Moliya bozori

4

1-bob. MOLIYA BOZORI ASOSLARI

1. 
   Moliya bozorining mazmuni, iqtisodiyotdagi
   ahamiyati va o‘rni
   

Bozor — bu iqtisodiyotda shaxslaming maqsadli nafsiy xohish- istaklari ila manfaatlari sari yetaklovchi (chorlovchi) imkoniyatlari doirasida tartiblashtirilgan refleksiv harakatlari evaziga turli (ijobiy yoki salbiy) samara darajasida obyektiv sodir bo'luvchi bozor tovarlari bo'yicha iqtisodiy-huquqiy munosabatlari muhiti bo'lib, unda taraflaming manfaatlari talab va taklif asosida shakllanadigan obyektiv narxlarda qondiriladi.
Insoniyatning yer yuzida paydo bo'lishi tarixiga nazar tashlansa, bozor odamlar o'rtasidagi boyliklami natural tovar sifatida maq­sadli va o'zaro manfaatli tarzda oddiy almashinuvi jarayonidan boshlangan. Hozirga kelib, bozor alohida nazariyasiga va faoliyat mexanizmiga ega, yuqori darajada tartiblashgan murakkab infratuzilma shaklida namoyon bo'luvchi dinamik muhitga aylangan bo'lib, zamonaviy iqtisodiyot rivojini obyektiv belgilaydi. Bozor- ning dinamik muhit ekanligi, unda tovarlar hajmi va ulaming bahosi vaqt birligi ichida talab va taklif asosida uzluksiz jarayon sifatida o'zgarib borib shakllanishi bilan belgilanadi.
Bozoming bajaradigan funksiyasi nuqtayi nazaridan bozor tizimining vazifasi — iqtisodiyotda tovarlar muomalasiga xizmat ko'rsatish.
Bozor iqtisodiyoti tovar-pul munosabatlariga asoslangan va ularga xos iqtisodiy qonunlar, ya’ni bozor munosabatlari qoidalari asosida boshqariladigan iqtisod tushuniladi. Bozor munosabatlari esa sotuvchi bilan xaridor o'rtasidagi iqtisodiy aloqalami anglatadi.
Bozor iqtisodiyoti quyidagi omillarga bog'liq:

• 
  iqtisodiy faoliyat erkinligiga;
  
• 
  mulkchilikning xilma-xilligiga;
  
• 
  narxlaming erkinligiga;
  
• 
  raqobat kurashiga;
  
• 
  shaxsiy-huquq va erkinliklaming qaror topishiga;
  

5

• 
  daromadning cheklanmaganligiga; _#
  
• 
  antimonopol iqtisodiyotning mavjudligiga erishishda o‘z ifodasini topadi.
  

Bozor o'ziga xos strukturaga ega bo'lgan murakkab tizimdir. Shunga ko‘ra, u xilma-xil turlarga bo'linadi.
Bozoming oldi-sotdi qilinadigan obyektlari moddiy jihatdan qaraganda iste’mol tovarlari va xizmatlari bozori, ishlab chiqarish vositalari (resurslar) bozori, mehnat (ish kuchi) bozori, moliya bozori, intellektual tovar bozori, shou-biznes bozoriga bo'lish mumkin va uni quyidagi 1-chizmada ko'rish mumkin.