Milliy universiteti jizzax filiali psixologiya fakulteti

5.Ekonometrik modelg’ parametrlarining iqtisodiy tahlili va elastiklik koeffitsientlarini hisoblash.

Regressiya tenglamasini koffitsentlarini mohiyatlik darajasini tekshirish uchun, Styudent mezoni yordamida formulasi orkali hisoblanadi.

Har bir parametrga mos kelgan qiymatlari hisoblanadi va kabul ko’riladi. Mezonning nazorat qiymati Styudent taqsimotining jadvalidan aniqlanadi.

Agar biror parametr uchun bo’lsa, u holda bu parametr qabul qilingan daraja bilan mohiyatli hisoblanadi. Ijtimoiy-iktisodiy tekshirishlarda mohiyatlilik darajasi uchun 0,05 olinadiya’ni ko’rsatkichlarning mohiyatli bo’lish ehtimoli; ga teng.Styudent taqsimotining jadvaliga ko’ra ozod ko’rsatkichning soni ga teng.

Regressiya tenglamasini tahlil qilishda elastik koeffitsientlaridan foydalaniladi. Bu koeffitsient omil belgining o’rtacha necha foiz o’zgarishini ifodalaydi: Agar natijaviy va omil belgilarining ko’shimcha o’sish sur’atlari bir xilda bo’lsa, u holda elastik koeffitsienti birga teng bo’ladi .

Agar omil belgining ko’shimcha o’sish sur’ati natijaviy belgining ko’shimcha o’sish sur’atidan yukori bo’lsa, u holda bu koeffitsient birdan kichik buladi va aksincha .

Faqat bog’lanishning ko’rsatkichli ifodasi uchun elastiklik koeffitsienti o’zgarmas mikdor bo’ladi.

Ekonometrik modellashtirish va modellarning ahamiyati quyidagilarda namoyon bo’ladi:

1. 
   Ekonometrik usullar yordamida moddiy, mehnat va ‘ul resurslaridan oqilona foydalaniladi.
   
2. 
   Ekonometrik usullar va modellar iqtisodiy va tabiiy fanlarni rivojlantirishda yetakchi vosita bo’lib xizmat qiladi.
   
3. 
   Ekonometrik usullar va modellar yordamida tuzilgan ‘rognozlarni umumiy amalga oshirish vaqtida ayrim tuzatishlarni kiritish mumkin bo’ladi.
   
4. 
   Ekonometrik modellar yordamida iqtisodiy jarayonlar faqat chuqur tahlil qilibgina qolmasdan, balki ularning yangi o’rganilmagan qonuniyatlarini ham ochishga imkoni yaratiladi. SHuningdek, ular yordamida iqtisodiyotning kelgusidagi rivojlanishini oldindan aytib berish mumkin.
   
5. 
   Ekonometrik usullar va modellar hisoblash ishlarini avtomatlashtirish bilan birga, aqliy mehnatni yengillashtiradi, iqtisodiy soha xodimlarining mehnatini ilmiy asosda tashkil etadi va boshqaradi.
   

Asosiy ekonometrik usullar – bu matematik statistika usullari va ekonometrik usullar.
Matematik statistika usullari - dis’ersion tahlil, korrelyatsiya tahlili, regressiya tahlili, omilli tahlil, indekslar nazariyasi.
Ekonometrik usullar - iqtisodiy o’sish nazariyasi, ishlab chiqarish funktsiyasi nazariyasi, talab va taklif nazariyasi.
Ekonometrikani o’rganish jarayoni – bu iqtisodiyot, iqtisodiy jarayonlarning ekonometrik modellarini tuzish jarayonidir.
Asosiy qo’llanadigan usuli – korrelyatsion-regression tahlil usuli.
Ekonometrik modellashtirish quyidagi ilmiy yo’nalishlar kom’leksidir:

• 
  iqtisodiy nazariya;
  

• 
  ehtimollar nazariyasi;
  
• 
  matematik statistika;
  
• 
  kompyuter texnologiyalari.