Mintaqaviy iqtisodiyot va menejment

Buxgalteriya hisobining asosiy dasturlari (1C va UzASBO)

Buxgalteriya hisobining 1С dasturiy ta’minotida ishlab chiqarish faoliyatini avtomatlashtirilgan holda aks ettirish uchun quyidagi xo‘jalik operatsiyalarini amalga oshirish mumkin:
- ishlab chiqarish xarajatlariga olib boriladigan ishlab chiqarish zaxiralari va chet tashkilotlarning xizmatlarining kirimi;
- ishlab chiqarish zaxiralarini mahsulot ishlab chiqarishga berish;
- omborga tayyor mahsulot va yarim tayyor mahsulotlaming kirimi;
- o ‘z ishlab chiqarish bo‘limlariga ko‘rsatilgan xizmatlarni aks ettirish;
- mahsulot (tovar, xizmat)larning haqiqiy tannarxini aniqlash;
- o ‘z ishlab chiqargan tayyor mahsulot (yarim tayyor mahsulot, xizmat)larni sotish;
- buyurtmachilarga xizmatlarni ko‘rsatish;
- daval xom-ashyolarni qayta ishlovga berish.
Ishlab chiqarishga doir hujjatlarda ishlab chiqarish bo'limini yozish majburiy hisoblanadi. Materiallar zakladkasida ishlab chiqarishga berilayotgan materiallar va yarim tayyor mahsulotlarning nomi, miqdori va qaysi schyotlardan hisobdan chiqarilayotganligi ko‘rsatiladi.
Ishlab chiqish va joriy etish ishlari natijasida UzASBO ning quyidagi asosiy maqsadlariga erishiladi: barcha byudjet tashkilotlari uchun UzASBO ning yagona versiyasi yaratildi va foydalanildi, bu unga markazlashtirilgan tarzda o‘zgartirishlar kiritilishini hamda ishonchliligini ta’minlaydi. ma'lumotlarni saqlash va zaxiralash; barcha hududlarda joylashgan budjet tashkilotlarining buxgalteriya hisobi va hisoboti bo‘yicha ma’lumotlar bazasi tuzilmasi yaratildi; yagona metodologiyaga muvofiq buxgalteriya hisobi va hisobotini ta'minlash uchun markazlashtirilgan ma'lumotlar bazasi yaratildi; tarixiy xronologiyani kuzatish, hisobot davrlari, shu jumladan o‘tgan yillardagi byudjet tashkilotlari faoliyati davrlari bo‘yicha hisob yuritish imkoniyati; analitik va sintetik buxgalteriya hisobini yuritish uchun registrlarni (hisobotlar, Bosh kitob va boshqalar) chop etish imkoniyatini yuritish va ta'minlash; tegishli huquqiy hujjatlarda nazarda tutilgan turli xil joriy va davriy hisobotlar (1 va 2-shakllar, balans va unga ilovalar va boshqalar); asosiy shtatda bo'lgan va yarim kunlik ishlaydigan xodimlarning harakatini hisobga olish imkoniyati; “UzASBO” tarkibidagi “Sertifikatlashtirish” modulida joylashgan ma’lumotlar markazida ma’lumotlarni hisobga olish va saqlash. “O'zASBO” quyidagi tarkibiy qismlarni (buxgalteriya hisobi ob'ektlarini) hisobga olish imkonini berishi kerak: inventar; qarzdorlar va kreditorlar bilan hisob-kitoblar; asosiy vositalar (nomoliyaviy aktivlar) va nomoddiy aktivlar; naqd pul, naqd va haqiqiy xarajatlar; moliyaviy natijalar buxgalteriya hisobi, hisobotlarni shakllantirish va tuzish; xodimlar va stipendiyalar bilan hisob-kitoblar; Treasury-4 dasturiy paketi bilan o'zaro hamkorlik. tegishli huquqiy hujjatlar bilan ta'minlangan; asosiy shtatda bo'lgan va yarim kunlik ishlaydigan xodimlarning harakatini hisobga olish imkoniyati; “UzASBO” tarkibidagi “Sertifikatlashtirish” modulida joylashgan ma’lumotlar markazida ma’lumotlarni hisobga olish va saqlash. “O'zASBO” quyidagi tarkibiy qismlarni (buxgalteriya hisobi ob'ektlarini) hisobga olish imkonini berishi kerak: inventar; qarzdorlar va kreditorlar bilan hisob-kitoblar; asosiy vositalar (nomoliyaviy aktivlar) va nomoddiy aktivlar; naqd pul, naqd va haqiqiy xarajatlar; moliyaviy natijalar buxgalteriya hisobi, hisobotlarni shakllantirish va tuzish; xodimlar va stipendiyalar bilan hisob-kitoblar; Treasury-4 dasturiy paketi bilan o'zaro hamkorlik. tegishli huquqiy hujjatlar bilan ta'minlangan; asosiy shtatda bo'lgan va yarim kunlik ishlaydigan xodimlarning harakatini hisobga olish imkoniyati; “UzASBO” tarkibidagi “Sertifikatlashtirish” modulida joylashgan ma’lumotlar markazida ma’lumotlarni hisobga olish va saqlash. “O'zASBO” quyidagi tarkibiy qismlarni (buxgalteriya hisobi ob'ektlarini) hisobga olish imkonini berishi kerak: inventar; qarzdorlar va kreditorlar bilan hisob-kitoblar; asosiy vositalar (nomoliyaviy aktivlar) va nomoddiy aktivlar; naqd pul, naqd va haqiqiy xarajatlar; moliyaviy natijalar buxgalteriya hisobi, hisobotlarni shakllantirish va tuzish; xodimlar va stipendiyalar bilan hisob-kitoblar; Treasury-4 dasturiy paketi bilan o'zaro hamkorlik. asosiy shtatda joylashgan va yarim vaqtda ishlaydigan; “UzASBO” tarkibidagi “Sertifikatlashtirish” modulida joylashgan ma’lumotlar markazida ma’lumotlarni hisobga olish va saqlash. “O'zASBO” quyidagi tarkibiy qismlarni (buxgalteriya hisobi ob'ektlarini) hisobga olish imkonini berishi kerak: inventar; qarzdorlar va kreditorlar bilan hisob-kitoblar; asosiy vositalar (nomoliyaviy aktivlar) va nomoddiy aktivlar; naqd pul, naqd va haqiqiy xarajatlar; moliyaviy natijalar buxgalteriya hisobi, hisobotlarni shakllantirish va tuzish; xodimlar va stipendiyalar bilan hisob-kitoblar; Treasury-4 dasturiy paketi bilan o'zaro hamkorlik. asosiy shtatda joylashgan va yarim vaqtda ishlaydigan; “UzASBO” tarkibidagi “Sertifikatlashtirish” modulida joylashgan ma’lumotlar markazida ma’lumotlarni hisobga olish va saqlash. “O'zASBO” quyidagi tarkibiy qismlarni (buxgalteriya hisobi ob'ektlarini) hisobga olish imkonini berishi kerak: inventar; qarzdorlar va kreditorlar bilan hisob-kitoblar; asosiy vositalar (nomoliyaviy aktivlar) va nomoddiy aktivlar; naqd pul, naqd va haqiqiy xarajatlar; moliyaviy natijalar buxgalteriya hisobi, hisobotlarni shakllantirish va tuzish; xodimlar va stipendiyalar bilan hisob-kitoblar; Treasury-4 dasturiy paketi bilan o'zaro hamkorlik. “O'zASBO” quyidagi tarkibiy qismlarni (buxgalteriya hisobi ob'ektlarini) hisobga olish imkonini berishi kerak: inventar; qarzdorlar va kreditorlar bilan hisob-kitoblar; asosiy vositalar (nomoliyaviy aktivlar) va nomoddiy aktivlar; naqd pul, naqd va haqiqiy xarajatlar; moliyaviy natijalar buxgalteriya hisobi, hisobotlarni shakllantirish va tuzish; xodimlar va stipendiyalar bilan hisob-kitoblar; Treasury-4 dasturiy paketi bilan o'zaro hamkorlik. “O'zASBO” quyidagi tarkibiy qismlarni (buxgalteriya hisobi ob'ektlarini) hisobga olish imkonini berishi kerak: inventar; qarzdorlar va kreditorlar bilan hisob-kitoblar; asosiy vositalar (nomoliyaviy aktivlar) va nomoddiy aktivlar; naqd pul, naqd va haqiqiy xarajatlar; moliyaviy natijalar buxgalteriya hisobi, hisobotlarni shakllantirish va tuzish; xodimlar va stipendiyalar bilan hisob-kitoblar; Treasury-4 dasturiy paketi bilan o'zaro hamkorlik.
Vazifalar :shuningdek, tegishli me’yoriy hujjatlarda O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan belgilangan yagona metodika bo‘yicha “O‘zASBO” da hisobotlarni shakllantirish va tayyorlash; budjet tashkilotlari tomonidan buxgalteriya hisobi va hisoboti holatining “O‘zASBO” ning yagona ma’lumotlar bazasida markazlashtirilgan monitoringini amalga oshirish; byudjet tashkilotlari ma'lumotlarining saqlanishining markazlashtirilganligini va yuqori ishonchliligini hamda byudjet tashkilotlari buxgalterlari tomonidan Moliya vazirligining ma'lumotlar markaziga kiritilgan ma'lumotlar xavfsizligini ta'minlash; G'aznachilik-mijoz shaxsiy kompyuterini G'aznachilik shaxsiy kompyuteri va boshqa axborot tizimlari bilan integratsiya qilish va ma'lumotlar almashish imkoniyatini ta'minlash; O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining “O‘zASBO” Axborot-hisoblash markazi mutaxassislari tomonidan o‘z vaqtida qo‘llab-quvvatlanishi va byudjet tashkilotlari buxgalterlariga ularning iltimosiga binoan texnik yordam ko‘rsatilishi; byudjet tashkilotlari tomonidan xarajatlarni tejashni amalga oshirish, shu jumladan Moliya vazirligi, Gʻaznachilik va ularning hududiy boʻlinmalari bilan oʻzaro hamkorlik. Treasury-4 shaxsiy kompyuteri va boshqa mavjud dasturiy ta'minot tizimlari bilan integratsiya qilish uchun keng imkoniyatlar yaratish; Moliya vazirligining dasturiy platformasiga (http://www.mdm.uz) kirish huquqiga ega boʻlgan byudjet tashkilotlari xodimlarining Moliya vazirligining MXMdan olgan login va parollari boʻyicha kirish huquqini taʼminlash. UzASBO kompyuteri. “O‘zASBO” budjet mablag‘lari bo‘yicha xarajatlar smetasini, byudjetdan tashqari mablag‘lar bo‘yicha daromadlar va xarajatlar smetalarini bajarish bo‘yicha barcha buxgalteriya hisobi ob’ektlari bo‘yicha Moliya vazirligining amaldagi me’yoriy-huquqiy hujjatlari talablariga javob beradi. Budjet tashkilotlari tomonidan “G‘aznachilik” da ochilgan tegishli shaxsiy hisobvaraqlaridan ko‘chirma olish, “G‘aznachilik-mijoz” tizimidan foydalangan holda mablag‘larning sarflanishini nazorat qilish va smetalarni yuritishda “O‘zASBO” dan faol foydalaniladi. byudjet tashkilotlarining tegishli shaxsiy hisobvaraqlaridagi qoldiqlar, byudjet tashkilotlarining shartnomalarini roʻyxatdan oʻtkazish holati toʻgʻrisidagi maʼlumotlarni koʻrsatuvchi elektron koʻchirmalarni olish imkoniyati, shuningdek, elektron toʻlov topshiriqnomalarini shakllantirish; elektron raqamli imzodan (keyingi o'rinlarda - ERI deb yuritiladi) foydalanish orqali. Byudjet tashkilotlarini UzASBO ga ulash ixtiyoriylik asosida amalga oshiriladi va bepul tarqatiladi. “O‘zASBO” davlat budjetidan mablag‘ oluvchilar (byudjet tashkilotlari), shu jumladan respublikaning barcha hududlarida joylashgan byudjet tashkilotlari buxgalterlari tomonidan buxgalteriya hisobi operatsiyalarini avtomatlashtirish jarayoni uchun mo‘ljallangan.Byudjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobi o‘ziga xos xususiyatlarga ega. byudjet qonunchiligiga, xususan, byudjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobi to'g'risidagi yo'riqnomaga, byudjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobi va hisobotiga oid boshqa me'yoriy hujjatlarga; ularning sanoat xususiyatlari. Bu xususiyatlar quyidagilardan iborat: buxgalteriya hisobini byudjet tasnifi moddalari kontekstida tashkil etish; xarajatlar smetasining bajarilishini nazorat qilish; byudjet ijrosining g'aznachilik tizimiga o'tish; kassa va haqiqiy xarajatlarni hisobga olishda taqsimlash; davlat sektori muassasalarida (sog'liqni saqlash, ta'lim, fan va boshqalar) buxgalteriya hisobining tarmoq xususiyatlari. Buning uchun “O‘zASBO” ning funksionalligi: “O‘zASBO” ga ulangan byudjet tashkilotlari faoliyati to‘g‘risidagi ma’lumotlarning yagona ma’lumotlar bazasida to‘planishi, qayta ishlanishi va saqlanishini ta’minlashi; barcha hududlardagi byudjet tashkilotlarining yagona ma’lumotlar bazasiga ulanish imkoniyatiga ega bo‘lish; byudjet tashkilotlari tomonidan buxgalteriya hisobi va hisobotining tegishli me’yoriy hujjatlarda Moliya vazirligi tomonidan belgilangan yagona uslubiyatga muvofiq yuritilishini ta’minlash; barcha darajadagi foydalanuvchilar uchun o‘zlarining rasmiy vakolatlari va ma’lumotlar bazalariga kirish ierarxiyasi doirasida moliyaviy hisobotlarni olish funksiyalarining amalga oshirilishini ta’minlash; elektron oʻzaro hamkorlik (smeta, shaxsiy hisobvaraqlaridan koʻchirmalar, Gʻaznachilik va uning hududiy organlari tomonidan roʻyxatga olingan shartnomalar toʻgʻrisidagi maʼlumotlar) orqali dasturiy taʼminot majmuasini joriy etish, qoʻllab-quvvatlash, yangilash (mehnat resurslari, vaqt, qogʻoz sarfini tejash) xarajatlarini minimallashtirishni taʼminlash. byudjet tashkilotlarining tovarlar (ishlar, xizmatlar) yetkazib beruvchilar bilan bo'linmalari va boshqalar; “O‘zASBO” ning Moliya vazirligining byudjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobi bo‘yicha amaldagi ko‘rsatmalariga muvofiqligini Moliya vazirligi tomonidan markazlashtirilgan holda tekshirishni ta’minlasin; sanoat ishlashini ta'minlash uchun asosiy tizim parametrlarini sozlashni ta'minlash. Tizim dasturlari parametrlarini sozlash (DBMS, OT va xavfsizlik vositalari. UzASBO PC budjet tashkilotlari buxgalterlariga asosiy shtatda bo‘lgan va to‘liq bo‘lmagan ish kunida ishlaydigan xodimlar harakatining hisobini yuritish imkoniyatini beradi. 2013-yildan boshlab “UzASBO” pudratchisi “UzASBO” tarkibida “Sertifikatlashtirish” modulini (topshiriqini) joriy etishni nazarda tutadi. UzASBO SHK tarkibidagi “Sertifikatlashtirish” moduli byudjet jarayoni bilan bog‘liq quyidagi vazifalarni hal qilish uchun byudjet tashkilotlari to‘g‘risidagi ma’lumotlarni (ma’lumotlar byudjyet tashkilotlari tomonidan kiritiladi) saqlash va qayta ishlashni nazarda tutadi: amaldagi mavjudligi to‘g‘risidagi ma’lumotlarni saqlash (o‘rniga). inventarizatsiya) asosiy vositalar, inventar va jihozlar byudjet tashkilotlarini normal faoliyat ko'rsatishi uchun asosiy bino va inshootlar bilan ta'minlash, shu jumladan ularning holati to'g'risidagi ma'lumotlarni qayta ishlash, qachon: Byudjet tashkilotlari uchun bino va inshootlar nima va qanday maqsadlarda qurilgani, qurilish (rekonstruksiya qilish) qaysi mablag‘lar hisobidan amalga oshirilganligi, ular byudjet tashkilotida ta’mirlanganmi (asosiy/joriy), qancha ta’mirlash ishlari olib borilganligi, shuningdek, ta'mirlash zarurligini aniqlash; byudjet tashkilotlari tarmog‘i, shtatlari va kontingentlari to‘g‘risidagi ma’lumotlarni tahlil qilish orqali ish haqini hisoblashning to‘g‘riligini ta’minlash; kommunal to‘lovlarni to‘lash uchun mablag‘larning maqsadli sarflanishini, shu jumladan byudjet muassasalarida hisobga olish priborlarining mavjudligi va ularning ishlash holati to‘g‘risidagi ma’lumotlarni, shuningdek, kommunal xizmatlar turlari bo‘yicha hisobga olish priborlarining ko‘rsatkichlari to‘g‘risidagi ma’lumotlarni ta’minlash; byudjet muassasalarini oziq-ovqat va dori-darmon sotib olish uchun mablag'lar bilan ta'minlash (agar bunday xarajatlar nazarda tutilgan bo'lsa) va bu mablag'lardan maqsadli foydalanish; byudjet tashkilotlari tomonidan jihozlar va inventarlarni xarid qilish zarurligi va maqsadga muvofiqligini ularni yangilash davriyligi nuqtai nazaridan o‘rganish; qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa vazifalar.

UzASBO programmasida bu jarayoni xarajat schyotlari zakladkasida xarajatlar hisobining schyoti va analitik hisob obyektlari orqali aks ettiriladi. Tovar-moddiy zaxiralar haqidagi ma 'lumotlar dasturiy majmuaga tovarmoddiy zaxiralarning analitik hisobini yuritishda foydalaniladigan М-44-son shakldagi tovar-moddiy zaxiralar bo'yicha “Aylanma qaydnoma", 296-son shakldagi Moddiy qimmatliklarning miqdor-qiymat hisobi daftari (kartochkasi), Moddiy javobgar shaxslar haqidagi ma 'lumot va boshqa hujjatlardan foydalangan holda kiritiladi. Tayyor mahsulotlar - ishlab chiqarishning barcha bosqichlaridan o'tgan, Davlat standarti yoki texnik talablarga to‘liq javob beradigan, sifat nazorati bo‘limidan o‘tgan va dastlabki hujjatlar bilan rasmiylashtirilgan va tayyor mahsulotlar omboriga topshirilgan mahsulotlarga aytiladi. Tayyor mahsulotlar oy davomida ishlab chiqariladi va tayyor mahsulotlar omboriga topshirilishi menyu Ishlab chiqarish - Smena bo'yicha ishlab chiqarish hisoboti hujjati bilan rasmiylashtiriladi. Oy davomida tayyor mahsulotlar (yarim tayyor mahsulotlar) omborga reja bahosi yoki material xarajatlar bahosi (hisob siyosatiga qarab) bilan qabul qilinadi. Ishlab chiqarilgan mahsulotning haqiqiy tannarxi reglament operatsiyalarini (2000, 2300, 2500 schyotlarning yopilishi) amalga oshirilishi bilan hisoblanadi. Ishlab chiqarishga berilgan ishlab chiqarish zaxiralardan Qaytariladigan chiqindilarning kirim qilinishida ularning nomi miqdori belgilangan bahosi qaytariladigan chiqindilar hisobining schyoti xarajat moddalari nomenklatura guruhi ko'rsatilgan bo‘lishi shart.

Rekonstruktsiya qilish ishlariga ishlab chiqarishni takomillashtirish va uning texnikiqtisodiy ko‘rsatkichlarini oshirish bilan bog‘liq bo’lgan hamda ishlab chiqarish quvvatlarini oshirish, mahsulot (ishlar, xizmatlar) sifatini yaxshilash va nomenklaturasini o'zgartirish maqsadlarida asosiy vositalarni rekonstruktsiya qilish loyihasi bo‘yicha amalga oshiriladigan mavjud asosiy vositalarni qayda qurish kiradi. Texnik qayda qurollantirishga ilg‘or texnika va texnologiyalami joriy etish, ishlab chiqarishni mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish, ma’nan va jismonan eskirgan uskunalarni zamonaviylashtirish va ularni yangilari, unumdorligi yanada yuqori bo‘lganlari bilan almashtirish asosida asosiy vositalar va ularning ayrim qismlarining texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlarini oshirish bo‘yicha chora-tadbirlar majmuasi kiradi. Asosiy vositalar va NMA qiymati chiqib ketishda balansdan chiqarilishi lozim. Asosiy vositalar qiymati korxona balansidan quyidagilar natijasida chiqariladi:
- tugatilganda;
- sotilganda;
- ayirboshlanganda; bepul o ‘tkazilganda;
- ustav sarmoyasiga ta’sischi qo‘yilmasi sifatida berilganda;
- moliyaviy ijara (lizing) shartnomasi bo‘yicha berilganda;
- kamomad yoki yo‘qotishlar aniqlanganda;
- ta ’sischi ta ’sischilar tarkibidan chiqqanda;
- nodavlat notijorat tashkilot mulkini shakllantirishda mulkiy badal sifatida berilganda.
Asosiy vositalar qisman tugatilgan holatda uning boshIang‘ich (tiklash) qiymati va jamlangan amortizatsiyasi tegishincha obyektning tugatilgan qismining boshlang‘ich (tiklash) qiymati va jamlangan amortizatsiyasi summasiga kamaytiriladi. Asosiy vositalarning chiqarilishidan moliyaviy natija (foyda va zarar) asosiy vositalarni chiqarishdan tushgan daromaddan ularning qoldiq (balans) qiym ati asosiy vositalaming chiqarilishi bilan bog‘liq bilvosita soliqlar va xarajatlarni ayirish orqali aniqlanadi. Asosiy vositalaming chiqib ketishidan olinadigan moliyaviy natijani (foydani yoki zarami) aniqlashda asosiy vositalaming ilgarigi qayda baholashlardagi ortgan summasining ushbu asosiy vositalar qiymatining ilgarigi qayda baholashlardagi kamayishi summasidan ortgan qismi asosiy vositalaming chiqib ketishidan olingan daromad tarkibiga kiritiladi va bir vaqtning o‘zida «Uzoq muddatli aktivlarni qayda baholash bo'yicha tuzatishlar» hisobvarag‘i bo‘yicha rezerv kapital kamayadi.
Mahsulotni ishlab chiqarishga berilgan xom-ashyolar chiqimi materiallar to‘ldiriladi. Mahsulotlar zakladkasida tayyor mahsulotlar bo‘yicha spetsifikatsiya ko‘rsatilayotgan bo‘lsa materiallar qismi avtomatik ravishda to‘ldirish tugmachasini bosish bilan to‘ldirish mumkin. Omborga qabul qilingan tayyor mahsulotlar xaridorlar bilan tuzilgan shartnomalar bo'yicha sotiladi va ularning sotilishi Tovar va xizm atlarning sotilishi hujjati bilan rasmiylashtiriladi. Hujjatning jadval qismi sotilayotgan mahsulot haqida ma’lumotlar Nom enklatura ma’lumotlar bazasidan foydalanib rasmiylashtiriladi (menyu Sotuv-Tovar va xizm atlarning sotilishi). Qayta sotish uchun sotib olingan material qiymatliklar tovar deyiladi. Tovarlar hisobda haqiqiy tannarxida hisobga olinadi. Tovarning haqiqiy tannarxi deganda ushbu tovarni sotib olishga qilingan barcha xarajatlar yig‘indisi tushuniladi. Tovarni sotib olish sxemasi quyida keltirilgan. Tovar-moddiy boyliklarni olishga ishonchnomalar korxona ixtiyoriga ko‘ra 2 xil shaklda rasmiylashtiriladi. Ishonchnomalar korxona rahbari yoki u tomonidan qonunda belgilangan tartibda belgilanadigan shaxslar tomonidan imzolanadi. Hujjatning jadval qismi Nom enklatura ma’lumotlar bazasidan foydalanilgan holda yoki qo‘lda kiritish mumkin. Ishonchnomani bekor qilish uchun tugmachasini bosish bekor qilish mumkin. Ishonchonma Tovar va xizm atlarni kirim i hujjati bilan yopiladi Q o‘shim cha zakladkasi orqali. rasmiylashtiriladi. Tovar va xizm atlar kirim i qo'shim cha xarajatlar natijasida sotib olinsa, menyu Xarid (П окупка) Xarid, komissiya operatsiyasi orqali amalga oshiriladi. Jadval qismida Hisob-kitob hisobi schyotlari kontragentlar bilan hisobkitoblar va avanslami hisobga olish schyotlari ko'rsatiladi. Kontragentlar bilan hisob-kitoblar schyoti avtomatik ravishda to'lgan bo'lishi mumkin. Mol yetkazib beruvchi bilan tuzilgan shartnomaga binoan, tovar va xizmatlami sotib olinadi. Biroq, mol yetkazib beruvchi shartnoma shartiga rioya qilmay tovarlarni yetkazib berish shartini buzganda. Mijoz ya’ni bizning korxonamiz tovami mol yetkazib beruvchiga qaytarishimiz mumkin. Mol yetkazib beruvchiga tovarlarni qaytarish menyu X arid - Mol yetkazib beruvchi tovarlarning qaytarilishi - Xarid, komissiya operatsiya asosida amalga oshiriladi. Qaytarilayotgan har bir tovar bo‘yicha quyidagi ma’lumotlar yozilgan bo'lishi shart.
Chet korxonalar tomonidan ko‘rsatilgan xizmatlarni qayd qilish uchun bir qancha hujjatlar mavjud:
- menyu Xarid-Tovar va xizmatlarning kirimi - Xarid, komissiya operatsiyasi;
- menyu Xarid - Q o‘shimcha xarajatlar kirimi.
Menyu Xarid - T ovar va xizm atlarning kirimi - Xarid, komissiya operatsiyasida Xizmatlar zakladkasi to‘ldiriladi.
Xaridorlarga jo‘natilgan mahsulot (tovar)lar qaytarilganda menyu Sotuv xaridorlardan tovarlarning qaytarilishi hujjat Sotuv, komissiya operatsiyasi orqali amalga oshiriladi. Tovarlarning qaytarilishi xaridorlar yoki komissioner uchun rasmiylashtirilishi mumkin. Amalga oshirilgan operatsiya kontragent bilan rasmiylashtirilgan shartnoma tkriga bog‘liqdir. Agar xaridor bilan tuzilgan shartnoma tanlab olingan bo‘lsa, tovar xaridor tomonidan qaytarilgan bo'ladi. Agar kom issioner bilan tuzilgan shartnoma tanlab olingan bo’lsa, tovar komissoner tomonidan qaytarilgan bo‘ladi. Xaridorlardan qaytarilgan tovarlar ortib jo ‘natilgan hujjatlar asosida rasmiylashtiriladi. Tovar tannarxi qo‘lda yoziladi. Chakana savdoga doir operatsiyalarni qayd qilish uchun tashkilotning hisob siyosatida tovarlarni baholash usuli sotib olish bahosi yoki sotish bahosi ko‘rsatilishi lozim. Tovar hisoboti hisobot davrining boshida qoldiq, kelib tushgan tovarlaming summasi kirim qilingan hujjatlar asosida, hisobdan chiqarilgan tovarlaming summasi — chiqim hujjatlar asosida, hisobot davri oxirida tovarlaming qoldig‘i ko‘rsatiladi. Tuzilgan shartnomalaming shartlariga binoan tovarlariga, ishlari va xizmatlariga narxlar (tariflar) chet el valyutasida belgilanadigan yuridik shaxslar hisobvaraq fakturalami chet el valyutasida yozib, ayni bir vaqtda uni hisobvaraqfaktura yozib berilgan sanada 0 ‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan belgilangan kurs bo'yicha qayta hisoblagan holda milliy valyutada ifodalaydi. Tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) yetkazib beruvchi soliq solinadigan bazaga uni ko'paytirishga (kamaytirishga) qaratilgan tuzatish kiritgan taqdirda, mazkur tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) oluvchi tomonidan tasdiqlanadigan qo'shimcha hisobvaraq-faktura tuziladi.
Tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) yetkazib beruvchi qo'shimcha hisobvaraqfakturada quyidagi m a’lumotlami ko'rsatishi kerak:
1) qo'shimcha hisobvaraq-fakturaning raqami va tuzilgan sanasi;
2) hisobvaraq-fakturani to'ldirishda zarur bo'lgan, ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan rekvizitlar;
3) tuzatish kiritilayotgan hisobvaraq-fakturaning raqami va sanasi;
4) qo'shilgan qiymat solig'ini hisobga olmagan holda soliq solinadigan bazaga tuzatish kiritish miqdori (salbiy yoki ijobiy);
5) qo'shilgan qiymat solig'i summasiga tuzatish kiritish miqdori (salbiy yoki ijobiy).
Qo'shilgan qiymat solig'ini to'lovchilar o'zlari olgan tovarlar (ishlar, xizmatlar) bo'yicha hisobvaraq-fakturalarning, shuningdek realizatsiya qilingan tovarlar (ishlar, xizmatlar) bo'yicha taqdim etilgan hisobvaraq-fakturalarning feestrini yuritishi shart. Bunda olingan tovarlar (ishlar, xizmatlar) bo'yicha hisobvaraq-fakturalar reestriga faqat qo‘shilgan qiymat solig‘i ajratib ko'rsatilgan hisobvaraq-fakturalar kiritiladi. Hisobvaraq-fakturaning shakli, uni to idirish tartibi, shuningdek kelib tushgan va taqdim etilgan hisobvaraq-fakturalar reestrini yuritish tartibi O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasi va O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan tasdiqlanadi.
Bugungi kunda elektron hujjatlar aylanmasi buxgalter uchun qulay ishlash vositasiga aylandi. Haqiqatdan ham bir talay qog‘ozli hujjatlar о'rnini bosuvchi elektron hujjatlar aylanmasi muammolar yechimini ancha osonlashtiradi, vaqt va resurslarni tejaydi. Dastavval konservativ kayflyatdagi buxgalterlar hisobotni elektron ko'rinishda topshirish imkoniyatiga shubha bilan qarashgan bo'Isa, bugungi kunda buxgalteriyani avtomatlashtirganlar buxgalteriyani avtomatlashtirish bo ‘yicha zamonaviy dasturiy ta 'minotdan foydalangan holda hisobotlarni masofadan jo'natish tabiiy hoi deb qabul qilishmoqda. Ayni paytda O‘zbekiston bozorida taqdim etilgan qator dasturiy mahsulotlar ularga ana shunday imkoniyatni taqdim etmoqda. Elektron hujjat tegishli imzoni talab etadi. ERI-elektron raqamli imzo — aynan shunday imzo hisoblanib и elektron hujjatning yuridik kuchini tasdiqlash uchun zarurdir. Faqat ERI yordamida Davlat soliq qo ‘mitasining maxsus saytlariga kirib xojalik yurituvchi subyektning byudjet va byudjetdan tashqari jamg'armalar bilan o'zaro hisob-kitoblar, tekshiruvlar reja-jadvali to'g'risida va eng muhim — elektron kо‘rinishdagi soliq va moliyaviy hisobotlarni internet orqali soliq inspeksiyasiga jo'natish mumkin. ERI ni soliq bo'yicha hisobga olish joyidagi davlat xizmati organlaridan olish mumkin.О‘zbekiston Respublikasi “Elektron raqamli imzo to'g'risida"gi qonunni 3-moddasiga muvofiq quyidagi asosiy tushunchalar qo‘llaniladi. Elektron raqamli imzo-elektron hujjatdagi mazkur elektron hujjat axborotini elektron raqamli imzoning ochiq kalitidan foydalangan holda elektron hujjatdagi axborotda xatolik yo 'qligini aniqlash xamda elektron raqamli imzo yopiq kalitining egasini identifikatsiya qilish imkoniyatini beradigan imzodir. ERlni olish uchun bir necha daqiqa kifoya. Shuni qayd etish joizki buxgalter erini to'lov to'g'risidagi to'lov topshiriqnomasini taqdim etmasdan turib olishi mumkin, ya’ni avval ERI ni olib so'ng to'lovni amalga oshirish mumkin. Biroq, bunday sharoitda shuni nazarda tutishingiz lozimki, Siz и bilan ishlayolmaysiz va «Soliq to 'lovchiga interaktiv xizmatlar» tizimiga kirgan vaqtingizda xatolik hamda ERI ning faol emasligi to‘g'risidagi xabarni olasiz. Siz to'lovni amalga oshirib bo'Iganingizda nkeyingina ERI Tizim foydalanuvchilarining ochiq kalit va sertifikatlari reestrida ro ‘yxatdan о 'tkaziladi vafaollik maqomini oladi. Shuni yodda tutish lozimki, ERI bir yil muddatga beriladi. ,Axborot maxfiyligi va xavfsizligini saqlash maqsadida ERlni har yili yangilash zarur. Yangi ERlni olish yoki eskisining muddatini uzaytirish uchun yana tuman DSlga tegishli so'rovnom a bilan murojaat etish va narxlar preyskurantiga muvofiq to'lovni amalga oshirish kerak. Kompyuterga ERI joylashgan elektron tashuvchi — flesh-moslamani о ‘rnatgan vaqtingizda, asosiy katalogda to 'rtta fayl — yopiq va ochiq ERI kaliti, ERIning o'zi va ERI kaliti sertifikati joylashganligiga ishonch hosil qilishingiz kerak. Bunda ushbu fayllarni flesh moslamasining asosiy katalogidan aynan shu elektron moslamaning boshqa papkasiga joylashtirish mumkin emas. Mazkur harakat DSQ interaktiv xizmatlari tizimida xatolikka olib keladi va Siz ERI topilmaganligi to ‘g ‘risidagi xabarni olasiz. Shuningdek, har qanday foydalanuvchi ERI reestrida ERI kalitining faolligi, bekor qilinganligi yoki to ‘xtatib qo 'yilganligi to'g'risidagi axborotlarni tekshirib ko'rishi mumkin. Buning uchun www.hisobot.uz saytining «ERI reyestri»ga kirib, kerakli viloyat, shahar, tuman, STIRni tanlash va axborotni ко'rib chiqish lozim. Ko'p odamlar elektron tijorat terminini eshitganda, internetdagi elektron kataloglarni ko'rib chiqish yoki internetdagi virtual savdo markazlariga kirishni tushunadi. Elektron tijorat internetning eng asosiy tarkibiy qismi bo 'lib hisoblanadi. Elektron tijorat elektron ma 'lumotlarni qayta ishlash va uzatishni о‘z ichiga oladi. Bu keng tushuncha bo'Iib turli faoliyatlarni o'z ichiga oladi, shu jum ladan ularga tovarlar va xizmatlarni elektron sotib olish va sotish, raqamli mahsulotlarni onlayn yetkazib berish, elektron pul о ‘tkazmalari, aksiyalarning elektron savdolari va to‘g‘ridan to‘g’ri iste’mol bozorlari kiradi. Elektron tijorat yangi tushuncha emas; bir qancha kompaniyalar o'n yillar davomida xususiy tarmoqlar orqali elektron ma’lumotlar almashinuvi bilan shug'ullangan.Internet inqilob davom etayotgan bir paytda, so'nggi yillarda elektron tijorat tizimi keskin kengaydi va tub о'zgarishlar ro‘y berdi. Tez rivojlanayotgan zamonda bir qator innovatsion bozorlar va savdo birlashmalari paydo bo'ldi. Elektron tijorat iste ’molchilar va sotuvchilarga ulkan imkoniyatlar va’da qiladi, muhim muammolarni samarali amalga oshirish va nazorat qilish uchun malakali menejer va hisobchilar kerak bo‘ladi.
Tashqi ta'sir va risklarni to'g'ri baholash uchun, bizga elektron tijoratga oid texnika va texnologiyalar bilan tanish bo'lgan zamonaviy hisobchilar kerak Uskunadagi uzilishlar, dasturiy ta 'minotdagi xatolar va taqiqlangan joylardan ruxsatsiz foydalanishlar tashkilotning buxgalteriya tizimiga yagona tahdid bo ‘lib hisoblanadi. Misol uchun, operatsiya raqamlarining o'zgarishi, uzatish liniyalaridan o'tayotgan signallarning buzilishi yoki boshqa tomonga о ‘zgarishi va hech qachon qayta tiklanmasligi mumkin. Uning ilovasida, biz elektron tijoratning uch xil jihatlarini kо‘rib chiqamiz: (1) ma’lumot tarqatishda ichki tarmoqlardan foydalanish, (2) biznes uchun biznes operatsiyalarini elektronik axborot almashish bilan boshqarish, (3) shu jumladan, internetga asoslangan tijorat, biznes xaridor uchun, biznes biznes uchun aloqalarini о‘z ichiga oladi. Biz bu sohalarda elektron tijorat texnologiyalari, topologiyalar va takliflarni tekshirib chiqdik. Biz elektron tijorat bilan bog'liq risklarni kо‘rib chiqishimiz, xavfsiz va ishonchli texnikalardan riskni qisqartirib ishonchlilikni oshirish uchun foydalanishimiz va elektron tijoratning oqibatlarini buxgalterlar bilan maslahatlashishimiz kerak.

XULOSA

Buxgalteriya hisobi registrlari ikkiyoqlama yozuv usuliga muvofiq yuritiladigan jurnallar, qaydnomalar, kitoblar va tasdiqlangan blankalardan (shakllardan) iboratdir. Buxgalteriya hisobi registrlari texnika vositalaridan, axborot tizimlaridan va axborot texnologiyalaridan foydalanilgan holda elektron hujjat tarzida yaratilishi, ishlov berilishi va saqlanishi mumkin. Buxgalteriya hisobi registrlarida boshlang'ich hisob hujjatlaridagi ma’lumotlar tizimlashtirilishi va to'planishi kerak.
Buxgalteriya hisobi registrining majburiy rekvizitlari quyidagilardan iborat:
-registrning nomi;
- buxgalteriya hisobi subyektining nomi;
- registmi yuritish boshlangan hamda tugallangan sana va (yoki) registr tuzilgan davr;
- xo'jalik operatsiyalarining xronologik va (yoki) tizimli guruhlanishi;
- xo'jalik operatsiyalarining o'lchov birligi ko'rsatilgan holda puldagi o'lchov miqdori;
- registmi yuritish uchun mas’ul bo'lgan shaxslarning lavozimlari, familiyalari hamda ismi va otasini ismining bosh harflari ko'rsatilgan holdagi imzolari yoki ushbu shaxslarni identifikatsiya qilish uchun zarur bo'lgan boshqa rekvizitlar.
Buxgalteriya hisobi registrlariga tasdiqlanmagan tuzatishlar kiritilishiga yo'l qo'yilmaydi. Registrlar deganda - turli xil shakldagi jadvallar bo'lib, ularga buxgalteriya hisobining dastlabki hujjatlari va ma’lumotlar bazasi asosida to'ldiriladi. Registrlar uch guruhga bo'linadi:
- m a’lumotlar registrlari;
-jam g'ariladigan registrlari;
- buxgalteriya registrlari.
Moliyaviy hisobot buxgalteriya hisobi subyektining hisobot sanasidagi moliyaviy holati, hisobot davridagi faoliyatining moliyaviy natijasi va pul mablag‘larining harakati to‘g‘risidagi tizimlashtirilgan axborotdan iboratdir.
Yillik moliyaviy hisobot quyidagilami o‘z ichiga oladi:
- buxgalteriya balansi;
-moliyaviy natijalar to ‘g‘risidagi hisobot;
- pul oqimlari haqidagi hisobot;
- xususiy kapital to‘g ‘risidagi hisobot;
- izohlar, hisob-kitoblar va tushuntirishlar.
Xalqaro standartlar bo'yicha tuziladigan moliyaviy hisobotga doir talablar moliyaviy hisobotning xalqaro standartlarida belgilanadi. Ma’lumotlar bazasi asosida avtomatik ravishda shakllanadigan hisobot shakllarini uchun hisobot satr va ustunlarini shakllantirish algaritmini ko'rsatish imkoniyati mavjud. Bunday rejim hisobot ko'rsatkichlarining yoyilmasi deyiladi. Bu rejim hisobotning barcha shakllari uchun ham mo'ljallanmagan. Bu rejim aniq reglamentlashtirilgan hisobotda Yoyilma (Расш ифровка) tugmachasining mavjudligi bilan ajralib turadi. Standart hisobotlar buxgalteriya hisobining schyotlari bo'yicha qoldiq va oborotlari, subkonto va buxgalteriya o'tkazmalari bo'yicha ma’lumotlarni olish uchun xizmat qiladi. Standart hisobotlar asosan ichki iste’molchilar uchun buxgalteriya hisobini yurituvchilar uchun mo'ljallangan.
Buxgalteriya hisobi subyekti moliyaviy hisobotni tuzishda mustaqil balansga ajratilgan o‘z vakolatxonalarining, filiallarining va boshqa tarkibiy bo'linmalarining buxgalteriya balanslarini hamda boshqa hisobot shakllarini kiritishi kerak. Moliyaviy hisobot hisobot yili boshidan ortib boruvchi yakun bilan tuziladi. Byudjet tashkilotlarining moliyaviy hisoboti byudjet to'g'risidagi qonun hujjatlariga muvofiq tuziladi va taqdim etiladi. Moliyaviy hisobotning tarkibi va mazmuni 0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan belgilanadi. Banklar va boshqa kredit tashkilotlari moliyaviy hisobotining tarkibi hamda mazmuni O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan belgilanadi. Moliyaviy hisobot yilning har choragida taqdim etiladi. Kichik korxonalar va mikrofirmalar buxgalteriya balansidan hamda moliyaviy natijalar to‘g ‘risidagi hisobotdan iborat faqat yillik moliyaviy hisobotni taqdim etadi. Moliyaviy hisobotni taqdim etish muddatlari O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan belgilanadi. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan buxgalteriya hisobining ayrim subyektlari uchun moliyaviy hisobotni taqdim etishning boshqa muddatlari belgilanishi mumkin.