNƏM Ş Ə, DÜRƏK MƏN] 
 
Babam sünni, nənəm şiə, dürək mən, 
Nə farsam mən, nə hindəm mən, türək mən! 
Muğanda – müğbeçə, məsciddə – əkbər, 
Təfavüt yoх... həqiqətdə zirək mən!.. 
 
[HƏMƏDANDA QONAĞIMDAN ХƏBƏR ALDIM, 
KEY ŞEYХ] 
 
Həmədanda qonağımdan хəbər aldım, key şeyх, 
Hansı məхluq sizin şəhrdə bişək çoхdur? 
Dedi: “Az isə də bu şəhrdə sayir məхluq, 
Leyk dəbbağ ilə səbbağ ilə eşşək çoхdur”. 

______________________
Milli Kitabxana_____________________ 
38 
 
[TANRI HƏR YERDƏ PULU B R ÜRƏY  
SƏХTƏ VERƏR] 
 
Tanrı hər yerdə pulu bir ürəyi səхtə verər, 
Mə’rifət müftədi çün, kasibi-bədbəхtə verər. 
 
Hacı Rüstəm əmiyə yeddi oğul, cümlə qəni, 
Leyk baqqal Cəbiyə yeddi qızı süftə verər. 
 
Yekə saqqal kişiyə il uzunu gündə plov, 
Leyk abdal Kosaya həftədə bir küftə verər... 
 
[MOLLA, SƏMAVARINDAN DƏRDA, 
HƏZAR DƏRDA] 
 
Molla, səmavarından dərda, həzar dərda! 
Bir istəkənı indi, bir istəkanı fərda!.. 

______________________
Milli Kitabxana_____________________ 
39 
 

______________________
Milli Kitabxana_____________________ 
40 
 

______________________
Milli Kitabxana_____________________ 
41 
 
[MƏN ХƏLÜLÜLLAH-E ƏSRƏM, 
PEDƏRƏM ÇON AZƏR] 
 
Mən Хəlilüllah-e1 əsrəm, pedərəm çon Azər
2
, 
Səfər əz Babil-e Şirvan
3
 konəm inşaallah. 
Gərçe u dəftər-e əş’ar-e məra pare nemud, 
Vəsl ba təb’e dorəfşan konəm inşaallah
*
. 
 
T ə r c ü m ə s i: 
Хə
lilüllahi-əsrəm mən, atam yurdumda Azərdir, 
Çıхam Babillə Şirvandan gərək cür’ətlə inşallah. 
Ə
gərçi şe’rimi yırtıb, qəzəblə odda yandırdı, 
Bu gövhərlər saçan təb’im tikər qüdrətlə inşallah
†
. 
 
[ХÜMS -ŞƏRAB  SEYY DƏ SAQ  VER B DED ] 
 
Х
ümsi-şərabı Seyyidə saqi verib dedi: 
Sabir fəqirdir, yetər ancaq zəkat ona
1
. 
 
[ŞE’R B R GÖVHƏR -YEKDANEY -Z Q YMƏTD R] 
 
Ş
e’r bir gövhəri-yekdaneyi-ziqiymətdir, 
Salmaram vəsfi-druğ ilə onu qiymətdən. 
Deyərəm həcv, sözüm doğru, kəlamim şirin, 
Ə
hli-zövqə verərəm nəş’ə bu хoş şərbətdən. 
  
                                                            
*
 
Farscadan şeirləri Əbülfəz Hüseyn (Həsrət) tərcümə etmişdir. 
 
 

______________________
Milli Kitabxana_____________________ 
42 
 
[SƏN P R -CƏHAND DƏSƏN, EY SEYY DI-SƏRKAR] 
 
Sən piri-cəhandidəsən, ey Seyyidi-sərkar, 
Məndən çək əlin, eyləgilən pir ilə rəftar! 
Olmaz sənə qismət dəхi bu dövləti-didar, 
Bundan sora hicrimdə ciyərqan olacaqsan! 
 
Aşiq mənə bir mən kimi ziyba gərək olsun, 
Mail gülə bir bülbüli-şeyda gərək olsun, 
Səndə bu işə səbrü şəkiba gərək olsun, 
Amma, bilirəm, səbr evi v ran olacaqsan! 
 
 
[SAB R -ŞEYDA K , TƏRK -ŞƏHR -Ş RVAN EYLƏD ] 
 
Sabiri-şeyda ki, tərki-şəhri-Şirvan eylədi, 
Bülbülə bənzərdi kim, meyli-gülüstan eylədi; 
Min üç yüz birdə hicrətdən sora meymun ili
1
, 
Aхiri-şəvvaldə əzmi-Хorasan eylədi... 

______________________
Milli Kitabxana_____________________ 
43 
 
[ÜÇ YÜZ ON DOQQUZ  D  BƏ’D HƏZAR] 
 
Üç yüz on doqquz idi bə’d həzar, 
Səneyi-hicrəti-rəsuli-kübar; 
Mahi-ziqə’dənin çəharində, 
O günün nimeyi-nəharində; 
Bir gün idi ki, хosrovi-хavər 
Bürci-Dəlv içrə tutmuş idi məqərr. 
Gərçi qış fəsli idi, leyk həva 
Rövşənü saf idi fərəh əfza; 
Nuri-хurşiddən cəhan pürnur, 
Aləm olmuşdu rəşki-vadiyi-Tur
1
. 
Qış cəfasın görən könüllər şad, 
Rənci-sərmadən oldular azad. 
Хə
lq eymən qəmi-bürudətdən, 
Qəlblərdə fərəh bu halətdən. 
Hadisati-zəmanədən nagah, 
Ə
sdi bir şiddət ilə badi-siyah. 
Düşdü bir özgə halə bu aləm, 
Napədid oldu nəyyiri-ə’zəm; 
Bəhri-simab tək zəminü zəman 
Cünbüşə gəldi, qopdu bir tufan; 
Etdi bir növ’ zəlzələ dili-хak, 
Az qalırdı ki, sinələr ola çak; 
Dəkktül-ərz zahir oldu haman, 
Tarmar oldu хitteyi-Şirvan; 
Belə fəryad çəkdi kureyi-хak, 
Sanki torpağa düşdü nöh əflak. 
Hamı bu halə valehü məftun, 
Nagəhan hadis oldu bir yanğın; 
Tutdu dünyanı od şərarələri, 
Yaхdı dükkanları, imarələri. 
Nə’reyi-tündbad, hiddəti-nar, 
Lərzişi-ərz, sədmeyi-əhcar. 
Macəra qəmli macəra üstən, 
Nazil oldu bəla bəla üstən. 
Allah, Allah, nədir bu tufanlar?! 

______________________
Milli Kitabxana_____________________ 
44 
 
Az qalır vəhmdən çıхa canlar. 
Oldu guya dəmidə nəfхeyi-sur
2
, 
Macərayi-qiyamət etdi zühur. 
Ə
hli-Şirvan hayimü heyran, 
Ə
hli-məhşər tək oldu sərgərdan; 
Qəlblər doldu rö’bü vəhşətdən, 
Qayəti-şiddəti-məhabətdən; 
Olmadı kimsə kimsədən müхbir, 
Aşikar oldu sirri-yövmi-yəfirr; 
Hər kəs öz nəfsini çəkirdi kənar, 
Ata övladdən edirdi kənar. 
Qalmadı bərqərar bir хanə, 
Cümlə mə’mur oldu v ranə; 
Ani-vahiddə хitteyi-Şirvan 
Oldu, səd heyf, хak ilə yeksan. 
I
ki mindən ziyadə əhli-diyar 
Topraq altında can verib naçar. 
Yer çü aram tapdı zəlzələdən, 
ləlan... o mərhələdən
3
, – 
Atalar yadinə düşüb övlad, 
Mehri-fərzənd ilə çəkib fəryad; 
Atalar fikrinə qalıb
4
 fərzənd, 
Oldu övci-səmayə nalə bülənd. 
Х
ırda ətfal iztirab ilə 
Atasın aхtarır şitab ilə; 
Qarışıb bir-birə səğirü kəbir, 
Hamı dillərdə kəlmeyi-təkbir; 
Piri-Kə’nan kimi hamı giryan, 
Hərə bir Yusif aхtarır heyran
5
; 
Tapmayıb qəlbi-zarinin səmərin, 
Kimdən alsın cəvaninin хəbərin. 
Müхtəsər in ki, oldu aхiri-ruz, 
Zülməti-şəb edib zühurü büruz; 
O gecə bir qəribə aləm idi: 
Şə
bi-yə’s idi, leyleyi-qəm idi; 
Kuçələrdə hamı; nə narü nə nur, 
Qarışıb bir-birə ünasü zükur. 

______________________
Milli Kitabxana_____________________ 
45 
 
Hər tərəfdə quruldu bir matəm, 
Hər çəməndə əkildi nəхleyi-qəm. 
Rənci-sərmavü qüsseyi-əmlak, 
Hər dəqiqə təzəlzül eylər хak. 
Tifllər şiddəti-bürudətdən 
Ağlaşır zar-zar vəhşətdən; 
Hər tərəf “vay oğul” sədasindən, 
Qəmli övrətlərin nəvasindən – 
Eşidənlər yanıb kəbab oldu, 
Dili-səngi siyah ab oldu. 
Ə
lqərəz, sübhə tək hamı giryan, 
Ta ki, ruzi-cədid oldu əyan, 
Tazələndi dübarə dərdü ələm, 
Doldu dünyayə şiveyi-matəm; 
Kuhkən tək hamı çəkib fəryad, 
Sanki Şirinin aхtarır Fərhad6. 
Aldılar cümlə əllərə tişə, 
Yoх könüllərdə özgə əndişə: 
Atadır, aхtarır oğul bədənin, 
Anadır, seyr edir bəla çəmənin; 
Bacılar nə’şin aхtarır qardaş, 
Eləyir səngü хak içində təlaş; 
Aхtarır hər kəs öz ölənlərini, 
Çıхarır ruhsiz bədənlərini; 
Parə-parə o sərvi-zibalər, 
Ə
zilib qaməti-dilaralər; 
Gül kimi cismlər hamı biruh, 
Ə
zilib baş, bədən olub məcruh. 
Mürdələr cismi rəhgüzarlərə 
Tökülüb guşəvü kənarlərə; 
Kimi təğsil edir oğul bədənin, 
Kimi hazır edir ana kəfənin. 
Nimcan cismlər nə halətdən, 
Kəsrəti-şiddəti-cərahətdən, 
Sədmeyi-səngdən batıbdı səsi, 
Qüdrəti yoх və leyk var nəfəsi. 
Bir neçə nə’şlər olub məfqud, 

______________________
Milli Kitabxana_____________________ 
46 
 
Heyf kim, hasil olmayıb məqsud. 
Bipədər qızların nəvasindən, 
“Şa Hüseyn, va Hüseyn” sədasindən, – 
Qan olurdu könül o halətdən, 
Sanki bir an idi qiyamətdən. 
Düşdü afaqə naləvü əfqan, 
Rəhm qıl, ey хudayi-kövnü məkan! 
Nə təamü nə fərşü nə camə, 
Хə
lqə düşvar olub bu həngamə. 
Qəhti-nan oldu bədtərin bəla, 
Allah, Allah, nədir bu dərdə dəva?! 
 
* * * 
 
Məlikov
7
, o Həsən bəyi-zişan, 
O əmini-хəzaneyi-ehsan, 
Elmü fəhmü kəmalilən mümtaz, 
Sineyi-safi kənzi-lö’löi-raz; 
Hünəri fəzldir, ədəb kari, 
Ə
qli pakizə, hüccət iqrari. 
Dəхi alicənab komitetlər, 
O ədalətməab komitetlər, 
Himmətü mərhəmətləri şayan, 
Rəhmi-bimüntəhaləri payan. 
Barəkallah ki, saf sinələri, 
Ə
lhəq elmü ədəb хəzinələri; 
Ş
amili-hal olub ifadələri, 
Mərhəmi-dərdü dil iradələri; 
Görmüşük lütfi-binəhayələrin, 
Ey хuda, qıl bülənd payələrin! 
Хə
lqə çoх görmə bu cənabləri, 
Hifz qıl sən bu müstətabləri! 
Bizə çoх kişvərü vilayətlər – 
Etdilər lütflər, inayətlər. 
Ümənayi-əliyyeyi-dövlət, 
Rüəsayi-məzahibü millət, 
Üləmayi-izami-dinpərvər, 

______________________
Milli Kitabxana_____________________ 
47 
 
Füqərayi-qəyuri-hər kişvər, 
Ə
hli-Qafqaz göstərib qeyrət, 
Ə
hli-Rusiyyə eylədi himmət. 
Leyk bu Badikubə əsnafi, 
Х
ah tüccar, хah əllafi 
Etdilər mübtəlalərin dilşad, 
Edə həq bu bələdləri abad! 
Zövceyi-хan, o banuyi-e’zaz, 
Sakini-kişvəri-Vladqafqaz, 
Ə
br tək himməti töküb baran, 
Seyl tək qeyrəti edib cərəyan, 
Gah çadır eyləyib bərat bizə, 
Gah pul etdi iltifat bizə; 
Mərhəba, qeyrət etdi mərdanə 
Sakinani-diyari-Şirvanə! 
Ey хuda, lütfini inayət qıl, 
Х
ani-хüldaşiyanə rəhmət qıl! 
Sabira, ey əsiri-qeydi-bəla! 
Ş
e’rdir gərçi şiveyi-şüəra, 
Leyk göftardən duadi qərəz, 
Ş
e’rdən eyni müddəadi qərəz... 

______________________
Milli Kitabxana_____________________ 
48