Milliy universiteti jizzax filiali psixologiya fakulteti

Ekonometrik modelg’ tushunchasi, turlari va undagi o’zgaruvchilar.

Ekonometrik modelg’ – bu ehtimollik - stoxastik modelg’. Bu modelg’ yordamida iqtisodiy ko’rsatkichlarni o’zgarish qonuniyatlarini matematik ko’rinishida tenglamalar, tengsizliklar va tenglamalar tizimi ko’rinishda ifodalash mumkin. Umumiy ko’rinishida ekonometrik modelg’ quyidagicha yoziladi: Y  f x₁, x₂ ,..., x_n  Ekonometrik modelda asosiy endogen ko’rsatkich,modelda ^Y o’zgarish qonuniyatlarini ^x₁ ^, x₂ ^,..., x_n ^ yordamida o’rganish mumkin. ^x₁ ^, x₂ ^,..., x_n ^ – tahsir etuvchi, ekzogen ko’rsatkichlar. Ekonometrik modelda fiktiv ko’rsatkichlar qatnashishi mumkin. Fiktiv ko’rsatkichlar – bu sifatli ko’rsatkichlar miqdoriy ko’rsatkichlarga o’tkazilgan ko’rsatkichlar. Ekonometrik modelg’ chiziqli va chiziqsiz ko’rinishda tuzilishi mumkin: CHiziqsiz modellar ‘arabola, giperbola, darajali funktsiya, ko’rsatkichli funktsiya, trigonometrik funktsiya va boshqalar ko’rinishida bo’lishi mumkin.
Tuzilgan ekonometrik modelning haqiqiyligi to’’langan mahlumotlar hajmiga; mahlumotlarning aniqlik darajasiga; tadqiqotchining malakasiga; modellashtirish jarayoniga; yechiladigan masalaning xarakteriga bog’liq.

Xulosa
Ekonometrik modellashtirish va modellarning ahamiyati quyidagilarda namoyon bo’ladi:

• 
  Ekonometrik usullar yordamida moddiy, mehnat va ‘ul resurslaridan oqilona foydalaniladi
  
• 
  .Ekonometrik usullar va modellar iqtisodiy va tabiiy fanlarni rivojlantirishda yetakchi vosita bo’lib xizmat qiladi.
  
• 
  Ekonometrik usullar va modellar yordamida tuzilgan ‘rognozlarni umumiy amalga oshirish vaqtida ayrim tuzatishlarni kiritish mumkin bo’ladi.
  
• 
  Ekonometrik modellar yordamida iqtisodiy jarayonlar faqat chuqur tahlil qilibgina qolmasdan, balki ularning yangi o’rganilmagan qonuniyatlarini ham ochishga imkoni yaratiladi. SHuningdek, ular yordamida iqtisodiyotning kelgusidagi rivojlanishini oldindan aytib berish mumkin.
  
• 
  Ekonometrik usullar va modellar hisoblash ishlarini avtomatlashtirish bilan birga, aqliy mehnatni yengillashtiradi, iqtisodiy soha xodimlarining mehnatini ilmiy asosda tashkil etadi va boshqaradi.
  

Asosiy ekonometrik usullar – bu matematik statistika usullari va ekonometrik usullar.
Matematik statistika usullari - dis’ersion tahlil, korrelyatsiya tahlili, regressiya tahlili, omilli tahlil, indekslar nazariyasi. Ekonometrik usullar - iqtisodiy o’sish nazariyasi, ishlab chiqarish funktsiyasi nazariyasi, talab va taklif nazariyasi. Ekonometrikani o’rganish jarayoni – bu iqtisodiyot, iqtisodiy jarayonlarning ekonometrik modellarini tuzish jarayonidir.
Asosiy qo’llanadigan usuli – korrelyatsion-regression tahlil usuli.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   pdf.com/ru/download
   
2. 
   https://hozir.org/download/namangan-muhandislik-qurilish-instituti-iqtisod-kafedrasi-ekon.doc
   
3. 
   Ziyo.net va boshqa adabiyotlar