24.Фонд бозори ҳақида тушунчаFond bozori haqida tushuncha Фонд бозори (биржа) – бозор механизмининг таркибий қисми; у талаб ва таклиф реал нисбатини аниқлайди, мувозанатли нархларни шакллантиради ва улгуржи бозорни уларга йўналтиради, товар массасини товар муомаласи соҳасига жалб этишга хизмат қилади.
Qimmatli qog'ozlar bozori birlamchi va ikkilamchi bozorlarga bo'linadi.
Birlamchi bozorda qimmatli qog'ozlar ularni chiqaruvchilar
(emitentlar) tomonidan, ikkilamchi bozorda esa fond birjalari orqali
sotiladi.Jahon iqtisodiyotida sanoat to‘ntarishi natijasida yirik korxona va
tashkilotlarning paydo bo‘lishi bilan qimmatli qog'ozlar bo'yicha tashkiliy bozorlar, ya’ni fond biijalari paydo bõla boshlaydi. Birinchi fond biijasi 1773-yilda Londonda paydo boidi. U dastlab qirollikning pul almashtirish muassasasi (banki) binosining bir qismida ijaraga joylashdi. Hozirgi kunda dunyoning 60 dan ziyod mamlakatida 200 ga yaqin fond birjasi mavjud. Shundan 15 tasi Shimoliy Amerikada (AQSH va Kanada mamlakatlarida), 100 dan ortig‘i Yevropada, 20 tasi Janubiy Amerikada, qolganlari Osiyo, Avstraliya va Afrikada joylashgan. Shuni ta’kidlash lozimki; 30 dan ortiq birja Parijda joylashgan fond birjalarining Xalqaro Federatsiyasiga (FBXB) a’zo sanaladi.“Toshkent” birjasi -O'zbekistondagi yagona fond biijasidir. U O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 1994-yil 8-aprel kuni yopiq turdagi aksionerlik jamiyati sifatida ro'yxatdan o'tgan. .Биржа қуйидаги функцияларни бажаради:қимматли қоғозлар бозорини профессионал қатнашчилари томонидан қимматли қоғозларнинг сотилиши бўйича шароитни таъминлаш;
қимматли қоғозлар курсини аниқлаш;
махсус бюллетенларда курсларни чоп қилиш;
қимматли қоғозлар бозори қатнашчиларининг фаолиятини бошқариш;
кам самарали тармоқлардан юқори самарали тармоқларга капиталнинг ўтиш механизмини таъминлаш.
