Modernizatsiyalash jarayonlari

Maxsus extiyojlari bor talabalar uchun Inklyuziv ta’limning foydalari 
Maxsus ta’limga extiyoj (MTE)ga ega talabalar uchun 
Inklyuziv ta’limning 
foydalari
quyidagilardan iborat: 
 
4. Инклюзив таълим

---

516 
- 
Biron nuqsoni bor talabalarning ta’lim dargohidagi vaqtini 
sinfdosh(kursdosh)lari bilan o‘tkazishi ularni ko‘plab ijtimoiy munosabatlarga 
kirishishini ta’minlaydi; 
- maxsus ta’lim extiyojlariga ega bolalarning mos xulq-atvor modellari 
mavjud. Ular bemalol MTEsiz talabalarning ijtimoiy qabul qilingan xulq-atvor 
normalarini kuzata oladilar va taqlid qila oladilar; 
- o‘qituvchilar tez-tez MTEga ega talabalar uchun yuqori ijro standartlarini 
rivojlantirib turishadi; 
- ham umumiy, ham maxsus ta’lim beruvchilar hamma sohalarda 
talabalardan munosib xatti-xarakat kutishadi; 
- MTEga ega talabalar yoshga va hyech qachon o‘quv rejasiga 
kiritilmaydigan ajratilgan sohadagi akademik mundarijaning vazifaviy 
komponentlari, masalan, ilm-fan, ijtimoiy ta’lim sohalari va boshqalarga qarab 
o‘qitiladi; 
-qo‘shimcha mashg‘ulotlarga qatnash MTEga ega talabalarning hayotlari 
davomida umumlashgan sohalarning har birida o‘zini ko‘rsata olish 
qobiliyatini oshiradi (Rayndek va Alper, 1996). 
Maktab sharoitida maxsus ta’limga extiyoji bo‘lmagan o‘quvchilar 
uchun ba’zi imkoniyatlar ilovasi. 
Maxsus ta’limga ehtiyoji bo‘lmagan talabalar uchun ba’zi imkoniyatlar 
ilovasi quyidagilardan iborat: 
-
Maxsus ta’limga ehtiyoji bo‘lmagan talabalar o‘zlarining yoshlaridagi 
maxsus ta’limga extiyoji bor bo‘lgan tengqurlari bilan o‘zaro munosabatda 
bo‘lishlari uchun turli- tuman imkoniyatlarga ega bo‘ladilar. 
-
Ular ta’lim jarayonida o‘zaro sherikliq sinf raxbarlari sifatida ish olib 
borishlari mumkin. 
-
Ular tushlik vaqtida, avtobusda yoki o‘yingohlarda maxsus ta’limga 
ehtiyoji bor bo‘lgan bolalar uchun o‘zgacha maxsus“do‘st” rolini o‘ynashlari 
mumkin. 
-
Maxsus ta’limga ehtiyoji bo‘lmagan bolalar maxsus ta’limga ehtiyoji bor
bolalar bilan o‘zaro munosabatda bo‘lish jarayonida irodaliliq individual 
farqlilik hamda imkoniyati cheklangan insonlar haqida ko‘plab narsalarni 
o‘rganishlari mumkin. 
-
Maxsus ta’limga ehtiyoji bo‘lmagan bolalar maxsus ta’limga ehtiyoji bor
bolalarning ko‘plab ijobiy xususiyatlar va qobiliyatlarga ega ekanliklari 
to‘g‘risida o‘rganishlari ham mumkin. 
-
Maxsus ta’limga ehtiyojga ega bo‘lmagan bolalar maxsus ta’lim, nutq 
muolajasi, psixologik muolaja, xordiq chiqaruvchi muolaja va kasbiy sog‘likni 
tiklovchi kabi ko‘plab insonlarga xizmat ko‘rsatish sohalari haqida o‘rganish 
uchun imkoniyatga ega bo‘ladilar. Ayrimlari uchun mana shu yo‘nalishlarga 

---

517 
duch kelishi keyinchalik ularning shu yo‘nalishlardan hoxlagan birida ish 
faoliyatini yaratishga olib boradi. 
-
Maxsus ta’limga ehtiyojga ega bo‘lmagan bolalar uchun Inklyuziv 
ta’lim muloqot qilish va yakka shaxslarning keng sohasi bilan natijaviy
shug‘ullanishni o‘rgatish imkoniyatini beradi. Bundan tashqari bu ularni 
o‘smirlik paytlaridanoq ko‘p millatli jamiyatda to‘liq ishtirok etishlariga 
tayyorlaydi (Ryndak va Alper, 1996 ). 
-
Inklyuziv ta’lim tumandagi o‘quvchilarning ta’limga ehtiyojlariga 
maktab javobgar ekanligini kafolatlaydi. Bu esa maktabni jamiyat bilan 
yaqinlashishiga olib keladi (Jxa, 2002).