Moddalar almashinuvining fiziologik as
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
novateurpublication.org
da namoyon bo’lishi mumkin. Gormonlarning bu guruhi hujayra ichidagi nofaol holatda bo’lgan proteinkinaza fermentlarini faollashtiradi. Gormon resteptorga ta’sir etgandan so’ng resteptordan proteinkinazaga signal maxsus vositachilar yordamida yetkaziladi. Bunday vositachilar bo’lib sAMF, Сa 2+ ionlari, diastilglisterin, sGMF v.b. xizmat qiladi. AKTG, TTG, FSG, LG, xorionik gonadotropin, MSG, ADG, paratgormon, Kalsitonin, tiroliberin gormonlari ta’sirida s-AMF vositachilik rolini bajaradi. Oksitostin, vazopressin, gastrin, xolesistokinin, katexolaminlar, angiotenzin kabi gormonlar fiziologik faoliyatida kalstiy vositachilik qiladi. Siklik AMF ning vositachilik ishini ko’rib chiqamiz. Ma’lumki, siklik adeno- zinmono-fosfat (sAMF) hujayrada ATF molekulalaridan adenilatsiklaza fer-menti ta’sirida hosil bo’ladi. Gormon ta’sirida adenilatsikl aza faolligi oshidi va hujayrada sAMF miqdori ko’payadi.Bu o’z navbatida proteinkinazani faollash-tiradi. Proiteinkinaza esa oqsilni fosforlantiradi. Shunday qilib, gormon + resteptor – adenilatsiklaza faollashuvi-proteinkinaza faollashuvi – oqsil fosforlantirilishi sodir bo’ladi. Kalstiy ionlari vositachilik vazifasini bajarganda gormon ta’sirida hujayradagi kalstiy ionlari miqdori o’zgaradi. Bunda hujayra membranasining kalstiy ionlariga nisbatan o’tkazuvchanligining oshishi yoki hujayra ichidagi moddalardan erkin kalstiy ionlari ajratilishi orqali kalstiy ionlari ko’payadi. Kalstiy ionlari hujayradagi boshqaruvchi oqsil kalmodulinni faollashtiradi, u esa proteinkinaza faolligini oshiradi va oqibatda boshqaruvchi oqsil fosforlantirilishi jadallashadi. Jarayonlar ketma-ketligi quyidagicha: gormon + resteptor – hujayrada kalstiy ko’payishi- kalmodulin faollashuvi – proteinkinaza faollashuvi – boshqaruvchi oqsil fosforlantirilishi – fiziologik samara. Endokrin bezlar faoliyatining boshqarilishi. Endokrin bezlar faoliyatining boshqa-rilishi bir qancha yo’llar bilan amalga oshadi. Ulardan biri- bezda ishlab chiqariladigan gormon qaysi moddaning miqdorini boshqarib tursa, o’sha modda konsentrasiyasining qonda o’zgarishi bevosita bez hujayralariga ta’sir etishi. Masalan, qonda Ca 2+ konsentrastiyasi oshganda paratgormon sekresiyasi pasayadi. Qondagi Ca 2+ konsentrasiyasi pasayganda esa paratgormon sekresiyasi kuchayadi. Me’da osti bezidan oqib o’tayotgan qonda glyukoza miqdori oshganda insulin sekresiyasi kuchayadi. Insulin qonda glyukoza miqdorini kamaytiradi. Bunday bevosita ta’sir etish orqali boshqarilishdan tashqari vositali-neyrogormonal yoki faqat gormonal boshqarsh mexanizmi ham mavjud. Ichki sekresiya bezlari faoliyatining neyroogormonal boshqarilishi asosan gipotalamus va u ajratadigan neyrogormonlar orqali amalga oshiriladi. Qonda androgenlar eki estrogenlar miqdorining ko’payishi gipotalamusda lyuteinlovchi gormonning rilizing gormoni hamda adenogipofizda gonadotrop gormonlarning |