Moliya bozori

19




lativ tashkilotlar evaziga), resurslar cxfimini geografik kengaytirib tezlashtiradi va samaradorligini oshiradi.
Ta’kidlash joizki, keltirilgan rollar faqat ochiq bozor iqtiso- diyoti sharoitida, o‘ta rivojlangan biznes va xususiy mulkchilik tizimida to'liq bajarilishi mumkin. Bunday sharoit va tizimga ega bo'lmagan mamlakatlaming bozori yuqori darajada rivojlangan davlatlar bozoriga qaram bo'ladilar¹.
Moliya bozori, jumladan, qimmatli qog'ozlar bozori, faoliyat ko'rsatishining asosiy tamoyillari quyidagilardan iborat:

• 
  barcha potensial investorlar o‘z mablag'larini foydali tarzda joylashtirishlari uchun ularga teng shart-sharoitlar yaratib berish;
  
• 
  bozorda tuziladigan bitimlaming ixtiyoriyligi;
  
• 
  erkin raqobat yo'lidagi to'siqlarni bartaraf etish;
  
• 
  narxlarni real tarkib topadigan talab va taklif asosida belgilash;
  
• 
  bozor to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga uning barcha qatnash- chilari tomonidan rioya etilishi;
  
• 
  birja va biijadan tashqari operatsiyalar, kotirovkalar, emitent- larning moliyaviy holati to‘g‘risidagi axborot oshkor etilishining shartligi; -
  
• 
  o‘z faoliyatini qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshirayotgan barcha investorlar va emitentlar uchun bozordan foydalanish mumkinligi;
  
• 
  moliyaviy instrumentlar (qimmatli qog'ozlar) va ularning emitentlariga doir axborotning to‘la oshkor etilishini, oshkoralikni va bu axborotdan barcha qatnashchilar foydalana olishini ta’minlash;
  
• 
  investorlar va emitentlaming manfaatlarini himoya qilish;
  
• 
  bozorda tovlamachilik va boshqa noqonuniy faoliyatni taqiqlash hamda ta’qib qilish.
  

Moliya va qimmatli qog'ozlar bozori faoliyat ko‘rsatishining asosiy tamoyillariga rioya etilishi davlatning tartibga solishga oid chora-tadbirlari bilan birga fond biijalari va bozor qatnashchilarining birlashmalari (uyushmalari) ishlab chiqqan qoidalarini uyg'unlash- tirish asosida ta’minlanadi.


¹ Эрнандо де Сото. Секрет капитала. Почему капитализм торжествует на Запале и терпит поражение во всем остальном мире. Пер. с англ. М., «Олимп-Бизнес», 2001, стр. Т12.