Milli Virtual Kitabxana

Ramin DEKO 
 
"Bizim milli bloqlarımız" 
 
Pulsuz yaradılan saytlardan kim necə və nə cür istifadə edir 
Kimi intellektuala, kimi erotikaya, kimi də şou-biznesə üstünlük verir - lider erotikadır 
Google.com, blogspot.com, tk və bir neçə gəliri milyon dollarla, hətta milyardla ölçülən saytlar var ki, onların 
nəzdində pulsuz saytlar və yükləmələr var. Kompüterdən başı çıxan hər bir kəs bu saytlarda özlərinə veb səhifə 
aça bilər. Bütün bunlar rus, ingilis və başqa dillərdə olduğundan bəzi (demək olar ki, hamısı) vətəndaşlar burada 
özlərinə sayt aça bilmirlər (insafən bloq açmaq çox çətindir). Nəhayət, Azərbaycan dilində də azeriblog.com 
adlı pulsuz domion-veb saytı Azəri ziyarətçilərinin ixtiyarına verilib. Indi hər kəs çox sadə, tez bir zamanda 
özünə sayt yarada bilər. 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
108 
 
 
1473 saytın ―fatihəsi‖ verildi 
 
Təxminən yarım ildir azeriblog.com pulsuz dominion fəaliyyətə başlamasına baxmayaraq (bloqların cəmi 995, 
fəal bloqçular 743) minlərlə bloqçu qeydiyyatdan keçərək azeribloq ailəsinin bir üzvü olublar. Amma tez bir 
zaman kəsiyində belə bir mini saytın yaranması reallıqda bəzi bloqçuların ürəyincədir. Hal-hazırda bloqda 
özünə sayt açmaq çox çətin məsələyə çevrilib. Bu çətinlik bloq rəhbərliyi ilə bağlı deyil. Sadəcə olaraq, loru 
dillə desək, hər yerindən duranın özünə bir yox, bir neçə sayt açması yeni, işlək bloqların yaranmasına mane 
olur. Bunun üçün kiçicik bir araşdırma apardıq. Belə ki, media, reportyor, ekonal, meyxana deyişmələri və 
onlarla sayt bir neçə aydır yaransa da, hələ də işlək vəziyyətdə deyillər. Təsadüfi deyil ki, azeribloq rəhbərliyi 
son üç ayda bloquna heç bir məlumat yerləşdirilməyən saytlara ―yaxşı yol‖ dedi. Beləcə, iki-üç gün bundan 
öncə 1473 saytın ―fatihəsi oxundu‖. 
 
Ən çox oxunan bloqların iş ―prinsipi‖ 
 
Deyirlər, ucuz ətin şorbası olmaz. Azeribloqun ―şorbası‖ ucuz olmasa da, bloqçuların bloqlarının ―şorbası‖ 
ucuzdur. Bütün bu dediklərimizi aydınlaşdırmaq amacıyla azeribloqun istifadəçiləri və ziyarətçiləri haqqında 
araşdırma apardıq. 
Ən çox oxunan bloq - http://monster.azeriblog.com-dur. Ziyarətçilərinin sayı 103335 nəfərdir. Bu qədər 
ziyarətçisi olan bloqun işləmə mexanizmi proqramlar, lətifələr, oyun yükləmələr, hollivud ulduzlarının 
şəkillərindən ibarətdir.  
Ikinci yerdə dayanan - http://podium.azeriblog.com bloqudur. Ziyarətçisi 102697 nəfərdir. Bir müddət bloqda 
hollivud ulduzlarının erotik şəkilləri yer alsa da, indi öz şou biznesmizin ulduzlarını reklam etməklə 
ziyarətçilərini salamlayacaq. 
http://some.azeriblog.com-un ziyarətçisi 71010 nəfərlə ölçülür. Bloqa yazı qoyularkən hiss olunur ki, bloqçu 
şriftdə dəyişilik etdiyindən yazıları oxumaq olmur. Dizayn bərbaddır, səhifədə şou-biznes nümayəndələri, 
tanınmışların karikaturaları olsa da, ―bloq haqqında‖ bölməsində Ramil Səfərovun şəklinin qoyulması saytın 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
109 
 
qeyri-ciddiliyini göstərir. Yəni bu vətənpərvər oğlanın şəklinə baxıban girdiyin bloqun şou-biznesə aid olmasını 
görəndə hər şey üzə çıxır. 
Ziyarətçilərinin sayı 72593 ölçülən - islam.azeriblog.com bloqa daxil olanları bu cür salamlayır: Burada Allahın 
izni ilə Allah xatirinə yazdığım islama aid məqalələrlə tanış olacaqsınız. Həmçinin inşallah bundan sonra 
çalışacağam ki, bu fani dünyada yaşadığım müddətcə daima yeni məlumatları, maraqlı məqalələri və digər 
faydalı materialları sizlərə çatdırım. Buna görə də istərdim ki, siz də bu xeyir işdə mənə dəstək olasınız". 
Informasiya baxımından o qədər də kasad olmayan bloq yuxarıdakı prinspləri ilə fəaliyyətini davam etdirir. 
http:// ferhad.azeriblog.com bloqu şəxsi bloq olsa da proqramlar, ―bilirsinizmi‖ tipli yazılar və dizaynın 
bərbadlığı ilə ziyarətçilərini salamlayır. 62291 ziyarətçisi var. 
http:// deniz.azeriblog.com ilk onluqda duran yeganə bloqdur ki, bir prinsiplə işləyir. Bəzi bloq sahibləri dostlar 
bölməsində bunu xeyirxah bloq da adlandırırlar. Bloqun əsas məqsədi nəinki bloqların, həm də saytlara dizaynla 
bağlı kömək edir... Xeyirxah bloq həm də öz dizaynı ilə diqqəti cəlb edir. Təsadüfi deyil ki, çox sadə üsulla 
qurulan bloqda ziyarətçilərin sayı 36983-dür. 
http:// islam.azeriblog.com-un bloqçusu http:// qubadli.azeriblog.com-un da rəhbəridir. Ziyarətçilərinin sayı 
32416 nəfərdir. Adından göründüyü kimi Qarabağ bölgəsinə aid informasiyalar yerləşdirilir. Dizaynı 
qənaətbəxş saymaq olar. 
http://menimblog.azeriblog.com bloqunda proqramlara, oyunlara, şou-biznes xəbərlərinə rast gəlmək olar. Bu 
günə kimi 27924 ziyarətçisi olub. 
 
Təxminən 65000-dən bir qədər çox ziyarətçisi olan http://xariciedebiyyat.azeriblog.com dizayn bərbaddır. Bloq 
dünya ədəbiyyatı kimi yaradılsa da, burada çox yersiz yazılara rast gəlmək olur. Məsələn bloqda Azərbaycan 
ədəbiyyatının nümayəndələrinə yer vermək xarici ədəbiyyat sayılmır (o başqa söhbətin mövzusudur ki, 
Azərbaycan yazıçıları dünya ədəbiyyatçıları ilə üzə gələ bilər, ya yox). 
Ana səhifədə yazıların çox olması ziyarətçiləri yorur. Lüğət, dünya klassiklərinin hekayələrinin elektron variantı 
və bu kimi digər maraqlı informasiyalar sadələşdirilmiş axtırış bloqunun müsbət keyfiyyətidir. 
 
Erotik bloqların ziyarətçiləri çoxluq təşkil edir 
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
110 
 
Azeribloqda bloqların mövzu dairəsi aşağıdakı kimidir: Kompyüter və Internet (91), Cəmiyyət (82), Sevgi (62), 
Din (55), Foto bloq (55), Musiqi (47), Siyasət (46), Biznes və Iqtisadiyyat (44), Idman (42), Mədəniyyət və 
Incəsənət (29), Elm və Maarif (28), KIV və Xəbərlər (23), Gülməli (17), Oyun (14), Səhiyyə və Sağlamlıq (9), 
Kino-TV (8), Qadın (4). 
Göründüyü kimi gənclər (bloqçuların əksəriyyəti gənclərdir) əsasən kompyüter, şou tipli bloqlar yaradırlar. 
Düzdür informasiyalı, maarifləndirici bloqlar olsa da, bunlar azlıq təşkil edir. Elə cəmiyyət, elm və maarif kimi 
bloqlarda erotika, ulduzların şəkilləri, proqramlar, oyunlar mövcuddur. Bu, bir daha göstərir ki, Azərbaycan 
gənci intellektuala deyil, pornoqrafiyaya qaçır. Apardığımız araşdırmamızda bir daha bunun şahidi olduq. 
Məsələn on ən çox oxunan sayta nəzər salaq. Orada deniz.azeriblog.com, xariciedebiyyat.azeriblog.com, 
islam.azeriblog.com, qubadli.azeriblog.com-u çıxmaq şərti ilə demək olar ki, hamısı ziyarətçilərinin sayını 
erotik şəkillərlə, proqramlarla artırırlar. 
Olmazmı ki, ziyarətçilərinin sayı 60000 və 100000 arasında olan bloqçular öz bloqlarında intellektual, 
informasiyalı yazılar dərc etsinlər. Bu sualla onların e-maillərinə müraciət etsək də yazı çapa gedənə kimi cavab 
gəlmədi. Amma bu e-maillərə başqa bir qız niki ilə müraciət etdik. O dəqiqə cavab verdilər: ―sizlə tanış olmaq 
olar?‖ Harada və necə görüşək? Digər http:// chat1.azeriblog.com çatında ―salam, necəsiniz, tanış olmaq olar?‖ 
tipli mesajlar yer alır. Bax, budur Azərbaycan gəncliyinin günü-rüzgarı... 
 
Şərhlər bölümünə şərh yerinə 
 
Bildiyimiz kimi bloqlarda şərhlər bölməsi var. Amma ziyarətçilər demək olar ki, şərh bölməsinə heç nə 
yazmırlar. Yazılan ―şərh‖lərin əksəriyyəti də demək olar ki, öz bloquna dəvət mesajından, bəzən adi bir 
salamdan, bəzən onun bloquna öz bloqunda keçid vermək xahişindən, bəzən isə yazıya dəxli olmayan şərhdən 
ibarət olur. Elə bil bloqçular şərh verməyə ərinir və ya öz şərhlərinə inanmsızlıq sərgiləyirlər. Sanki hansısa 
utancaqlıq kompleksi bəri başdan bloqçuların əl-qolunu bağlayır. Nəticədə aktivlik bloqu ziyarət eləməkdən o 
yana keçmir. Erotik bloqlarda isə bir qayda olaraq fəallıq hiss olunur. Məsələn, Cenifer Lopezin şəklinin 
altındakı şərhlərin sayı nə az, nə çox - düz 103-dür! Intellektual bloqlarda isə bu rəqəm ən çoxu 10-15-dir. 
 
Intellektual saytlara maraq yoxdur 
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
111 
 
Bütün bunlarla yanaşı intellektual, informasiyalı saytlar da var. Amma... amma ki, bu bloqların ziyarətçiləri çox 
azdır. Məsələn http://ichiche.azeriblog.com bloqu. Ziyarətçilərinin sayı 4386-dır. Dizaynı qənaətbəxş saymaq 
olar. Bloq gündəlik yenilənməsi, maraqlı yazıları ilə diqqəti çəkir.  http://artyazar.azeriblog.com, 
http://qeshemnecefzade.azeriblog.com,  http://eloglu.azeriblog.com  bu kimi digər bloqları misal göstərmək 
olar. 
 
Bir-birini təkzib edən bloqlar 
 
http://divane.azeriblog.com  bloqu dizayn baxmından korluq çəkir. Bloqun rəhbəri ―saytınızı dizayn edin‖ 
http://deniz.azeriblog.com-in bloqunun rəhbəridir. Saytları dizayn etmək üçün yaradılan bir bloq sahibinin 
özünün başqa bir bloqunda dizayn yox dərəcəsindədir. Ümumiyyətlə, bloqçunun bir neçə saytı varsa, onlar 
demək olar ki, eyni dizayndadır. Divanənin, yazıçı kulturoloq Aydın Xanın xariciedebiyyat, artyazar, islam və 
qubadlı saytları eyni dizayna mailkdir. 
 
Yazıya söz ardı 
 
Son söz olaraq onu demək olar ki, bloqların yaranması təqdirəlayiq olsa da, pornoqrafik, şou-biznes şəkillərdən 
ibarət bloqların həddən çox olması ürək bulandırıcıdır. Aydın Xan deyir ki, onun intellektual bloquna daxil olan 
ziyarətçilərinin cəmi 13 faizi Azərbaycandan, 87 faizi isə xaricdəndir. 
Məsələn, Ermənistanda google.com saytında yaradılan bloqların əksəriyyəti sosial mövzudadır. Intellektual, 
informasiyalı saytların bolluğu belə bloqlarda özünü biruzə verir. O, erməni gəncliyidir...  
 
E-mənbə: http://www.xariciedebiyyat.azeriblog.com/2008/01/13/ramin-deko-bizim-milli-bloqlarimiz 
 
 
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
112 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ġnternet radio və televizya Azərbaycanda və dünyada 
 
İnternet jurnalistikanın ən aparıcı növlərindən olan İnternet radio və İternet televiziya gün keçdikcə daha da 
populyarlaşır, öz janr və növlərini yaradır. Müasir dovrdə radio və televiziyalardan çox onların İnternet 
versiyalarına maraq artır. 
 
İnternet radio yarandıgı andan populyarlaşmağa başladı. İnternet radiosu və ya şəbəkə radiosu – İnternet 
vasitəsilə ötürülən səs verliş xidmətidir. İnternet radiosu simsiz rabitədən geniş ötürüldüyünə görə webcasting 
adlanır. 
 
İnternet radio fasiləsiz audio-səs axını vasitəsilə dinləyicilərə çatdırılır. İnternet radio iki növ ola bilər. Birincisi 
hər hansı tezlikdə yayımlanan fm radio dalğasının İnternet versiyası və sırf İnternet radiolar – yəni yayımını 
təkcə İnternet üzərindən yayımlayan radiolar. 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
113 
 
 
İnternet radioların üstün cəhəti onun məkan genişliyidir. İnternet radionun konkret hər hansı bir ölkədə 
yayımlanmaq kimi məhdudlaşdırıcı xüsusiyyəti yoxdur. 
 
İnternet radionun texnologiyasında əsasən qaçan səs formatlarından və bu formatları dəstəkləyən proqramlardan 
(―Oggi Vobis‖, ―Windows Media player‖, ―Real Audio‖) istifadə olunur. İnternet radioları populyarlaşdıran 
onların əhatə dairəsinin, auditoriya şəbəkəsinin ənənəvi radiolara nisbətən daha geniş, coğrafi miqyasına görə 
sərhədsiz olmasıdır. 
 
Azərbaycanda da internet son dövrlərdə KİV-lərə sürətlə nüfuz edir. Artıq Azərbaycanda az sayda olsa da 
İnternet üzərindən yayımlanan ənənəvi radioların internet versiyalarına rast gəlmək mümkündür. 
 
Azərbaycanda ilk öncələr xarici İnternet radilar fəaliyyətə başlasa da sonralar milli radiolar da yayımlarını 
İnternet üzərindən yayımlamağa başlamışlar. Hazırda 
 
http://www.azadliqradiosu.az 
http://www.burc.fm 
http://www.antenn.fm 
http://www.media.fm 
http://www.itv.az/radio 
http://www.day.az  
 
-və s veb resurslarda canlı yayım vasitəsilə radioya qulaq asmaq mümkündür. Milli Teleradio Şurasının 30 
oktyabr tarixli qərarı ilə Azərbaycan ərazisində xarici dilli radioların yayımının dayandırılması həmin radioların 
internet üzərindən yayımına marağı artırdı. 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
114 
 
 
Belə ki, Azadlıq radiosu, BBC Azərbaycan, Avropa + Bakı və Amerikanın səsi radiolarını öz yayımlarını hal 
hazırda internet üzərindən davam etdirir. 
 
İnternet radiolarda da ənənəvi radiolarda olduğu kimi adətən gündəlik ictimai-siyasi xəbərlər, əyləncə və şou 
xarakterli proqramlar, tok-şoular, müəllif proqramları üstünlük təşkil edir.  
 
İnternet radiolar artıq günü -gündən populyarlaşır və öz xələflərinin reklam bazarıda əməlli başlı sıxışdırır. 
 
Amerikanın ―Bridge Ratings & Research‖ fondunun 2007-ci il üçün verdiyi açıqlamada qey olunmuşdur ki, 
İnternet radioların reklam qazancları onların əhatə dairəsindən asılı olaraq 49-500 milyon ABŞ dolları təşkil 
edir. 
 
Təkcə bu rəqəmlər İnternet radionun ənənəvi radiolardan daha ucuz, qazanclı və XI əsr üçün daha perspektivli 
bir KİV olduğunu sübut eləməyə kifayətdir. 
 
İnternet radiolarla yanaşı İnternet televiziyalar da günü -gündən populyarlaşmaqdadır. İnternet televiziya 
televiziya verilişləri, görüntü və səs axımının İnternet üzərindən müəyyən protokollar vastəsilə ötürülməsi yolu 
ilə öz yayımını qurur. 
 
Əsasən XI əsrin birinci onilliyində İnternet televiziya layihələri üzərində işlərə başlanmışdır. İnternet 
televiziyanın yayımına iki yolla – canlı yayın və görüntünün əvvəlcədən kompüterə yuklənməsi yolu ilə baxmaq 
mümkündür. Bu yayım standartı P2PTV adlanır və bu standartla fəaliyyət göstərən İnternet televiziyaya TV 
Catchup deyilir. 
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
115 
 
İnternet televiziyanın digər bir adı İPTV yəni İP televiziyadır ki, burda verilənlər İnternet üzərindən İnternet 
protokol vasitəsilə ötürülür. Azərbaycanda hal- hazırda İnternet televiziya yoxdur. Azərbaycan İnternet 
istifadəçiləri yalnız http://www.aztv.az, http://www.itv.az, http://www.lidertv.az saytlarından adı çəkilən 
kanalların canlı yayımlarına ―canlı yayım‖ bölməsindən baxa bilərlər. 
 
Lakin daim yenilənən İnternet xidmətləri və yenilikləri nəinki dünyada həmçinin Azərbaycanda da İnternet 
televiziyaların yaranıb ənənəvi televiziyaları üstələyəcəyini deməyə imkan verir. /xeberler.az/   
 
http://deyerler.org/print:page,1,32689-dnternet-radio-vjj-televizya-azjjrbaycanda-vjj.html 
 
 
 
 
Virtual Jurnalistika - Ənənəvi Jurnalistikanın yeni qolu 
 
 Ənənəvi medianı üstələyən, bir çox hallarda çap mətbuatının tirajının kəskin aşağı düşməsınə təsir edən 
elektron şəbəkə öz diktəsini etməkdədir. Dünyada olduğu kimi, Azərbaycanda da internet jurnalistikası geniş 
yayılmaqdadır. Mütəxəssislərin qənaətincə, internet informasiya yayımının bütün formaları üzrə gələcəyin 
jurnalistikasıdır. İnternet jurnalistikasında, jurnalist özünü daha sərbəst hiss edir. Müstəqil jurnalistikanın 
inkişafında da internet müstəsna rol oynayır. Bir sıra ölkələrdə ―internet jurnalistlərin» hazırlığı ilə bağlı 
müəyyən kurslar təşkil edilir. Qlobal şəbəkə ilə işləmək bacarığının aşılanması, informasiya bolluğu içərisində 
lazımi informasiyanın axtarılmasının öyrədilməsi, həmçinin informasiya azadlığı sahəsində beynəlxalq 
qanunvericiliyin öyrədilməsi ölkə jurnalistləri üçün də olduqca səmərəli olardı. 
 
Nəzərə alsaq ki, Azərbaycanda internet qəzetlər məhkəməyə verilmir, qapadılmır, belə qəzet və ya saytın 
əməkdaşları təzyiqlə üzləşmir, onda ölkəmizdə ―İnternet Jurnalistika‖ tam formalaşmalı idi.  

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
116 
 
 
Azərbaycan İnternet Forumun prezidenti Osman Gündüzün fikrincə, internet qəzetlərin azlığı siyasi senzura ilə 
yox, maliyyə problemləri ilə bağlıdır. Onun qənaətincə, məhz maddi problem internet qəzetlərinin uzunömürlü 
olmasına imkan vermir. Bir tərəfdən də, şirkətlər, qurumlar internetdə reklam verməkdə maraqlı deyil. Amma 
hazırda bu sahədən də mənfəət əldə edənlər az deyil. 
 
Sadəcə bu imkandan hər bir kəs öz istəyi çərçivəsində düzgün istifadə edir. Amma nəzərə almaq lazımdır ki, 
yazılı medianın inkişaf etdirilməsi üçün internet xəbər saytlarının eləcə də, ―bloq‖ların yaradılması jurnalistlər 
üçün dünyaya açılan yeni pəncərədir. Bundan əlavə, ölkənin İnternet seqmentində də bunun üçün münbit şərait 
mövcuddur. 
 
Hazırda ölkədə jurnalistlər daha çox bloqların yaradılmasına üstünlük verirlər.  
 
Mütəxəssislərin sözlərinə görə, jurnalistlər bloqlar vasitəsi ilə, yazılarını istədikləri kimi, istədiyi dizaynda 
yerləşdirə bilərlər.  
Bloqların müxtəlif növləri var. Bunlar əsasən yazı, foto, audio, mobil və internetin sürətinin artması ilə məşhur 
olan video bloqlara bölünür. Yazı bloqlarının da özünün müxtəlif növləri var. Bloq növləri arasında siyasət, 
dəb, kompyuter, texnologiya və s. bloqlar da mövcuddur.  
Ekspertlər bildirir ki, son beş ildə İnternetin sürətinin əvvəlki illərə nisbətən daha çox artması hətta bloqçulara 
çəkdikləri videoları öz səhifələrinə yerləşdirməyə də imkan verir. Çəkilən hər hansı bir videonun istənilən 
bloqçu tərəfindən internetə yerləşdirilməsi üçün artıq imkanlar genişdir.  
Dünyada bloq xidməti verən meşhur saytlar arasında WordPress, Blogger, Tyrerad ən tanınmış bloqlardır. Bu 
saytlarda siz öz bloqunuzu aça və dizaynını dəyişdirə bilərsiniz. Dizayn dəyişdirmək üçün orada hazır variantda 
olan dizaynlar var ki, siz onlardan da seçə bilərsiniz. Daha ətraflı dəyişdirmə işini aparmaq üçün sizin HTML və 
CSS kodlama sistemini bilməniz vacibdir.  
Bloq açmaq niyə lazımdır? 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
117 
 
İlk öncə siz bloqunuzu özünüzü ifadə etmək və özünüz haqqında informasiya vermək üçün aça bilərsiniz. 
Bununla belə, başqa insanlara kömək etmək üçün hər hansı bir sahədə ekspert olduğunuzu göstərmək məqsədilə 
hansısa bir məhsul və ya mal haqqında reklam məqsədli bloq qura bilərsiniz. Bu da istənilən halda ilk növbədə 
məlumatlı olduğunuz sahə haqqında özünüzü inkişaf etdirməyə imkan yaradacaq. Çünki siz bloqunuzu 
açdıqdan sonra bu sahə haqqında olan ən son xəbərləri və inkişafları yazıb bloqunuza yerləşdirirsiniz. Bu yolla 
da siz həm özünüzü inkişaf etdirmiş, həm də sizin bloqunuzu oxuyanları məlumatlandırmış olursunuz. 
 
Araşdırmalar göstərir ki, insanlar hətta pul qazanmaq üçün də bloqlardan istifadə edə bilərlər. Belə ki, bloqa 
qoyulan reklamlar maddi gəlir də gətirə bilər. Dostlarınızı bloqunuza baxmağa dəvət etməklə siz bloqunuza 
girən istifadəçilərin sayını artırmış olarsınız. Azərbaycanda tanınan bloq xidmətlərinə misal olaraq bir neçə ildir 
ki, fəaliyyət göstərən azeroo.com saytının bloq xidmətini göstərmək olar. Dünyadakı bloq xidmətlərinin əksinə 
azeroo.com-da bloq xidmətindən istifadə etmək və dizayn deyişdirmək üçün HTML və CSS kodlama sistemini 
bilməyə ehtiyac yoxdur. Belə ki, bu bloq xidməti özündə War xidmətini də birləşdirir ki, bu da digər mövcud 
olan analoqlardan xeyli fərqlidir. Azərbaycanda WAP istifadəçilərinin sayı dial-ur istifadəçilərindən daha 
çoxdur və bu da bloq xidmətindən daha səmərəli istifadə etməyə imkan yaradır. 
 
Yaxşı bloqçu olmağın da öz sirrləri 
Yaxşı bloqçu olmağın da öz sirrləri var. İlk öncə bloqunuzda yazdığınız yazılar çox uzun olmamalıdır, çünki 
internet istifadəçiləri yorucu olduğu üçün uzun olan yazıları oxumağı xoşlamırlar. Bundan başqa, yazıya uyğun 
mütləq fotoşəkil əlavə etmək məsləhətdir. Çünki bu, yazını daha cəlbedici edəcək. Bloqunuza dost linklər əlavə 
edin, misal olaraq bunun üçün dostlarınızın açdıqları bloqların linklərini öz siyahınıza əlavə edə bilərsiniz. 
Bloqunuzu google, yahoo, msn kimi axtarış sistemlərinə qeyd edin, bununla da özünüz və ya digərləri 
tərəfindən axtarışa verilən zaman hər hansı bir mövzu haqqında yazdığınız yazılar daha rahat axtarılacaq.  
 
Məlumat üçün bildirək ki, hər gün dünyada bir milyona yaxın bloq açılır ki, bu bloqlara da nəzarət etmək çox 
çətin məsələdir. Məsələn, Delta Hava Yollarında işləyən bir qadın öz bloqunda şirkətdə baş verən gülməli 
hadisələri yazıb və bura şəkillər yerləşdirib. Şirkətin müdiriyyəti də belə bir vəziyyətin şirkətə maddi və mənəvi 
zərər verəcəyini iddia edərək həmin qadını işdən çıxarıb. Mütəxəssislər, bloq açarkən daha diqqətli olun və 
mütləq bununla bağlı mövcud olan qanunlara riayət etməyə çalışın. Bundan əlavə, bloqunuza girən 
istifadəçilərin şərh yazması üçün imkan yaradın. Onlar sizin bloqunuz haqqında başqalarına deyə bilər və 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
118 
 
beləliklə də, sizin bloqunuza girən istifadəçilərin sayı artmış olar. Bloq xidmətlərini qeyd edən və onların 
arasında axtarış xidməti verən saytlar da var. Bu saytlar bloqlara əlavə edilmiş yazıları, səsləri, yaxud da mp3-
ləri öz sistemlərinə inteqrasiya etdirir və bunların arasında axtarış verməyə imkan yaradır. Bununla yanaşı, siz 
bloqunuzu google.com, yahoo.com və msn.com kimi saytların axtarış sistemlərinə də qeyd edə bilərsiniz. 
 
Siz bloq vasitəsi ilə, həm də məhşur ola bilərsiniz.  
 
  
Zamirə İlqarə. Rabitə Dünyası.-2009.- 6 mar.- S.11. 
 
http://www.anl.az/down/meqale/rabitadunyasi/rabitadunyasi_mart2009/71967.htm 
 
 
 
Aynur BƏġĠRLĠ 
 
Nədən baĢlanır MƏKTƏB? 
 
SÖHBƏT JURNALĠSTĠKA MƏKTƏBĠNDƏN GEDĠR... 
 
Avropa Şurasının Bakı Slavyan Universitetində həyata keçirdiyi ―Azərbaycanda jurnalistika tədrisinin 
inkişafına dəstək‖ layihəsinin ilkin nəticələri  
Aynur BƏşirli siyasət elmləri namizədi, jurnalistika təhsili və media proqramlar üzrə ekspertdir. Bakı Dövlət 
Universitetinin jurnalistika fakültəsini bitirib.  

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
119 
 
1992-1999-cu illərdə ―Dalğa‖, ―Günay‖, ―Yeni Azərbaycan‖ qəzetlərində müxbir, Prezident Aparatı üzrə xüsusi 
müxbir, baş redaktorun müavini vəzifələrində çalışıb.  
1996-cı ildən pedaqoji, 2002-ci ildən elmi faəliyyətlə məşguldur. ABŞ-ın İndiana Universitetində üzünmüddətli 
elmi məzuniyyətdə (2002, 2005) olub, media-siyasət əlaqələrini araşdırıb. 
―Prezident. Xronika. 1993-97‖kitabının tərtibçisi, ―Azad mətbuatın çərçivəsində. Nyu York Tayms 
Azərbaycandan. Nə? Nə zaman? Necə?‖ monoqrafiyasının, ―Xəbərçilik. Xəbərin toplanması və yazılması‖ 
dərsliyinin, ―Qızıl kitab‖dan etüdlər‖ kitabının müəllifidir.  
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin Həsən bəy Zərdabi (1995), Qadın Jurnalistlər Assosiasiyasının Media Ulduzu 
(2009) mükafatlarına layiq görülüb. 
2009-cü ildən AŞ-nin BSU-da həyata keçirdiyi ―Azərbaycanda jurnalistika tədrisinin inkifaşına dəstək‖ 
layihəsinin meneceridir. 
Bu yazı bir aydır ki, beynimdə dolansa da, hər dəfə onu qələmə almaq məqamı gələndə bir qədər gözləməyə 
qərar vermişəm. Fikirləşmişəm ki, bəlkə, layihənin bəzi vacib işlərini də başa vurandan sonra Milli Mətbuat 
günü üçün yazsam, daha çox yerinə düşər. Amma bir neçə gün əvvəl Azərbaycan Respublikası Prezidenti 
yanında Təhsil üzrə Komissiyanın müşavirəsindən ―AzərTAc‖ın verdiyi xəbəri oxuyanda düşüncələrimi 
bölüşmək üçün vaxtın yetişdiyini duydum. Komissiyanın sədri, Azərbaycan Respublikası Prezident 
Administrasiyasının rəhbəri, akademik Ramiz Mehdiyevin fikir və iradlarının bir qismi ali məktəblərdəki 
nöqsanlarla bağlı idi – Bolonya prosesinin işdə yox, sözdə həyata keçməsi, qocalmaqda olan kadr korpusu, 
Avropa standartlarını bərqərar edə biləcək gənc kadrların qıtlığı, köhnə proqramlar, ingilis dilində və 
informatika sahəsində beynəlxalq test sistemlərinin tələblərinə cavab verə bilməyən məzunlar, ictimai elmlərin 
tədrisində dönüşün olmaması...  
Bu yazı sadalan problemlərə, onların mümkün həlli yollarına Avropa Şurasının BBC Dünya Xidməti Trustla 
(İnam) birlikdə Bakı Slavyan Universitetində həyata keçirdiyi ―Azərbaycanda Jurnalistika Tədrisinin İnkişafına 
Dəstək‖ layihəsinin prizmasından baxmaq cəhdidir.  
Nədən başlamalı? 
Bu sualı ötən ilin yazında layihəyə başlayacağımız ərəfədə biz özümüzə tez-tez verirdik. Biz, yəni tərəfdaşlar – 
BBC Dünya Xidməti Trust (BBC DXT) və Bakı Slavyan Universiteti (BSU). Layihənin müəllifi, həm də 
icraçısı BBC DXT bənzər layihələri artıq Ukraynada və Bolqarıstanda gerçəkləşdirmişdi. MDB və Şərqi 
Avropa təcrübəsi BBC DXT-yə bu məkanda işə başlamazdan əvvəl tərəfdaş axtarışında bir qədər ehtiyatlı 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
120 
 
olmağı öyrətdiyindən təşkilat layihənin benefisiarını özü seçməyə qərar vermişdi. O zaman – 2008-ci ildə BSU 
jurnalistika ixtisası üzrə ilk məzunlarını buraxmağa hazırlaşırdı, hələ müstəqil jurnalistika kafedrası belə yox 
idi. Amma BBC DXT seçim edərkən başqa amillərə üstünlük vermişdi: universitetin yeniliklərə açıqlığı, təhsil 
siyasətində çevikliyi və layihə iştirakçılarının təkmilləşmək, öyrənmək və öyrətmək istəyi. BBC DXT-nin 
istəkləri öz yerində. BSU-nun rektoru professor Kamal Abdullayevin layihədən öz gözləntiləri vardı: ―Biz BSU-
da model jurnalistika məktəbi qurmaq istəyirik. Təkcə ölkə üçün deyil, həm də region üçün model olası bir 
məktəb. Bizim siyasi-intellektual hədəfimiz budur‖.  
Layihə bu arzuya cavab olaraq onun gerçəkləşməsi üçün ən vacib komponentləri, başqa sözlə desək, istənilən 
məktəbin təməli ola biləcək, onu ayaqda saxlayacaq dörd elementi irəli sürürdü: kurikulumu (tədris planını) 
təkmilləşdirmək; yeni modullar (tədris proqramları) yazmaq, müəllimlərin peşə vərdişlərini yüksəltmək və 
xəbər otağı qurmaq.  
BSU-da layihənin rəsmi icrasına 2009-cu ilin sentyabrında başlanıldı – BBC DXT-nin baş direktoru Keralayn 
Nörsey ilə BSU-nun rektoru Kamal Abdullayev arasında anlaşma memorandumu imzalandıqdan sonra. 
Memorandumun ilkin mətnindən fərqli olaraq, son variantda BSU-nun təklifləri də əks olunurdu.  
Layihə çərçivəsində müəllim və tələbələr arasında keçirilən sorğunun nəticələrinə əsasən, ilk növbədə, 
təkmilləşməyə ehtiyac duyulan beş sahə müəyyənləşdi – TV jurnalistika, radio jurnalistika, jurnalistikada etika 
və standartlar, fotojurnalistika və yeni media. Hər bir istiqamət üzrə üç nəfərlik komandalar yaradıldı. Hər bir 
komanda ilə işləyəcək bir ya iki beynəlxalq məsləhətçi seçildi. Beləcə 25 nəfərlik bir heyət yığıldı... 
Bu yerdə vurğulamaq istədiyim mühüm bir məqam var – motivasiya. 25 nəfərlik heyətdə yalnız beynəlxalq 
mütəxəssislər gördükləri iş üçün pul alırlar. Yerli müəllimlər layihənin benefisiarları olduqları üçün pulsuz 
işləyirlər. Onların bu işdə heç bir maddi motivasiyası yoxdur. BSU-nun layihənin sifarişçisi – Avropa Şurası ilə 
apardığı danışıqlar AŞ-nin qaydalarına dirəndi – benefisiara pul vermək qadağandır, biz donorlara – Norveç və 
Türkiyə hökumətlərinə bunu izah edə bilmərik. Belədə layihəni elə həyata keçirmək tələb olunurdu ki, onun 
mənəvi marağı maddi maraqları üstələsin. Bu isə o demək idi ki, hər bir addım, hər seminar öz-özlüyündə 
balaca bir yenilik, başqa sözlə, təzə xəbər olmalı idi. Jurnalist üçün bundan maraqlı nə ola bilər? Bunu jurnalist 
kimi öz təcrübəmdən bilirəm.  
... Bir neçə il əvvəl Bolonya prosesinə həsr olunmuş iclaslardan birində yeni qaydalar, onlara keçid müzakirə 
olunurdu. İclas iştirakçılarının özüm qarışıq, demək olar ki, hamısının yeni terminlərdən, dəyişikliklərin 
mahiyyətindən baş çıxara bilmədiyini görəndə təklif etdim ki, Bolonya prosesini anlamaq üçün bu işi bilən 
mütəxəssislər bizə seminar keçsinlər. Bu yerdə professorlardan biri təklifə münasibətini bildirdi: ―Seminara nə 
ehtiyac. Bizə nə Bolonya? Qərb Qərbdir, Şərq də Şərq. Onsuz da biz öz yolumuzla gedəcəyik‖...  

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
121 
 
Həmin vaxtdan 3 il keçir, indinin özündə də Bolonya prosesi deyəndə bu, böyük bir müəllim ordusu üçün il 
boyu imtahanlarda koordinatorluq (yəni nəzarətçilik), mühazirələri diktə etmək, mühazirə dəftərlərinə qiymət 
vermək, bütün imtahanları yazılı götürmək (hətta xüsusi qabiliyyət tələb edən fənləri belə), son zamanlar isə 
gözlənilmədən sınaq üsulu ilə imtahanlara keçmək deməkdir... Belə Bolonyanı nə anlamaq olur, nə qəbul 
etmək, nə də sevmək... 
Slavyan Universitetində layihəyə start verməzdən əvvəl biz öncə Bolonya prosesini anlamağa, öyrənməyə 
obyektiv qərar verdik. Bu isə o demək idi ki, layihədə adı çəkilən, təklif olunan istənilən addım izahsız, layihə 
iştirakçılarının bu məsələ ilə bağlı ümumi, ortaq və bölüşmüş təsəvvürləri bərqərar olmadan həyata 
keçirilməyəcəkdi.  
Suallar çox idi. Bolonya nədir? Kurikulum nədir? Kurikulum dizaynı nə deməkdir? Modul nədir? Və bütün 
bunların Azərbaycan variantı, qarşılığı necə səslənir?  
Beləcə ―Nədən başlamalı?‖ sualına cavab tapıldı. Biz komanda kimi işləmək istəyiriksə, ilk növbədə, ortaq 
biliklərə və təsəvvürlərə sahib olmalıyıq, eyni dildə danışmalıyıq. Daha dəqiq desək, məsələnin fəlsəfəsinə 
varmalıyıq.  
Bizə hansı Bolonya 
lazımdır? 
Məhz hansı Bolonya? Bu sual layihə çərçivəsində Dublin Texnologiya İnstitutunun Jurnalistika fakültəsinin 
dekanı professor Maykl Foley ilə BBC-nin məsləhətçisi Marek Berekmanın apardığı seminarın sonunda təbii 
olaraq doğdu. Uzun müddət ABŞ-da bu ölkənin təhsil sistemini araşdırmış, daha sonra Dublində Bolonyaya 
keçidin müəlliflərindən biri olan professor Foley ilə Marekin Bolonya barədə fikirləri heç də eyni deyildi. 
Onlardan biri bu prosesi alqışlayır, o biri isə tənqid edirdi. Bu iki ekspert, əslində, Avropanın Bolonya prosesinə 
münasibətinin simvolları idilər. Demək, ali məqsədi Amerika təhsilinə rəqabətə duruş gətirə biləcək, hədəfi isə 
Avropa Vahid Təhsil Məkanı yaratmaq olan Bolonya prosesi heç də bütün Avropada eyni istiliklə qarşılanmır. 
Ali təhsil ocaqlarının böyük əksəriyyəti Bolonyanın qaydalarına texniki cəhətdən əvvəldən-axıra kimi əməl 
etmir. Hər bir universitetin öz prioriteti var. Amma prioritetlər nə qədər fərqli olsa da, məsələnin fəlsəfəsini 
hamı qəbul edir, hətta mühafizəkar ingilislər belə. Onun fəlsəfəsində isə tələbələrin mobilliyini təmin edən, 
onları əmək bazarında rəqabətə davamlı hazırlayan Avropa Vahid Təhsil Məkanını yaratmaq durur. ―Bizə hansı 
Bolonya lazımdır?‖ sualının cavabı da buradadır. Bizi bu məkana qovuşduracaq, onun bərabərhüquqlu üzvü 
edəcək Bolonya.  

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
122 
 
Bəs bu Bolonyaya yol haradan keçir? Təhsildən. Təhsil nəyin üzərində qurulmalıdır? Tədris planının. O tədris 
planı ki, ona Avropada ―kurikulum‖ deyirlər. Amma burada da dəqiqləşməyə ehtiyac duyulur. Niyə layihələrdə 
bu termin tədris planı kimi tərcümə olunmur, məhz ingilis versiyasındakı kimi ―kurikulum dizayn‖ olaraq 
saxlanılır? Bunun məsələnin mahiyyətinə dəxli varmı?  
Kurikulum dizaynı –  
təhsilin arxitekturası 
Bizim keçirdiyimiz seminarlardan gəldiyimiz qənaət belədir: kurikulum elə tədris planıdır. Sadəcə, bizim ona 
verdiyimiz tələblər, ən azından bu planı qurarkən tətbiq etdiyimiz yanaşma fərqli olduğundan son nəticə də 
fərqlidir. Son nəticə, yəni məzmun.  
Tədris planı bizim ölkəmizdə Təhsil Nazirliyinin qəbul etdiyi dövlət standartı əsasında qurulur. Bu standart 
bütün jurnalistika fakültələri üçün eyni çərçivələr müəyyənləşdirsə də, eyni zamanda müəyyən sərbəstliklər də 
verir. Bax belədə ―dizayn‖ sözü yerinə düşür. Yəni sən məqsədinə uyğun olaraq bu çərçivəyə istənilən dizaynı 
verə bilərsən. Onu rəngi, ölçüsü, hücrələri sənin əlindədir. Təhsil Nazirliyinin bizə verdiyi yalnız tikinti 
materialıdır. Amma onun əsasında tikiləcək binanın memarı hər bir məktəb özü olmalıdır. Biz tikinti 
materialının – dövlət standartının keyfiyyətinə irad tuta bilərik. Amma layihənin kurikulum komponentinə 
başlayanda dövlət sənədini incələməməyə üstünlük verdik. İlk hədəfimiz mövcud gerçəkliklər çərçivəsində nəyi 
necə dəyişə bilməyin, bu kərpiclərdən daha funksional bina tikməyin reallığını araşdırmaq oldu.  
Bu sualı cavablandırmaq üçün daha vacib bir məsələyə aydınlıq gətirmək, onun mahiyyətinə varmaq lazım idi. 
Bizim bakalavr pilləsinə verdiyimiz tələblər hansılardır? Bizim bakalavr universiteti bitirərkən hansı biliklərə 
sahib olmalıdır? Nə bacarmalıdır? Bir sözlə, yalnız bakalavr pilləsinin məzmununu aydınlaşdırdıqdan sonra 
kurikulumun məzmunundan danışmaq olardı.  
Jurnalistikada bakalavr 
pilləsi. Kimi hazırlayırıq? 
Jurnalistikada bakalavr pilləsini bitirən tələbə hansı vərdişlərə sahib olmalıdır? Bu pillədə nəzəriyyə və 
praktikanın nisbəti necə olmalıdır? Tələbəni hara üçün hazırlayırıq? Magistratura pilləsini bakalavriatdan 
fərqləndirməlidir? Onların hazırda bir sıra universitetdə olduğu kimi bir-birini dublikasiya etməyi nə dərəcədə 
düzdür? 
Bu sualları London Kommunikasiya Kollecinin (LKK) kurikulum məsələləri üzrə eksperti Gəri Neylorla 
araşdırırdıq. Komandanın bakalavra verdiyi tələblərdə fikir ayrılığı yox idi. Biz bir ortaq fikirdən çıxış edirdik: 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
123 
 
jurnalistika elm deyil, o, peşədir. Demək, tələbə ilk növbədə, peşə vərdişlərinə yiyələnməlidir. Bu isə o 
deməkdir ki, bakalavr pilləsində praktika ilə nəzəriyyənin nisbəti birincinin xeyrinə həll olunmalıdır. Amma 
burada da ikinci bir sual meydana çıxırdı. Hansı vərdişlər? Bu yerdə LKK-nin təcrübəsi karımıza gəldi. LKK 
atrıq bir neçə ildir ki, jurnalistikanın bakalavr pilləsində transfer edilən bacarıqlar tədris edir. Tranfer edilən 
bacarıqlar o deməkdir ki, kollec ixtisasca jurnalist hazırlasa da, əslində, tələbəyə elə vərdişlər verir ki, 
universiteti bitirdikdən sonra o, rahatlıqla kommunikasiyanın bütün sahələrində özünə yer tapa bilir. LKK-də 
buna həm də çoxvərdişlik deyirlər. Hətta sonuncu ildə eyniadlı (―Multiskills‖) kurs da tədris olunur. Bir sözlə, 
çox vərdişliyə yiyələnəcək tələbə müasir media mühitində jurnalistdən tələb olunan bütün vərdişlərə sahib 
olmalıdır.  
Ənənəvi yazı yazmaq, onu redaktə etmək bacarığı ilə yanaşı, eyni zamanda fotokamera, telekamera və 
diktafonla işləyə bilmək, öz çəkdikərini və yazdıqlarını montaj etmək tələb olunur. BSU bu məsələdə bir qədər 
də irəli gedərək, kurikulumun əsas istiqamətini müəyyən etdi. Bu kurikulum yeni mediaya hesablanmalıdr. Yeni 
media, yəni ənənəvi jurnalist materialının yeni, rəqəmsal texnologiyalara əsaslanan metodlar vasitəsilə 
istifadəçiyə çatdırılması.  
Yeni kurikulum, əslində, bizə hələ layihənin əvvəlində keçirdiyimiz sorğu zamanı müəyyən etdiyimiz iki ən 
vacib sahəni kurikuluma salmağa imkan verirdi. Bunlardan biri tədris planlarında mövcud olmayan, amma 
tələbələrin dərin maraq göstərdikləri fotojurnalistika, digəri isə yeni media idi. Qeyd edək ki, dövlət 
standartında bu fənn ―İnternet jurnalistika‖ və ―Yeni dünya jurnalistikası‖ adı altında gedir. Bizim ―Yeni 
media‖ kimi təqdim etdiyimiz fənn isə bir qədər fərqli yanaşmanın məhsuludur. Bu yanaşmada yeni medianın 
artmaqda olan təsir sahəsi, ənənəvi jurnalistikanın bütün sahələrinə nüfuzu əsas götürülür, yəni İKT deyil, 
media komponentinə üstünlük verilir. Təklif olunan kurikulumun yeni media yönümlü olması həm də o 
deməkdir ki, bütün tələbələr yeni media vərdişlərinə yiyələnməlidirlər. Onların bu vərdişlərə nə dərəcə də 
yiyələnib-yiyələnməmisi isə diplom işi ilə müəyyənləşdiriləcək. Bunun üçün bütün tələbələr diplom işlərini iki 
formatda təqdim etməlidirlər – həm seçdikləri ənənəvi media formatında, həm də yeni media formatında.  
Bizim kurikulumda vacib komponentlərdən biri də seçmə fənlərdir. Jurnalistikada seçmə fənlər hansılar 
olmalıdır? Bu məsələdə də fikir ayrılığı yox idi, ümumi nəticə belə idi: seçmə fənlər tələbələrə sahələr üzrə 
ixtisaslaşmaq imkanı verməlidir. Beləcə, kurrikuluma daxil olacaq seçmə fənlərin siyahısı müəyyən edildi – 
idman, biznes, konflikt, elm və tibb, siyasi, incəsənət və əyləncə jurnalistikası. 
Kurikuluma daxil olacaq fənlər və əsas istiqamət müəyyən olunduqdan sonra növbəti mərhələyə keçmək olardı. 
Bu kurikulumun düzümü, yəni, fənlərin ardıcıllığıdır. Burada dilemma ilə üzləşirdik. ABŞ, yoxsa Avropa 
təcrübəsi? ABŞ təcrübəsi fənlərin ardıcıllığını müəyyən etməyi çox dərəcədə tələbənin ixtiyarına buraxır. Bizim 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
124 
 
avropalı tərəfdaşımız Dublin Texnologiya İnstitutu isə fərqli yanaşma tətbiq edir. Professor Foley sabit bir 
düzümün tərəfdarıdır. Onun fikrincə, biz tələbəyə məqsədə çatmaq üçün optimal bir yol göstərməliyik. 
Professor fikrini əsaslandırmaq üçün təcrübəsindən maraqlı bir misal gətirdi. Onun tələbələrindən biri ilk ali 
təhsilini ABŞ-da öz vətənində alsa da, ikinci təhsilini Dublində almalı olmuşdu. Səbəb amerikalının vətənində 
öz istəyi ilə fənlər seçməsi idi. Belə bir seçimin sonunda cavan oğlan dünya görüşünü xeyli genişləndirsə də, 
son nəticədə heç bir peşəyə əməlli-başlı yiyələnə bilməmişdi. Onun anası oğlunun ixtisasının zarafatla ―məclis 
adamı‖ olduğunu deyirdi, yəni nədən istəyirsən danışır, məclisi ələ alır, vəssəlam... Sonralar bu oğlan DİT-ni 
bəlli bir kurikulum üzrə bitirərək ixtisas qazana bildi...  
Biz ikinci versiyaya üstünlük verdik. Tələbəyə bələdçilik edərək məqsədə doğru addım-addım irəliləməyə 
kömək edəcək kurrikulum düzümünə. Bu məqama qədər dövlət standartının çərçivəsi bizə istədiyimiz dizaynı 
seçməyə kifayət edirdi. Biz fənləri bloklar şəklində keçməyi təklif edirdik. Bu bloklarda bir fənn o birini 
tamamlayırdı. Məsələn, tələbə çap jurnalistikasını öyrənəndə eyni zamanda çap texnikasını, qəzet tərtibatı 
proqramlarını da paralel keçirdi. TV jurnalistika teletexnika və montaj, radio jurnalistika isə radio texnika və 
montaj proqramları ilə qoşa keçilirdi.  
Amma dövlət standartının çərçivəsi seçmə fənlərə çatanda daraldı. Məlum oldu ki, bizim böyük ümid və 
həvəslə tədris planına daxil etdiyimiz 6 seçmə fənnin heç də hamısı tədris oluna bilməz. Belədə maraqlı bir sual 
doğurdu: Seçmə, doğrudandamı, seçmədirmi?  
Seçmə seçmədirmi?  
Bəlkə, heç seçməyək... 
Biz seçmə fənlərin böyük bir qismini sonuncu ilə saxlamışdıq. Bu bloka 6 ixtisas fənni daxildir. Bu isə o 
deməkdir ki, tələbə 3 il ərzində qəzet, fotojurnalistika, radio və telejurnalistikaya yiyələndikdən sonra sahələr 
üzrə ixtisaslaşmaya başlayacaq. Ixtisaslaşma bitdikdən sonra o, diplom işinə buraxılır. Diplom işi eyni zamanda 
üç istiqaməti əks etdirməlidir – tələbənin seçdiyi ənənəvi media qolunu, ixtisaslaşdığı sahəni və yeni medianı. 
Bir misalla dediklərimizi incələyək. Tələbə TV jurnalist olmaq, idman sahəsində ixtisaslaşmaq istəyirsə, o 
diplom işi kimi televiziya üçün idman mövzusunda bir material hazırlayır, eyni zamanda bu materialı yeni 
media formatında təqdim edir. İlk baxışda sadə və ağlabatan. Çünki jurnalistlərin qeyri-peşəkarlığına 
ünvanlanan bütün iradlar adətən ixtisaslaşmanın olmaması ilə əlaqələndirilir. Biz BSU-da özlüyümüzdə ideal 
bir variant seçmişdik. 20 tələbəni (bu bir qrupdakı tələbələrin sayıdır) 6 ixtisas üzrə bölürdük. Hər qrupda orta 
hesabla 3-4 tələbə. Amma məlum oldu ki, sonuncu ildə eyni zamanda nəinki 6, heç iki ixtisas üzrə real seçmə 
aparmaq olmaz. Çünki seçmə fənlərin sayından asılı olmayaraq tələbələr yalnız onlardan birini seçə bilərlər. 
Nonsensdir. Amma reallıqdır. Səbəb büdcədir. Dövlət ancaq 12 nəfərlik qrup üçün müəllimə pul verir. BSU-da 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
125 
 
isə jurnalistika ixtisasında bir qrupda 20 tələbə var. Onu iki yerə böləndə 10 edir, 12 yox. Demək, 20 tələbədən 
çoxluq nəyi seçirsə, yerdə qalanlar da onlara qoşulmaq zorundadırlar. Seçim seçim deyil. Qısası, biz 6 secim 
təklif etsək də, onlardan yalnız biri keçiləcək. Belə olan halda real ixtisaslaşmadan söhbət gedə bilərmi? Biz 
özümüz-özümüzü aldatmırıqmı?  
Bəs məsələdən çıxış yolu varmı? Çıxış yolunu elə Bolonyanın özü təklif edir. Bolonya ali təhsil müəssisələri 
arasında tələbə mübadiləsinə əsaslanan bir sistemdir. Bu isə o deməkdir ki, tələbə bəzi kursları müxtəlif 
universitetlərdə keçə bilər. Əgər bu mümkündürsə, onda Azərbaycanın 10 universitetində jurnalistika ixtisasının 
tədris olunduğunu nəzərə alsaq, belədə ixtisasları universitetlər üzrə paylaşdırmaq olar. Məsələn, BSU elm və 
tibb jurnalistikasını, BDU biznes jurnalistikasını, Qərb Universiteti konflikt jurnalistikasını, Xəzər Universiteti 
incəsənət və əyləncə jurnalistikasını, İctimai Siyasi Universitet siyasi, Azərbaycan Universiteti isə idman 
jurnalistikasını seçmə fənn kimi təklif edir... 
Məsələdən ikinci çıxış yolu isə dövlət standartına bir daha nəzər salmaqdır. Mart ayında ATƏT-in Bakı ofisinin 
rəhbəri Bilge Cankorelin təhsil naziri Misir Mərdanovla görüşu zamanı məhz jurnalistika sahəsində dövlət 
standartının təkmilləşdirilməsi məsələsi müzakirə olunmuşdu. Nazir bu sahədə problemlərin olduğunu qeyd 
edərək ATƏT-in təşəbbüsünü alqışladığını, təşkilatın bu istiqamətdə həyata keçirəcəyi layihələrə dəstək 
verdiyini bildirmişdi. Misir müəllimin mövqeyi bizi sevindirməyə bilməz. Biz bunu da yaxşı bilirik ki, 
standartlar və seçmə fənlərlə bağlı mövqeyimizi müdafiə etmək üçün böyük bir iş görülməlidir – təklif olunan 
bütün yeni fənlərin proqramları və dərslikləri yazılmalıdır. Çünki nə qədər peşəkarcasına tərtib olunsa da, 
kurikulum modulsuz və dərsliksiz hələ heç nədir.  
Modul nədir? 
Modul kurikulumun kərpicidir. Kurikulum binadırsa, o, kərpiclərsiz – modulsuz tikilə bilərmi? Məsələn, biz 
fotojurnalistikanı keçmək istəyirik. Bunun üçün bizə fotojurnalistika modulu lazımdır. Bu, bizim başa 
düşdüyümüz tədris proqramına yaxın bir anlayışdır. Amma ondan bir qədər fərqlidir. Bir fənnin bir və ya bir 
neçə modulu ola bilər. Məsələn, TV jurnalistika bir fəndir. Amma o, bizim kurikulumda 4 modulda tədris 
olunur: TV xəbərçilik, TV xəbər proqramlarının hazırlanması, TV xəbərlərdə etika, TV texnika. Biz dövlət 
standartında təklif olunan KİV-in texnikası və texnologiyası fənnini də 4 modula bölürük. 
Modulun dəqiq strukturu var, o bəlli komponentlər üzərində qurulur və onların tələblərinə cavab verir. Modulun 
üstünlüyü nədir? Modul standartdır. O eyni fənnin fərqli standartlardan keçilməsinin qarşısını alır. Bu yerdə 
jurnalistlər arasında çox yayılmış bir deyimi xatırlamaq yerinə düşər: ―Azərbaycan jurnalistikasında neçə 
müəllim varsa, bir o qədər də jurnalistika standartı var‖. Jurnalistikada baş verən standartsızlıq elə buradan 
qaynaqlanmırmı? Modullu təhsil həm də modulları vaxtaşırı yenidən nəzərdən keçirməyə, onu yeniləməyə 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
126 
 
kömək edir. Belə bir tədris zamanı müəllim iş yerini dəyişərsə, böyük boşluq yaranmır. Yəni müəllimin 
gedərsə, heç də hər şeyi özü ilə aparmır, əksinə, onun təcrübəsi qalır. İkinci bir məsələ isə modullar arasında 
əlaqədir. Bu əlaqə prerekvizit və korekvizit modul anlayışı ilə tənzimlənir. Prerekvizit modul hər hansı bir 
modulun keçilməsi üçün onda əvvəl tələbənin bitirməli olduğu moduldur. Misal üçün, tələbə telejurnalistikanı 
keçmək üçün mütləq foto və radio jurnalistika modullarını bitirməlidir. Korekvizit modul isə hər hansı modulla 
paralel keçilməsi vacib olan moduldur. Məsələn, TV jurnalistika modulu TV texnika ilə paralel keçilməlidir. 
Layihə çərçivəsində indi 10 modul hazırlanıb. Fotojurnalistika modulu isə amerikalı, britaniyalı, norveçli və 
yerli mütəxəssislərin iştirakı ilə sınaqdan keçib. Amma biz bilirik ki, modul özü də hələ hər şey demək deyil. 
Modulların tədrisi üç komponentin üstündə qurulur – müəllim, dərslik və avadanlıq. Başqa sözlə desək... 
Kim? Harada? Necə? 
İcazənizlə sonuncu sualdan başlayaq... 
Necə? 2008-ci ilin sorğusu gostərdi ki, tələbələr dərslik ehtiyacındadırlar. Dərsliklərin tələblərə cavab 
verməməsinin səbəbini bir daha açıqlamağa ehtiyac yoxdur. Dərslik tədris prosesinin məntiqi bir həlqəsidir. 
Əgər bu proses pozulubsa, demək, standartlara cavab verəcək dərslikdən danışmaq hələ tezdir...  
Harada? Jurnalistikanın tədrisi bu gün, ilk növbədə, canlı jurnalistika mühitində keçməldir. Tələbə üçün bu 
mühit fakültədən başlamalıdır. Müasir Xəbər otağı belə bir mühitin nüvəsi ola bilər. Multimedia mühitinin 
hökm sürdüyü, həm qəzet, həm foto, həm radio, həm də telejurnalistlərin bir studiyada cəmləşdiyi, materialların 
onlayn rejimdə hazırlandığı bir otaq. Belə bir studiya indi bir çox ali məktəb üçün utopik görünsə də, o, bizim 
layihənin ən yaxın hədəflərindəndir. Payız semestri üçün BSU-nun jurnalistika fakültəsinin öz Xəbər otağı da 
olacaq...  
Kim? Bu yazının əvvəlində lap nağılvari bir təhkiyə üsulu ilə 25 nəfərlik layihə heyətinin – komandanın 
yığıldığını yazmışdım. Amma, əslində, burada nağıllıq heç nə yox idi, layihənin ən çətin hissəsi elə komandanın 
yığılması idi. Biz beş istiqamət üzrə mütəxəssis axtarırdıq. Onlardan biri – fotojurnalistika, ümumiyyətlə, tədris 
olunmurdu, digəri – yeni media isə tamamilə yeni yanaşma tələb edirdi. Hər komanda 3 nəfərdən ibarət olmalı 
idi: lider, müavin və köməkçi. Bununla biz hər bir modulun yazılmasında müxtəlif fikirlərin dartışmasına rəvac 
verməklə yanaşı, həm də dayanıqlığa çalışırdıq. Kimsə komandanı tərk edərsə, o birisi işi yetirə bilməli idi. 
Başqa bir məsələ isə köməkçini müəllim kimi yetişdirmək idi. Müəllim tapmaq çətindir. Xüsusilə jurnalistika 
sahəsində. Müəllimlik etmək üçün magistratura pilləsini bitirmək zəruridir. Təəssüflə qeyd etməliyik ki, 
Azərbaycanda magistr pilləsini bitirən tələbələrin hazırlığı xaricdə, hətta qonşu Gürcüstanda İctimai Əlaqələr 
İnstitutunun nəzdində Qafqaz Jurnalistika və Media Menecerliyi Məktəbini bitirənlərdən zəifdir. Uzaq xaricdə 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
127 
 
magistratura təhsili alanları isə təhsilə cəlb etmək çox çətindir. Onlar üçün bu işdə maddi motivasiya yoxdur. 
Yeni təşəbbüslərsə heç də bütün universitetlərdə Slavyan Universitetində olduğu kimi alqışlanmır. Digər bir 
məsələ isə xaricdə təhsil alan mütəxəssislərin məlumat bankının olmamasıdır. Bizim resurslar haqqında ətraflı 
məlumatımız yoxdur... 
Bu işdə məsələyə müsbət umpuls verə biləcək tədbirlərdən biri təhsil yarmarkalarının keçirilməsi ola bilər. 
Abituriyentlər bu yarmarkalarda ən azından hansı universitetin onlara nə təklif etdiyini öyrənə, ixtisaslar 
haqqında daha geniş məlumat əldə edə bilərlər. Bu tip yarmarkalar həm də universitetlər arasında sağlam 
rəqabəti artırar. Belədə biz qəbul imtahanlarından uğurla keçdikdən sonra universitet seçimində çətinlik 
çəkməyəcəyik. Ən azından jurnalistika ixtisasını seçərkən, kimin nə təklif etdiyini diqqətlə öyrənəcəyik. 
Biləcəyik ki, dövlət standartı eyni olsa da, kurikulumlar, modullar müxtəlif ola bilər. Biləcəyik ki, jurnalistika 
ixtisası 10 universitetdə tədris olunsa da, onlar fərqli-fərqlidirlər. Çünki jurnalistika məktəbləri, dəsti-xəttlər 
fərqlidir...  
Belədə biz ən vacib həqiqəti biləcəyik: institutlar da, universitetlər də, akademiyalar da məktəblərin üzərində 
qurulur.  
P.S. Bu yazını burada bitirmək olardı. Amma o bitmir, çünki layihə hələ davam edir. Hətta bu layihə bir gün 
bitsə belə, o geniş mənada davam edəcək. Çünki onun fəlsəfəsini bölüşən insanlar var. Bu fəlsəfə isə istənilən 
xarici təcrübəni təcrübə naminə təkrarlamağa deyil, onun mahiyyətini anlayaraq yenidən qurmağa, yaşatmağa 
hesablanıb. Metronun ―İçərişəhər‖ stansiyasının yeni binası kimi...  
Siz bu bina haqqında nə düşünürsünüz? Bu müasir tikili xoşunuza gəlirmi? Şəxsən, mən Paris Luvrunun Bakı 
versiyasını xoşlayıram. Niyə? Çünki bu, sadəcə, təkrar deyil, tikili həm də memarın fəlsəfəsinin tərcümanıdır: 
müasirlik bizə keçmişi görməyə, duymağa və sevməyə mane olmamalıdır. O elə buna görə də şəffafdır...  
Bu yazını bizimlə eyni fəlsəfəni bölüşən insanlar – adlarını çəkmədiyim komanda üzvləri davam etdirəcəklər.  
 
 
http://525.az/view.php?lang=az&menu=7&id=18229
   
 
 
 

www.kitabxana.net
  –  Milli Virtual Kitabxana
 
128