Министерство высшего и среднего специального образования республики узбекистан

Zarb berib-burish bilan burg’ilashga mo’ljallangan burg’ilash instrumentlari 
– asosan perforatorlada ishlatiladi, yechiluvchi koronka (2-rasm, v) 1 va burg’ilash 
shtangasi 2 dan tashkil topadi. 
Koronkalar plastinkali va qoziqli bo’lishi mumkin. Plastinkali koronkalar 
kesuvchi qismi qattiq qotishmali plastinkalar ko’rinishida, qoziqli koronkalarda esa 
qoziq ko’rinishida yopishtiriladi.
Koronkalar bo’lishi mumkin: dolotali (KDP va KDSH), uchtishli (perьya), 
(KTP, KTSH), to’rttishli – xochsimon (krestovie) (KKP va KKSH), X – shaklli (KXP 
va KXSH). Bundan tashqari bir marta ishlatiladigan KOSH rusumli bir butun 
keskichli koronkalar ham ishlab chiqariladi.
Dolotali koronkalar monolit (butun, jips, yaxlit) tog’ jinslaridan, uchtishli va 
to’rttishli-xochsimon koronkalar esa monolit va yoriqli tog’ jinslaridan shpurlar 
burg’ilashga mo’ljallangan (3-rasm). Bir marta ishlatiladigan koronkalar kesuvchi 
qismi qayta yo’nilmaydi, asosan xrupkiy abraziv bo’lmagan tog’ jinslaridan shpurlar 
burg’ilashda ishlatiladi. Dolotali koronkalar diametri 32-60 mm, boshqalariniki esa 
85 mm gacha bo’ladi. 
2-rasm. Burg’ilash instrumentlari 
Perforatorlar burg’ilash koronkalari shtanga bilan konusli yoki rezьbali 
bog’lanishga ega bo’ladi. Qo’llanilgan rezьba profili: upornaya, verevochnaya i 
obratno-upornpya.
Konusli bog’lanishli burg’ilash koronkalari shtanga bilan mustahkam 
bog’lanishga ega bo’lishi uchun mis yoki latun plastinkalar yordamida qotiriladi. 
Konuslilik darajasi odatda 1:8 qiymatda bo’ladi. 
Perforator koronkalariga quyidagi asosiy talablar qo’yiladi: shpur shaklining silindrik 
bo’lishini ta’minlash; yengil burg’ilash va shpurdan osonlik bilan chiqishi; qattiq 
qotishmali kesuvchi plastinkaning ishonchli maxkamlanishi va maksimal ishlatilishi; 
o’tilayotgan shpur diametri koronkaning nominal diametriga yaqin bo’lishi uchun 
koronka ishchi yuzasining maksimall darajada mustahkam bo’lishi; burg’ilanayotgan 
shpur kesimi maydalangan tog’ jinslarini haydab chiqarishni yoki so’rib olishni 
ta’minlashi kerak; koronka kesuvchi qismi yo’nilish burchagi 110
0
ni tashkil etishi 
kerak. 

---

7 
3-rasm. Dolotali koronkalar. 
Perforator koronkalarini tayyorlash uchun quyidagi qattiq qotishmalar tavsiya 
qilinadi: f=15-20 qattiqlikdagi tog’ jinslari uchun VK-15 rusumli, f=10-15 tog’ 
jinslari uchun esa VK-8V rusumli. 
Aylantirib–zarb 
berish bilan burg’ilashga mo’ljallangan burg’ilash 
instrumentlari 4. 2-rasm, g da ko’rsatilganidek burg’ilash koronkasi 1 ikkita yon 
tarafdan yuvuvchi tirqishlarga ega. VK-8V rusumli qattiq qotishmali plastinka bilan 
ta’minlangan. Kornka korpusi U7 markali po’latdan tayyorlangan. 
Nisbatan qattiq yoriqli tog’ jinslaridan aylantirib-zarb berish bilan shpur 
burg’ilashda uchtishli koronkalar ishlatiladi. 
Burg’ilash shtangasi 2 o’lchamlari shpur chuqurligiga bog’liq ravishda 
diametri odatda 22-32 mm, uzunligi esa 3-5 m, suv haydash kanalchasi diametri esa 8 
mm ni tashkil qiladi. 
PDC suv, gaz, neft, geologik qidiruv skvajinalari burg’ilashni oxirgi avlodi. 
PDC III 112 mm dolotasi tog’ jinsini buzuvchi qattiq qotishmali o’rnatmaga ega 
hisoblanadi. Bu qazish usuli oddiy sharoshkali dolota bilan qazishga nisbatan 2-3 
marta burg’ilash jarayonini tezlashtiradi. PDC III 112 mm dolotasi unchalik katta 
bo’lmagan miqdordagi xarsang toshlar, gil, argelit, qum tosh, ohaktoshli to’rtlamchi 
davr qatlamlarini o’tishga mos keladi. 
Dolotaning afzalliklari: 
- Yuqori unumdorlik 
- Konstruksiyasida harakatlanuvchi qismlarning yo’qligi tufayli avariya 
holatining pastligi; 
- Yeyilishga chidamliligi yaxshiligi 
- Burg`ilash mexanik tezligining yuqoriligi 
PDC III 112 mm dolotasi burg’ilash jarayonini boshqarishni ta’minlaydi, 
barcha ko’rinishdagi burg’ilovchi uskunada ishni ta’minlaydi. Keskichlar miqdori 
dolotaning diametri va kuraklari soni bilan aniqlanadi. 400 m gacha burg’ilash 
imkoniyatiga ega.