Moddalar almashinuvining fiziologik as
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
novateurpublication.org
Adrenalin ta’siri ostida resteptorlar, jumladan ko’ruv, eshituv, vestibulyar apparat resteptorlarining qo’zg’aluvchanligi oshadi, bu esa organizm tomonidan tashqi muhit ta’sirotlarini qabul qilishni yaxshilaydi. Adrenalin va noradrenalin yog’ to’qimasida yog’ning parchalanishini tezlashtirib, qonda erkin yog’ kislo-talar miqdorini oshiradi. Yog’ kislotalar energiya manbai sifatida sarflanadi. Adrenalin ta’sirida katta yoshli odamning asosiy modda almashinuvi 30% chamasida, chaqaloqlarda esa 300% ga yaqin oshadi. Adrenalin MNT faoliyatini rag’batlantiradi. Uning ta’sirida odamning diqqat- e’tibori, aqliy qobiliyati oshadi. Tinch holatda buyrak usti bezidan adrenalin va noradrenalin ajralishi uncha ko’p emas, faqat simpatik nerv tizimi qo’zg’alganda katexolaminlarning qondagi miqdori oshadi. Buni stress holatlarda yaqqol ko’rish mumkin Adrenalin me’da va ingichka ichak qisqarishlarini kuchsizlantiradi. Me’da va ichaklar muskullari tonusi pasayadi. Adrenalin bronxlar va ularning mayda tarmoqlari-bronxiolalarni kengaytiradi. Ko’zning kamalak pardasidagi radial muskulni qisqartirib, ko’z qorachig’ini kengaytiradi. Teridagi tuklarni ko’taruv-chi muskullarni ham qisqartiradi (o’rdak terisi). Shunday qilib, adrenalin funksiyalarning tezlik bilan qayta uyushtirilishi orqali organizmning tashqi muhit bilan hamkorligini yaxshilaydi, favquloddagi sharoitlarda ish qobiliyatini oshiradi. Noradrenalinning organizmga ta’siri adrenalin ta’siriga o’xshaydi, ammo butunlay bir xil emas. Noradrenalin kalamush bachadoni silliq muskullarini qisqartiradi, adrenalin esa bushashtiradi. Noradrenalin odamda sistolik va diastolik bosimlarni oshiradi, adrenalin faqat sistolik bosimni oshiradi. Orga-nizmga kiritilgan noradrenalin yurak qisqarishlarini tezlashtirmaydi, aksincha ularni siyraklastiradi. Bu adashgan nervning reflektor qo’zg’alishi natijasi bo’lsa kerak, chunki atropin yuborilganda noradrenalin bradikardiyaga olib kelmaydi. Adrenalin gipofiz oldingi bo’lagi sekresiyasini kuchaytiradi, noradrenalin esa bunday ta’sirga ega emas. Buyrak usti bezi xromaffin to’qimasi ichki sekretor funksiyasining nerv boshqarilishi simpatik nerv tolalari orqali amalga oshiriladi. Bezga keluvchi sim- patik nervlar ta’sirlanganda adrenalin sekresiyasi kuchayadi, bu nervlar kesilganda esa-kamayadi. Buyrak usti bezi xromaffin to’qimasi sekretor funksiyasini boshqa- ruvchi nerv markazlar gipotalamusda joylashgan. Yuqorida ko’rib o’tganimizdek, adrenalinning organizm funksiyalariga ta’siri simpatik nerv tizimi ta’siriga o’xshaydi. Organizmga harqanday favqulodda yoki kuchli ta’sirot bo’lganda avval simpatik nerv tizimi qo’zg’aladi, buning natijasida boshqa o’zgarishlar bilan birgalikda qonga katta miqdorda adrenalin ajratiladi. Adrenalin gumoral yo’l bilan organizmning favqulodda sharoit talab etgan funksiyalar qayta qurilishini ta’minlab |