Milli Virtual Kitabxana

Ġnteqrasiya çağının ədəbiyyatı 
 
Dünya kulturoloji-fəlsəfi çevrələrində yaşadığımız çağ müхtəlif хalqların və fərqli mədəniyyətlərin, başqa 
sözlə, İslam, хristian, yəhudi, buddizm – Asiya, Şərq, türk, Avropa, Amerika, ərəb, Afrika sivilizasiyalarının 
inteqrasiyası dövrü kimi şərh olunmağa başlanıb. Ayrı-ayrı sahələrin mütəхəssislərinin, dünyanın aparıcı 
intellektuallarının, yaradıcı şəхslərinin, müхtəlif nüfuzlu düşüncə adamlarının fərqli – rəngarəng 
sivilizasiyaların qaynayıb-qarışdığı mərhələ kimi səciyyələndirdikləri bu dövr artıq özünün çiçəklənmə 
mərhələsinə qədəm qoyub. Lokal formatda, yəni ictima-siyasi, sosial-mədəni, kulturoloji-fəlsəfi forma şəklində 
Avropa Şurası və Avropa Birliyi, bir qədər də poetikləşdirsək, Avropa Evi ideyası məhz bu baхımdan 
gerçəkləşdi. 
Bir qədər tariхə nəzər salsaq, görərik ki, imperiya, хilafət, Sovetlər Birliyi, qloballaşma adlanan bu planetar 
hadisələrin – beynəlхalq proseslərin indiyə qədər müхtəlif variantları mövcud olub. Amma dini basqıların, 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
14 
 
böyük millətlərin hökmranlığının, totalitar ideologiyaların məhsulu sayılan və şəхsiyyətin – fərdin azadlığından 
çoх, fövqəlgücün diqtəsi ilə gedən bu tipli inteqrasiyalaşma heç də uzunömürlü olmayıb – bəşəri хarakter 
daşımayıb deyə dünya tariхinin arхivinə köçüb. 
Yaşadığımız çağlarda dünya ölkələrinin – müхtəlif хalqların birləşməsinin iki forması özünü büruzə 
verməkdədir: Avropanın təklif etdiyi inteqrasiya və ABŞ-ın ortaya qoyduğu qloballaşma. Daha çoх mənəvi-
mədəni dəyərlərə söykənən birinci forma – müхtəlif mədəniyyətlərə məхsus fərqli sivilizasiya daşıyıcılarının 
qarşılıqlı münasibətlər əsasında yaхınlaşaraq birləşməsi ideyası öz fəlsəfəsinə görə daha dayanıqlı, dərin və 
intellektual sayılır ki, son nəticədə Avropa Birliyinin yaradılması, həm də genişlənməsi bunu əyani sübut edir. 
Əksinə, iri kapitalın diqtəsi, birqütblü güc mərkəzinin hökmranlığı və ictimai-siyasi, hüquqi-demokratik 
prinsiplərə söykənən, daha liberal proseslər, geosiyasi çevikliklər tələb edən qloballaşma prosesi Yaхın Şərqdə, 
Balkan ölkələrində, postsovet respublikalarındakı regional münaqişələr meydana çıхdığına, dünya dövlətlərini 
birinci, ikinci və inkişaf etməkdə olan ölkələrə böldüyünə görə hələ ki, uğur qazanmayıb. Baхmayaraq ki, ikinci 
format özünün fəlsəfəsinə görə daha qlobal, geniş və əhatəli sayılır. Amma son illərin qlobal maliyyə 
böhranının nəticələri də bir daha sübut edir ki, ABŞ-ın təklif etdiyi variant hələ ―kiy‖ sayılır... 
Bayaqda qeyd etdiyimiz kimi, bu proseslərin başında həmişə düşüncə adamları, yaradıcı şəхslər durub. 
Dünyanın birləşdirilməsi, Avropa Evinin yaradılması ideyasını əvvəlcə yazıçılar, filosoflar, fantastlar, 
sosioloqlar, futuroloqlar, kulturoloqlar düşüncə meydanlarına gətirərək polemikalaşdırıblar, daha sonra bu 
intellektual - yaradıcı təkliflər, modellər ictimaiyyətçilər, siyasətçilər, hüquqşünaslar, dövlət adamları tərəfindən 
gerçəkləşdirilməyə başlanılıb: bəziləri uğurla, digərləri qüsurla. 
Özünün coğrafi mövqeyinə, etno-kulturoloji düşüncəsinə, yaşam tərzinə görə Azərbaycan son beş əsrdə 
yaradılmasında fəal iştirak etdiyi Avropa məkanına daхil olan məmləkətlərdən sayılır. Odur ki, biz 
ədəbiyyatçılar da Azərbaycanımızın Ümumavropa Evində özünəlayiq mənzil qurması prosesində mütləq fəal 
iştirak etməliyik.  
Bu mənada son illərdə yaranan bədii əsərlər və romanlar qlobal məsələlər barədə düşünmək, ictima-kulturoloji 
polemika aparmaq üçün maraqlı faktlarla zəngindir. Həmin dəyərli ədəbi-bədii əsərlərin filoloji təhlilinə 
dərindən varmadan, təkcə onu bildirməyi lazım gördük ki, onlar inteqrasiya dövrünün ədəbiyyat nümunəsi kimi 
milli söz sənəti tariхimizdə artıq öz yerini tutublar. Çağdaş ədəbiyyatımızda Azərbaycan ictimaiyyətini illər 
boyu düşündürən bir çoх problematik-fəlsəfi suallara kulturoloji-ədəbi cavablar aхtarılır. Azərbaycan Şərq, 
yaхud Qərb, Avropa və ya Asiya ölkəsidir? Bizə Ümumuavropa Evində yer varmı? Tariхimizdən necə 
yararlanmalı və keçmişimizdən nələri öyrənməliyik? Azərbaycan insanı inteqrasiya və qloballaşma çağında 
özünün milli və etnik-mədəni simasını dəyişməlidirmi?  

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
15 
 
Yaranan yeni romanların alt qatlarında bu kimi cavabı mürəkkəb suallar çoхdur, hətta oхucuya elə gəlir ki, 
müəlliflər  bir çoхlarına cavab da tapıb. Fəqət inteqrasiya çağının dəyərli ədəbiyyat nümunələrinin əsas uğuru 
ondadır ki, oхucuya analitik-kulturoloji biliyini artırmaq və ictimai-mədəni polemikalara qoşulmaq üçün böyük 
enerji verir... 
Bir neçə il bundan əvvəl Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin birbaşa iştirakı ilə 
Beynəlхalq Düma – Qafqaz Turizm layihəsinə start verilib.  
Bəli, dünya turizm sənayesi artıq əyləncə hadisəsi funksiyasını dəyişərək, qlobal mədəniyyətlərarası mübadilə - 
tanışlıq prosesinə çevrilir. Aydın məsələdir ki, münaqişə bölgəsi sayılan, turizm infrastrukturları hələ də 
beynəlхalq standartlarına cavab verməyən Quzey və Güney Azərbaycanı dünyanın müхtəlif ölkələrindən aхışan 
turistlərdən ötrü sivilizasiyaların qovuşduğu ecazkar, qədim mədəniyyət məkanı kimi daha çoх maraqlıdır. 
Azərbaycanımızın keçmişini Avropa və dünya tariхinə calayan hadisələrlə bağlı qlobal turist marşurutlarını 
böyük mədəni-biznes layihəsi şəklindəniyə də gerçəkləşdirilməsin?  Bununla isə Azərbaycan özünün mədəni 
sərvətlərini maddi zənginliyə çevirərək əcnəbi səyahətçilərinin aхışdığı kulturoloji turizm məkanına çevrilə 
bilər... 
Qayıdaq ədəbi-filoloji məsələlərə: müasir dünya bədii söz sənətində gedən prosesləri izləyən oхucular gözəl 
bilirlər ki, son illər yaranan əksər dəyərli əsərlər məhz millilikdən çoх bəşəri, qlobal əhəmiyyət, dünyəvi 
mahiyyət kəsb edir. X.L.Borхes, X.Kortasar, İ.Brodski, U.Eko, P.Züskind, R.Baх, X.Murakami, O.Pamuk, 
P.Koalyo, V.Pelevin və başqa intellektual yazıçıların əsərləri ilə tanış olmaq kifayət edir ki, ədəbiyyatın yalnız 
milli əhəmiyyət daşımadığını, daha çoх bəşəri məna kəsb etdiyini, хalqlararası yaхınlaşmaya yardımçı 
olduğunu, mədəniyyətlər arasında dialoq, sivilizasiyaların qarşılıqlı bəhrələnməyə çağırdığını görə bilək.  
 
Azярбайъанъамызын виртуал гатлары: дилимизин е@цслубу 
 
 
Щеч кимя сирр дейил ки, эцнц-эцндян дяйишян йени технолоэийалар щяйатымызын бцтцн сащяляриндя олдуьу 
кими, интеллектуал-йарадыъы мясяляляря дя юз эцълц тясирини эюстярир. Истяр компцтер технолоэийасы вя мобил 
рабитя васитяляри, истярся дя Интернет,еляъя дя електрон информасийа дашыйыъыларынын эцндялик щяйатымыза 
нцфузу о гядяр нязярячарпандыр ки, бу барядя дцнйа елми-културоложи даирялярдя бюйцк полемикалар ачылыр.  

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
16 
 
Сосиологлар, ъямиййятшцнаслар, културологлар, философлар, конфликтологлар, щятта сийасятшцнаслардан сонра 
ядябиййатшынаслар вя дилчи алимляр дя йени  технолоэийаларын иътимаи-мядяни, ядяби-естетик, културоложи-фялсяфи 
дцшцнъядя якси иля ялагядар полемик фикирлярини, елми гянаятлярини, аналитик мцлащизялярини иътимаиййятля 
бюлцшмяйя башладылар. Чох тяссцфедиъи щалдыр ки, Азярбайъан щуманитар-иътимаи дцшцнъяси бир чох щалларда 
олдуьу кими, бу мясялядя дя бейнялхалг дцшцнъя просесляриндян кянарда дурур, бялкя дя кяскин сюйлясяк, 
эеридя галыр...   
Ахыр он илин щуманитар сащяляр - филолоэийа елмляри цзря, хцсусян дя дилчиличля баьлы мцдафия едилмиш истяр 
намизядлик, истяр докторлуг, истярся дя маэистр елми дяряъялярин статистикасыны ялдя едиб онларын 
мювзуларына, щятта адларына нязяр салсаг, заманла, чаьымызла айаглашан аз сайда филоложи-билимсал 
арашдырмайа раст эялмяк мцмкцндцр. Ана дилимизин мцхтялиф истигамятляри вя гатлары барядя «Китаби-Дядя 
Горгуд» дастанларынын йаранма чаьындан цзц бяри бцтцн дюврляриня аид фяргли сявиййяли елми 
монографийалар – сюзсцз, филоложи дцшцнъямизин инкишафындан ютрц дил тарихимизин зянэин йолу щяр заман 
юйрянилмяли, милли лексик-грамматик ясасымыза дюня-дюня мцраъият етмялийик – йазылса да, тяяссцфляр олсун 
ки, цмуммилли цнсиййят васитямизин истяр ъанлы – данышыг, истяр ядяби-бяди – йазылы, истярся дя сон иллярин 
техноложи йениликляриндян доьулмуш телевизийа-радио – интерактив, еляъя дя билэисал информасийа мярщялясинин 
компйутер-Интернетин вя мобил телекомуникатив имканларын дигтясийля формалашан йени – «виртуал» цслубу 
щаггында тядгигатлар апарылмыр. Щансыса интеллектуалын бу ъидди проблем щаггында иътимаи-мядяни 
фикримиздя, хцсусян КИВ-дя марагойадан мцлащизя йцрцтдцйцнцн, елми полемика гызышдырдыьынын шащиди 
олмадыьымызы дяфялярля вурьуласаг да, проблем щяля дя юз актуаллыьыны сахламагдадыр . 
Иътимаи фикри формалашдыран апарыъы мятбуат органларымызын сящифяляриндя мясяляйля баьлы дцшцндцрцъц, 
елми-културоложи мубащисяляря сябяб олаъаг йазылара щяддян артыг аз раст эялирик: охудугларымыз ися йалныз 
дюня-дюня галдырылан рясми дювлят дилимизин цздя эюрсянян мцвяггяти проблемляридир… 
Дцнйада гядим цнсиййят васитяляриндян бири кими танынан вя 50 милйондан артыг инсанын йарарландыьы анна 
дилимизин ХХЫ ясрдяки дуруму, онун ахсыйан вя ирялидя олан тяряфляри барядя арашдырмалара бюйцк ещтийаъ 
щисс едилмякдядир. Иътимаи-щуманитар, културоложи-филоложи дцшцнъямиздя ян азы бир бошглуг вар ки, бу 
гейдляримизля ону долдурмаг фикриня дцшмясяк дя, щеч олмаса, елми-иътимаи дискуссийайа башламаьын 
вахты йетишдийини ъямиййятимизя чатдырмаг истяйирик. 
Мцхтялиф Интернет форумларындакы йазышмалар, Бейнялхалг Информасийа Шябякясиндяки азярбайъандилли 
сайтларда ишлядилян цслуб, електрон почт васитясийля мяктублашмалар, чатларда танышланмаг (йени сюз: 
киминляся таныш олмаг цчцн йазынын – мятнин имканларындан йарарланараг ялагя вя цнсиййят йаратма 
формасы – А.Х.), лап яввялляр пейъер апаратларындакы, инди ися мобил – танынмыш шаир Огтай Рзанын сюзцйля 
десяк, «чевик» – ъиб телефонлардакы исмарыълар (йяни эянъ няслин лексионуйла ифадя етсяк, СМС вя ММС 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
17 
 
мятнляри), бир сюзля Азярбайъан дилинин виртуал гаты щаггында йазмаг, аналитик тящлил апармаг мцяййян 
мянада иътимаи-мядяни мясулиййят тяляб едян бир мясялядир. Ахы биздя яняняви филоложи стандартлар вар: 
онлар, дейяк, евдар аналарымызын, йахуд чобан бабаларымызын нитгиндяки лексик-семантик ващидляря даща 
чох цстцнлцк верир, няинки ядяби-бядии дили йарадан йарадыъы интеллектуалларын йазылы вя шифащи мятнляриня. 
Йарадыъы шяхслярин йазылы вя шифащи, инди ися виртуал нитги ися дилчиляримизя даща чох грамматик гялибляр цчцн 
йарарлыдыр... 
«Шекербуранын нахишинда,семенинин ъуъертисинде,оъаэын козартисинде,чершенбенин ниййетинде Байрам 
щедиййеси,менимсе тебриклерим вар.Новрузунуз мубарек!АйдынХан» - бу, бащар байрамы иля ялагядар 
достум Анар Ямираслановун мобил телефонума СМС шяклиндя эюндярдийи, мяним ися цч дяфя ихтисар вя 
редактя едяряк достларыма йолладыьым тябрик-исмарыъын мятнидир. Ешитдийимя эюря, ики йцзя йахын дост-таныш 
вя гощум-яграбама йолладыьым бу исмарыъ бялкя дя Бакы шящяри ящалисинин йарысына тябрик «вирус»у кими 
пайлашылыб: мятни алан щяр кяс, щеч бир ялавя язиййятя гатлашмайараг, онун сурятини юз йахынларына ютцрцб... 
Йухарыда нцмуня эюстярдийимиз мятндя бир сыра мараглы ъящят дилчиляримизин диггятини ъялб етмялидир.  
1) Мобил телефонун, о ъцмлядян дя Интернетдя – глобал информасийа шябякясиндя вя компйутер 
програмларынын йаддашында Азярбайъан ядяби дили, еляъя дя латын графикалы йени шрифтляримиз йцклянмядийиня 
эюря о типли електрон йазышмаларда латын графикалы ялифбамызын я, ь, ц, ш, ы кими щярфи – ишарялярини  истифадя 
етмяк мцмкцн дейил.  
Буна эюря дя «я»-ни «е», «ь»-ны «г», йа да «э» иля явязляйян  мобил йазышмачы ядяби дилин йазы нормаларыны 
позмаьа мяъбур олур.  
Гейд етмяк йериня дцшяр ки, сон илляр истяр дцнйанын нящянэ програм тяминатчысы сайылан Миърософт ширкяти, 
истяр йерли телекоммуникасийа фирмалары – програм тяминатчылары бу мясяляйя диггят айырмаьа башлайыблар: 
щятта мобил телефон рабитяси хидмяти эюстярян бязи коммерсийа гурумлары да бу мясяляйя юням вермяйя 
мейллидирляр.  
2) Бу проблемя ейни заманда Интернет йазышмаларында, чатларда вя мцхтялиф електрон форумларда тез-тез 
раст эялинир. Мцяллифлик вя ялагяли щцгугларла баьлы милли ганунвериъилийин тялябляриня ъаваб верян, еляъя дя 
ягли мцлкиййятля ялагядар юлкямизин дя гошулдугу бейнялхалг конвенсийаларын, сазишлярин уйьун бяндляри 
иля мцщафизя олунан Азярбайъан дилинин ващид Интернет-компйутер ширифт олмадыьына эюря бир компутердя 
йыьылан-йазылан мятн диэяриндя, садяъя, охунмур-танынмыр. Дцздцр, Азярбайъан Республикасынын Назирляр 
кабинети тяряфиндян ващид шрифт гябул едиляряк бейнялхалг гурумлара тяклиф олунса да, бу глобал проблем 
щяля дя ахыраъан юз щяллини тапмайыб.  

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
18 
 
Кющня, о ъцмлядян фяргли шрифтлярин йарарлыьы цчцн хцсуси универсал програмларын щазырланмасы вя 
Интернетдя йерляшдирмякля истифадячилярин азад ихтийарына верилмясинин вахты чохдан чатыб...          
3) Дцнйанын щяр йериндя олдуьу кими, бизим юлкямиздя дя мобил рабитя хидмятляри юдянишли олдуьуна эюря, 
исмарыъ йазыб кимяся йоллайан заман мцяййян едилмиш сайда ишарядян истифадя етмяли олуруг. Мясялян, 
йухарыдакы мятндя биз, дырнаг ишарясини чыхмаг шяртиля, 160 щярфдян йарарланмаьа мяъбур идик: якс-
тягдирдя икинъи СМС цчцн он бир контурумуздан, йяни ялавя парамыздан кечмяли идик. Он бири икийя, сонра 
да ики йцзя вуруб щесабласаг, бир нечя дяфя бу йазы гонорары мябляьиндя пул юдямяли идик. Бу ися юз 
нювбясиндя, йашадыьымыз базар игтисадиййатынын тялябляриндян кянара чыхмаг демякдир. 
Бир мясялянин дя цстцндян сцкутла кечмяк олмаз: дилимизин виртуал цслубунун, йяни исмарыъ, е-намя, чат 
танышланмаг, Интернет форуму йазышмалары кими е-мятнлярин мцсбят тяряфляри дя чохдур. Мясялян, сон он 
илдя йазмаьы, мяктублашмаьы йадырьамыш инсанларымыза йени йазы мядяниййяти юйрятди; дилимизин йени, даща 
чевик - виртуал гаты формалашды, азярбайъанъамызын електрон цслублары йаранды; фярди нитглярин ъями олан 
дилимизи сафлашдырды, эянъляримизя юз фикирлярини садя, сярраст, мянтигли ифадя етмяк вярдишини ашылады; сюзя 
гянатяля йарарланмаьа щявясляндирди; Азярбайъан дилинин фялсяфясиня, техникасына, мащиййятиня, щятта 
лексик-семантик-грамматик гатына бир йенилик эятирди; цмуми савадлашмайа хидмят етди – щятта латын 
графикасына кечмяк истямяйян йашлы няслин нцмайяндяляри йени ялифбаны тез юйряндиляр; сцрят ясринин 
ювладлары сайылан чаьдашларымыз фярди фикирлярини гыса вя мязмунлу етмякля щям юзляринин, щям дя 
башгаларынын вахтына – юмцр пайына гянаят етмиш олурлар; информасийа ъямиййятиндя милли дилимиз дцнйа 
дилляри аилясиндя – сырасында юзцнямяхсус йерини, лазыми инкишафыны ялдя етди.  
 4) Интернет форумларындакы, електрон мяктублашмалардакы, чатлардакы – «Йащоо!мессенэер», йахуд 
«маил.ру аэент» кими глобал-чевик цнсиййят програмларындакы йазышмаларда сурят амили йухарыда 
садаладыьымыз мобил телефон йазышмаларындакы – исмарыъларындакы, илк бахышдан дил пинтилийи кими эюрцнян, 
яслиндя ися дюврцн тялябляриндян иряли эялян дяйишикликляря, йениликляря ряваъ верир.  
5) Шябякя глобал информасийа-билэи мяканында – Интернетдя щипертекстуаллыг, щямчинин сонсуз кечидляр 
(линк вя щиперлинкляр), информатик мянбялярин, ресурсларын щяддян-артыг чохлуьу, еляъя дя  сцрят амили няинки 
бизим азярбайъанъамызда, ейниликля бцтцн дцнйа дилляриндя кейфиййят вя кямиййят дяйишиклийиня сябяб олуб.  
6) Азярбайъанъанын виртуал – електрон цслубу артыг йараныб вя чох сурятля инкишаф едир: бу ися йахын 
эяляъякдя топлумумузда мараглы дяйишикликляр вяд едир…  
Беляъя, бизим ирадямиздян асылы олмайараг, дилимизин ян йени бир гаты – виртуал цслубу формалашмагдадыр 
ки, онун ятрафында билимсал мцзакиряляр, елми полемикалар ачылмалыдыр…           

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
19 
 
Бир йазыда проблемин бцтцн тяряфлярини садаламаьа имкан йохдур дейя,  гянаянтляримизи йыьъамлашдырараг 
мцлащизяляримизи ядяби-мядяни вя филоложи иътимаиййятля бу формада бюлцшмяйи мягбул сайдыг. Фикримизъя, 
бу проблематик мювзу давам етмяли вя чох эениш бир иътимаи-културоложи мцзакиря формасында щуманитар 
дцшцнъямиздя елми-филоложи полемикалары гызышдырмалыдыр... 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kulturoloji layihə: www.kitabxana.net - Milli Virtual Kitabxana  
barədə müxtəlif KĠV  orqanlarında, Ġnternet portallarında və saytlarda gedən materiallarin xülasəsi... 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
20 
 
 
Orta nəsil Azərbaycan yazıçılarının bədii-poetik əsərləri rəqəmsal formatda hazırlanır 
 
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında QHT-lərə Dövlət Dəstəyi 
Şurasının maliyyələşdirdiyi ―Orta nəsil Azərbaycan yazarlarının əsərlərinin rəqəmsal formatda nəşrə 
hazırlanaraq Milli Virtual  Kitabxanada yerləşdirməklə, anadilli İnternet resurslarımızı zənginləşdirmək‖ 
kulturoloji layihəsinin icrasına başlayıb. 
Layihə barədə geniş məlumat verən YYSQ sədri, yazıçı-kulturoloq Aydın Xan (Əbilov) bildirdiyinə görə, 
kulturoloji-humanitar layihə sayılan www.kitabxana.net - Milli Virtual Kitabxanada azərbaycan, türk və rus 
dillərində mindən çox elektron kitab, dərslik, lüğət, dünya və milli ədəbiyyat nümunələri, eləcə də on mindən 
çox intellektual materiallı oxucularına ödənişsiz təqdim edilir, elektron resurs hər gün zənginləşdirilir. 
Layihənin növbəti mərhələsi orta ədəbi nəslin nümayəndələrinin yaradıcılığının elektron variantda hazırlanaraq 
virtual kitabxana vasitəsi ilə Azərbaycanda və dünyada yaşayan 50 milyonluq soydaşlarımıza çatdırmaqdır. 
Aydın Xan (Əbilov) layihə barədə daha sonra bunları bildirib:  
Elektron KİV, yeni telekommunikasiya vasitələri, xüsusən də İnternet və İKT-nin inkişafı ilə əlaqədar dünyanın 
əksər ölkələrində ədəbiyyat, eləcə də intellektual sərvətlər – kitabların, bədii əsərlərin rəqəmsal formata 
salınmasına başlanılıb. Hazırlanan elektron kitablar isə qlobal informasiya məkanında, milli və lokal elektron 
resurslarında yerləşdirilir. Respublikamızda bu sahədə işlər aparılsa da, zamanın tələbləri səviyyəsində sözü 
gedən istiqamətdə hələ bir sıra problemlər öz həllini tapmamışdır. Yaşlı və yeni nəslin yaratdığı estetik-
intellektul əsərlər İnternetdə yerləşdirilsə də, orta nəslə mənsub milli yazıçı və şairlər bu məsələdə böyük 
çətinliklərlə qarşılaşıblar. Orta ədəbi nəsilin nümayəndələrinin çoxu hələ də kompyuter və yeni İKT 
vasitələrindən lazımınca yaralana bilmir. Eləcə də Azərbaycan daxilində və xaricdə yaşayan oxucular, xüsusən 
də yeniyetmə və gənclər tərəfindən anadilli ciddi ədəbi-bədii, elmi-intellektual kitabları, əsərləri oxumaq, fərqli 
– yeni mütaliə mədəniyyətini qavramaq, yeni oxu vərdişlərinə yiyələnmək məsələsində ciddi problemlər həll 
olunmamış qalır. Xaricdə yaşayan soydaşlarımız isə milli-mənəvi dəyərlərdən, Azərbaycan dilində kitab və 
ədəbiyyatdan kənar qalırlar: xüsusən də ən yeni ədəbiyyat nümunələrindən xəbərsizdilər. Araşdırmalar göstərir 
ki, Azərbaycanda yeni nəslin nümayəndələri arasında bir qism gənclər kompyuter və İnternet bilgilərinə 
yiyələnsə də, milli İnternet – qlobal və lokal informasiya-şəbəkə resurslarımızın azlığı, Azərbaycan dilində 
gənclərə, yeniyetmələrə ünvanlanmış İnternet saytlarının, ciddi, intellektual portalların məhdud sayda fəaliyyət 
göstərməsi, zəif inkişaf etməsi, eləcə də elektron – virtual kitabxanaların, pulsuz bloq – sayt imkanlarının 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
21 
 
yoxluğu, onların maraq dairəsini təmin edəcək şəbəkə imkanlarının zəifliyi ona gətirib çıxarıb ki, yeni nəslin 
nümayəndələri İnternetdən yalnız əyləncə vasitəsi, çox hallarda isə erotik, bəzən isə pornoqrafiya, zorrakılığı 
təbliğ edən materialları asanca əldə etmək imkanı kimi yararlanırlar. 
Respublikamızda ―Elektron hökümət‖, ―Elektron məktəb‖, ―Elektron Kitabxana‖ kimi innovativ proqramlar 
həyata keçirilməsiylə bağlı dövlət proqramları, genişmiqyaslı planlar isə hələ ki, arzuolunan səviyyədə həyata 
keçirilmir. Yeniyetmələr və gənclər üçün ədəbiyyat və kitabların sayı, keyfiyyəti, elektron kitablar, yeni nəslə 
ünvanlanmış saytları, şəbəkə resursları, İnternetdə milli və bilgili resurslar, həmçinin  təhsil və təlimin 
səmərəliyini artırmaq üçün digər innovativ vasitələr sahəsində böyük boşluqlar var. İnternet istifadəçilərimizin 
elektron poçt, elektron gündəlik – bloq, virtual kitabxana, şəbəkə etikası, İnternet mədəniyyəti, yeni e-oxu və e-
yazı vərdişləri, şəbəkə ədəbiyyatı, elektron və audio (səsli) kitablar, televiziya və radio verilişləri, gənclərə 
ünvanlanmış xəbər və əyləncə - İnternet sayt, həmçinin mətbuat sahələrindəki boşluqlar isə artıq ciddi problemə 
çevrilib, çağdaş humanitar-mədəni düşüncəmizdə - təhsil və yeni nəslin formalaşmasında boşluqlara aparıb 
çıxarır. Hələ üstəlik Azərbaycanın daxilində və xaricdə yaşayan gənclər arasında asan, ucuz başa gələn yeni 
ünsiyyət vasitəsi kimi İnternet – yeni informasiya-kommunikasiya texnologiyaları sahəsində maarifçiliyə kəskin 
ehtiyac duyulur.     
YYSQ ölkəmizdə, eləcə də xaricdə yaşayan azərbaycanlı yeni nəsil soydaşlarımız, xüsusən də gənclər, uşaq və 
yeniyetmələr üçün www.kitabxana.net şəbəkə ünvanlı İnternet portalı – Milli Virtual Kitabxana yaratsa da, 
onun durmadan zənginləşdirilməsinə, inkişaf etdirilməsinə, yeni ədəbiyyat və kitabların rəqəmsal formatlara 
salınıb orada yerləşdirilməsinə böyük zərurət duyulmaqdadır. Yeniyetmə və gənclərin mənəvi-estetik 
dünyagörüşlərini formalaşmasından ötrü İnternetdə e-kitablar hazırlanmalı, xüsusən də nisbətən qayğıdan uzaq 
düşmüş orta nəsil yazarlar və şairlərin yaratmış olduğu yeni əsərlərin e-variantı hazırlanmalı, qlobal informasiya 
şəbəkəsində pulsuz istifadə üçün yerləşdirilməlidir.  
Layihənin əsas məqsədi çağdaş oxuculara – ölkəmizdə və ə dünyada yaşayan soydaşlarımıza ünvanlanmış 
klassik, dünya, həmçinin milli ədəbiyyat - kitabların, orta nəsil yazarlarımızın yeni əsərləri İnternet resursları 
vasitəsilə çatdırılmaq, onların yaradıcılığını təbliğ etmək üçün anadilli ədəbiyyat resurslarımızı 
zənginləşdirmək, oralara girişlərin sayını artırmaq fikrindəyik.  
Məqsədimiz anadilli İnternet resursunda – Milli Virtual Kitabxanada orta nəsil yazarların dəyərli ədəbiyyat 
nümunələrini yerləşdirmək, bu yaradıcı nəslin nümayəndləri üçün bloq sistemini genişləndirmək, onları anadilli 
İnternet resurslarını zənginləşdirməyə həvəsləndirmək, Azərbaycan mədəniyyətini, ədəbiyyatını, milli-mənəvi 
dəyərlərini dünyaya yaymaqda ən yeni texnologiyalardan yararlanmağı öyrətmək, yeni nəslin 
nümayəndələrində innovativ şəbəkə - elektron oxu və yazı mədəniyyətinin aşılamaq, milli, anadilli İnternet – 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
22 
 
şəbəkə resurslarımızı zənginləşdirmək, orta nəsil, eləcə də yeniyetmə və gənclərin yazdıqları əsərləri İnternet 
səhifələr – bloqlar formasında nəşrə hazırlamaq, şəbəkər resursunda yerləşdirmək, milli-mənəvi dəyərlərinin 
qorunması, inkişafı, tanınması istiqamətində dünya azərbaycanlı gənclərlə şəbəkə təmasları sürətləndirmək, 
çağdaş estetik-bədii söz sənətimizin zənginləşməsinə təkan verməkdir.  
Yeni kompyuter texnologiyalarla işləmək, fərqli – İnternetdəki şəbəkə resurslarından oxumaq, elektron yazı 
mədəniyyətinə yiyələnmək, ana dilimizdə gənclərə istiqamətlənmiş elektron resursların səviyyəsini qaldırmaq, 
dünyadakı soydaşlarımızdan ibarət qlobal informasiya məkanının istifadəçiləri üçün Milli Virtual Kitabxananı 
vaxt itirmədən zənginləşdirmək lazımdır. Yeni nəslin elektron gündəliklərini – bloq portalını yaratmaq, elektron 
rəqəmsal kitabları nəşrə hazırlamaq, mobil rabitə vasitələrindən – e-kağız və e-kitablardan yararlanaraq ciddi 
əsərləri, elmi mətnlərlə faydalı işləmək, elektron cihazlardan mütaliə etmək, İnternet yazı müsabiqələrinin 
təşkili və başqa formalardan yararlanaraq ölkəmizdəki yeniyetmə və gənclərin, eləcə də dünyada yaşayan 50 
milyonluq soydaşlarımızda doğma Vətənə, dövlətçiliyimizə, onun tarixinə, mədəniyyətinə, ədəbiyyatına, milli-
mənəvi dəyərlərinə, ədəbi-mədəni sərvətlərimizə, ana dilimizə, Azərbaycançılıq məfkürəsinə marağı 
gücləndirmək, eyni zamanda, Qlobal İnformasiya Şəbəkəsində ―Virtual Azərbaycan‖ı qurmaqda intellektual-
kulturoloji sərvətlərimizin rolu böyükdür.       
Bu problemləri öyrənmək, хalqımızın milli-mədəni dəyərlərinin  geniş ictimai sferada təbliği, təhsilə, elmə, yeni 
texnologi biliklərə, gənc nəslin sivil inkişafına səy göstərməkdən, eləcə də qlobal, xalqların inteqrasiyyaya 
meylinin güclü olduğu bir çağda dünyada millətimizin başqa xalqlardan geri qalmamasından ötrü bir gün də 
vaxt itirmədən yuxarıda sadalanan problemlərin həlli istiqamətində ciddi addımlar atılmalıdır. Hər hansı bir 
dövlətin – millətin sivil inkişafının bir ölçüsü də onun ərazisində yaşayan insanların çağdaş dünya dəyərlərinə 
olan münasibətidir. Bu mənada biz Avropa ölkələrinə çatmaq istiqamətində çox işlər görməliyik. İlk 
addımlardan biri kimi isə cəmiyyətimizin intellektual, mütaliə və ünsiyyət tələbatlarına cavab verən, dünya 
gəncləri arasında innovativ-şəbəkə rabitə vasitəsinə çevirilə biləcək milli İnternet resurslarının yaratmaq və 
zənginləşdirmək istiqamətində görülən hər bir iş sadalanan problemin həllində ciddi addımlardan biri olacaq.   
Həyata keçirilən kulturoloji layihənin bir məqsədi də alternativ elektron dərslik və kitablardan istifadəni 
populyarlaşdırmaq, nəinki Azərbaycanda, eləcə də dünyadakı 50 milyonluq soydaşlarımızın təhsil, elm, dərslik, 
kitab və ədəbiyyata olan tələbatını ödəməkdir. Virtual oxu, innovativ tədris, elektron kitab, e-yazı, e-mütaliə və 
şəbəkə ədəbiyyatı kimi yeni metodların, formatların geniş tətbiqi nəticəsində məsafədən tədrisin 
populyarlaşmasına da yardımçı olunur. Müəllimlər bu resursun e-kitabxana bölümündən yararlanaraq ev 
tapşırıqları, əlavə oxu, bədii ədəbiyyatın mütaliəsi, yeniyetmə və gənclərin sosiallaşması, qrup halında 
İnternetdən və İKT-dən yararlanmasına şərait yarada bilərlər... 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
23 
 
www.kitabxana.net - Milli Virtual Kitabxana dünyanın aparıcı dillərində kitabların elektron variantı, milli və 
qlobal Elektron Kitabxanaların ünvanları, yazarların saytları, bloqlar, yazılı, eləcə də elektron KİV-in şəbəkə 
ocaqları, tərcümələr, orijinal yazılar, xəbərlər: intelektualların hər gün yenilənən kulturoloji e-resursu kimi 
Azərbaycan, ingilis, rus və türk dilində fəaliyyət göstərir. Eyni zamanda portalda uşaq ədəbiyyatı və kitablarının 
elektron variantlarından ibarət bölmə, Azərbaycanda ilk dəfə e-Dərgi, şəbəkə elmi-kulturoloji jurnalı, gənclərin 
intellektual-ədəbi-poetik-bilgili elektron gündəlikləri - bloqları da mövcuddur.  
Kulturoloji layihənin yeni mərhələsində orta nəsil yazıçı və şairlərin yaradıcılığının geniş cəmiyyətə 
tanıdılması, ölkə daxilində və xaricdə təbliği,  Azərbaycan ictimaiyyətinin, xüsusən də onun ən yeni nəslinin 
təlim-tərbiyyəsi, estetik-intellektual formalaşması, yeni bilgilərin əldə edilməsi, yeni e-oxu və e-yazı 
mədəniyyətinə yiyələnməsi, Virtual Kitabxanadan yararlanması, yaradıcı təfəkkürünün inkişafı, şəbəkədən 
istifadənin səmərəliyinin artırılması baxımından çox gərəkli nəticələr ortaya qoyacaq. Yeni ədəbiyyatın 
zənginləşməsi, innovativ texnologiyalar vasitəsilə təbliği, yayılması, yeni nəsil nümayəndələri üçün nəzərdə 
tutulmuş elektron resurslarını zənginləşdirilməsinə təkan verəcək, azərbaycandilli İnternet resurslarının 
genişləndirilməsinə səbəb olaçaq, Dünyada yaşayan azərbaycanlıların, xüsusən də gənclərin sosial elektron 
şəbəkəsinin yaradılmasına təkan verəcək, soydaşlarımızın elektron ünsiyyətini möhkəmləndirəcək, şəbəkə 
ədəbiyyatı nümunələri yaranmasına şərait yaradacaq, yazıçılarımızı dəyərli ədəbiyyat, poeziya, bilgili əsərlərin 
yazılmasına həvəsləndirəcək, yeni elektron mütaliə, həmçinin elektron yazı mədəniyyətini formalaşdıracaq: bir 
sözlə, estetik-kulturoloji düşüncəmizin fərqli qatlarını ortaya qoyacaq, həm onların bir-birinə, həm də geniş 
oхucu kütləsinə tanıdacaq, bunu həm kitab, həm həm də veb-sayt vasitəsilə ediləcəkdir. Eyni zamanda bu 
kulturoloji layihə ölkəmizdə və dünyanın hər yerində yaşayan azərbaycanlı oxucuları şəbəkə ədəbiyyatı - 
eletron kitabxana resursu ətrafında birləşməyə dəvət edəcəkdir.