Moliya” fanidan O’quv-uslubiy majmua bilim sohalari

Bninclu bosqich: Котрашуаш ng strategiya va maqsadiiii tuslnuiish

To rtinchi bosqicli:
Bo linilardagi ijroiii balilosh ucliun fikrlai

I

(Jclunclu bosqich: Rejalshtirish, budjetlashtiris h, va niaqsad qo'yish

Ikkinchi bosqich: Konmmmkatsiya qilish va tiuli biznes bo'lnnlaming kompaniya strategiyasiga bog lash

3. 
   rasm. Balanslashgan hisobot jarayoni
   

Balanslashgan hisoblash varaqasi kompaniyaning o'z obyektiviga erishishidagi real vaziyatni baholash.Yuqoridagi jadvalda kompaniyaning bu protsessini diagrammasini keltirdik. Bu varaqaning rivojlantiruvchilari turli biznes birliklarini baholashdagi o'lchov va sa'y harkatlar ijroning turli xil bosqichlarini ko'rsatishi lozim. Biz bu vaziyatni quyidagi diagrammada ko'rsatamiz.
Bu bosqichlaring har birida har xil yondoshishlar kelib chiqishi mumkin. Bu yondoshishlar kompaniyaning yoki bo'limning maqsadlari bilan bir xil bo'lishi lozim.
Strategiya va qiymat yaratish - Kompaniyaning bosh moliyaviy hodimi strategiyalarni qiymat yaratish bilan shug'ullanadi. Ko'plab so'rovlar shuni ko'rsatdiki MBH (Bosh Moliyaviy Hodimi)larning asosiy e'tibori ijroning eski holatini yangisi tomon o'zgartirshdadir.
Masalan, 2006-yilning martida Tadqiqot Servislari MBHsi tomonidan tayyorlangan reportda BMHlar nafaqat kompaniyaning strategiyasi rivoji uchun mas'ul, balki, ko'p vaziyatlarda BMHlar strategiyalrning ijrosi va kompaniyani strategic maqsadi tomon harakatlanishi uchun ham xizmat qiladi. Endilikda BMHlarning roli ananaviy funksiyalardan masalan boshqarish, moliyaviy reportlar, qo'llab quvvatlashdan tashqari kommpaniya strategiyasini moliyaviy qarorlar qabul qilishi uchun ham mas'uldirlar.
Ko'plab so'rovlar kompaniya BMHsi uchun turli mas'uliyatlarni keltirishi qiziq holat. BMHlarning ko'pi strategiyani eng muhim deb hisonlaydi, ammo kompaniyadagi boshqa funksiyalar ularning mas'uliyat doiralaridan tashqaridadir.

4. 
   
   
   
   
   
   г . .
   •Investitsiyadan qaytgan foyda •Iqtisodiy qo shilgan qiymat •Foydalaming о sisliko rsatkichi
   
   •Iste molchi foydasi •Iste molchi e tirozlai i soni • so' rovlar natij alari •o zvaqtida yetkazib berish
   
   •Ishchilanii rag batlantirish •Ishchilai qobiliy atlaii •Ishchilanii tayyorlash uchun к et gan vaqt
   
   •Iste molchi foydasi •so'rovlar natijalari •o zvaqtida yetkazib berish
   rasm. Turli biznes birliklarini baholashdagi o'lchov va sa'y harkatlar
   

ijroning turli xil bosqichlari
2005 yildagi Kanadadagi Xalqaro Moliyaviy Ijrolar tomonidan o'tkazilgan so'rov, “BMHlarning Bugungi va Ertangi Roli”, shuni aniqladiki Bosh Moliyaviy Hodimlar moliyaviy analizlarda 93%, moliyaviy risk menejmentida 92.3%, avvaldan baholash va proyektlash 87.3%, biznes va moliyaviy sistemalarda 82.4%, va moliyaviy va kapital struktura o'zgarishida 79.6% miqdorda to'g'ridan to'g'ri o'rin tutadi. BMHlarnig qolgan qo'shimcha funksiyalari esa: Operatsion risk menejmenti 70.4%, strategik planlar yozish 69%, strategic va biznes rejalash 59.9%. Bu so'rovlar natijalari BMHlarnig ma'suliyatini ko'rsatadi.
Qiymat yaratishga xizmat qiladigandagi resurslar - Kompaniya strategiyasi qiymat yaratishdagi yo'ldir.Ammo qiymat havodan yaratilmaydi. Qiymat yaratish, yoki iqtisodiy foyda qo'shish, taqqoslash va raqobat ustunligi aniqlashni talab etadi, va strategiyani rivojlantirish bu foydalarni yaratadi.
Bu foydani to'liqroq tushunish uchun Maykl Porter tomonidan taqdim etilgan metodikani qo'llash lozim. Porterning 5 qoidasi kompaniyaning qobiliyatini foyda olishga bog'laydi:

• 
  Ta'minotchilarning narxlarni tortishish darajasi yetkazib beruvchilarning Tovar va servislarni sotib olish darajasiga uzviy bog'liqdir.
  
• 
  Sotib oluvchilarning narxlarni tortishish darajasi kompaniya mahsulot yoki servislarini sotib oluvchilarning savdo darajasiga uzviy bog'liqdir.
  
• 
  Yangi kirayotganlarning tahlikasi sanoatdagi to'siqlarga bog'liq.
  
• 
  O'rniga qo'ysih tahlikasi alternativ tovar va servislarga uzviy bog'liqdir.
  
• 
  Sanoatdagi mavjud a'zolarning raqobat darajasi ularning soni va hajmiga, kompaniya strategiyalariga, mahsulotlar orasidagi farqqa va sanoatdagi savdoning o'sishiga bog'liqdir.
  

Porterning 5 qoidasi kompaniyaning qiymat yaratishi uchun mo'jizaviy formulani bermaydi. Balki, bu 5 qoidaning maqsadi kompaniyaning sanoatga ta'sir etuvchi kuchi va tahlikalari haqidadir.
Porterning qoidalari, umuman olganda, kompaniyaning qanday qilib foyda olishidagi iqtisodiy nazariyalardir. Garchi Porterning qoidalari dinamik iqtisodiyotda oson ko'rinse ham, ular kompaniya uchun qiymat qo'shishda boshlang'ich analiz nuqtasi rolini o'ynaydi. Porterning fikricha kompaniya nisbiy qiymat, farqlash, va nisbiy narxlar evaziga taqqoslash ustunligiga erishishi mumkin. Menejment bu qoida va strategiyalarni kompaniyaning iqtisodiy foyda olishi uchun ishlatishi mumkin.
Menejment hech qachon qiymat yaratishda hisobga olinmaydigan asosiy iqtisodiyotni nazardan chetda qoldirishi kerak emas.Agar kompaniya ustlikka ega bo'lsa unda bu holat qiymat yaratish uchun asos bo'lib hizmat qiladi. Agar bu ustunlik boshqalar ham o'zlashtirishi uchun tez bo'lsa unda bu ustunlik tez orada yo'lishi mumkin. Kompaniyalarni boshqa yaxshi ijro etayotgan kompaniyalarda metodika olishi o'sha strategiyaning qiymatini yo'qolishiga olib keladi. Shuning uchun, strategik rejalash strategik obyektivni o'rnatishni, uni rivojlantirishni, va sekin astalik bilan o' sha maqsadlar tomon harakat qilishni, va strategik obyektivni qayta baholashni talab etadi.

Mundarija:

“MOLIYA” fanidan O’QUV-USLUBIY MAJMUA 1
15.3-rasm. Dastlabki investitsiya qilingan $100 joriy qiymati va 0, 5, 10 va 15 foizlarda diskontlanishi 128
2.Annuitetlar. Teng bo’lmagan pul oqimlari va doimiy annuitetlar 128
15.4-rasm. 5 yillik $500 annuitet 6 foizda joriy qiymatga keltirilgan 131
(5) 132
16-mavzu. Inson hayotida moliyaviy rejalashtirish Reja: 1. Moliyaviy prognoz 138
2.Rentabellikning va dividend siyosatining IMEga ko‘rsatadigan ta’siri 138
3.Naqd pul byudjetini tuzish va undan foydalanish 139
2.Moliyaviy prognoz. 139
Sotuvlar prognozi. 139
1.Kapital bahosini hisoblash 147
2.Investitsiya loyihalari uchun diskont darajani hisoblash 151
18-mavzu. Moliya va risklar Reja: 157
1.Risk va daromadning muqobil ko’rinishi (arbitraj narxlash nazariyasi) 157
2.Tizimli Risk va Betalar 157
3.Portfellar va Faktor modellari 157
4.Portfellar va diversifikatsiyalash 157
5.Kutilgan qaytim stavkasi 157
1.Risk va daromadning muqobil ko’rinishi (arbitraj narxlash 157
3.Portfellar va faktor modellari¹⁰² 160
4.Portfellar va diversifikatsiyalash 163
19-mavzu. Risklarni minimallashtirishning moliyaviy usullari Reja: 1. Aktivlarni baholashning asosiy tushunchalari va kapital bahosi 169
2.Aktivlarni baholashning asosiy jarayoni 169
3.Kapitalning alohida manbalari bahosini hisoblash 169
4.Kompaniyaning o‘rtacha tortilgan kapital bahosini hisoblash 169
5.Kapitalning tuzilmaviy bahosini aniqlash 169
1.Aktivlarni baholashning asosiy tushunchalari va kapital bahosi¹⁰⁸ 169
2.Aktivlarni baholashning asosiy jarayoni¹⁰⁹ 171
3.Kapitalning alohida manbalari bahosini hisoblash¹¹⁰ 172
1-misol. _Qarz kapitalining soliqdan so‘nggi bahosini hisoblash. 173
1-qadam: yechim strategiyasini shakllantirish 173
2-misol. Imtiyozli aksiyaning moliyalashtirish bahosini hisoblash. 175
1-qadam:yechim strategiyasini shakllantirish 175
2-qadam: raqamlarni ishga solish 175
3-qadam: natijalarni baholash 175
(8) 177
3-misol. Oddiy aksiyaning moliyalashtirish bahosini hisoblash 177
1-qadam:yechim strategiyasini shakllantirish 177
2-qadam: raqamlarni ishga solish 177
3-qadam: natijalarni baholash 177
4-misol._Oddiy aksiyaning moliyalashtirish bahosini KABM modeli orqali hisoblash 178
1-qadam:yechim strategiyasini shakllantirish 178
2-qadam: raqamlarni ishga solish 178
3-qadam: natijalarni baholash 179
5-misol. _Kompaniyaning o‘rtacha tortilgan kapital bahosini hisoblash 182
1-qadam: yechim strategiyasini shakllantirish 182
3-qadam: natijalarni baholash 184
5.Kapitalning tuzilmaviy bahosini aniqlash¹¹⁴ 184
20-mavzu. Moliya va investitsion portfelni shakllantirish 188
1.Foydalilik funksiyasi va loqaydlik egri chiziqlari 188
2.Riskli aktivlar investitsiyasini tanlash 188
3.Samarali investitsiya tizimidan optimal investitsiya tanlash 188
4.Investitsiya tanlashda muqobil risk ko‘rsatkichi 188
1.Foydalilik funksiyasi va loqaydlik egri chiziqlari 188
2 Riskli aktivli investitsiyasini tanlash 192
3.Samarali investitsiya tizimidan optimal investitsiya tanlash 197
20.2-rasm. Aktiv S va Dning turli xil ulushlaridan tashkil topgan sarmoyalar uchun kutilgan qaytim va standart og’ish 199
20.4-rasm. Ikki va undan ortiq aktivdan tashkil topgan amalga oshirsa bo’ladigan va samarali sarmoyalar 201
20.5-rasm. Optimal sarmoya tanlovi 202
4.Investitsiya tanlashda muqobil risk ko‘rsatkichi 202
21-mavzu. Moliya va kapitalning tarkibiy tuzilmasi 206
1.Biznes riski va moliyaviy risk 206
2.Zararsizlik tahlili 206
3.Operativ leverej manbalari 206
4.Kapital strukturasi nazariyasi 206
5.Kapital strukturasini boshqarishning asosiy usullari 206
1.Biznes riski va moliyaviy risk 206
2.Zarasizlik tahlili 207
21.1-rasm. Yarim-o’zgaruvchan xarajatlarning mahsulotning mos hajmiga nisbatan o’zgarishi 208
$100,000 210
Daromadlarning zararsizlik darajasi = = $250, ООО 211
Uinumlashtirilgan leverej 218
Operativ leverej Moliyaviy leverej 218
4.Kapital strukturasi nazariyasi 219
21.3-rasm. Firmaning qiymati va kapital strukturasi tarkibi 224
22-mavzu. Moliya va korporativ strategiya 225
1.Moliyaviy rejalashtirish iqtisodiy mohiyati 225
2.Moliyaviy hamda strategik rejalashtirish amaliyoti 225
1.Moliyaviy rejalashtirish iqtisodiy mohiyati 225
2.Moliyaviy hamda strategik rejalashtirish amaliyoti 228
22.1-rasm. Startegik rejalashtirishning maqsadi 229
22.2-rasm. Iqtisodiy foydani hisoblash 234
22.3-rasm. Balanslashgan hisobot jarayoni 235

“Moliya” fanining o’quv dasturi
“Moliya” fanining ishchi o’quv dasturlari
Adabiyotlar ro'yhati
Nazorat savollari
Tarqatma materillar
Testlar
“Moliya” fanidan mustaqil ta'limni bajarish bo'yicha uslubiy ko’rsatma
O’UMning elektron varianti

1^Bu o‘rinda «jamg‘arma» so‘zini ishlatmaganimizga xafa bo‘lmang. Chunki “fond” so‘zi o‘zbek tilida ishlatilishi mumkin bo‘lgan xalqaro atamalardan biridir. Bu to‘g‘rida batafsil qarang: o‘sha manba. J. IV. - B. 356.

2^“Portfel” fransuzcha “portefeuille” so‘zidan olingan bo‘lib, a) kitob, daftar, hujjat kabilar solib olib yuriladigan dastali va qopqoqli maxsus sumka; b) nashriyotlarda, gazeta, jurnal muharririyatlarida navbatdagi nashr uchun to‘plangan qo‘lyozma materiallar majmui ma’nolarida ishlatiladi. Qarang: o‘sha manba. J. III. -B. 299. Shu munosabat bilan bu yerda “portfel” so‘zi, ko‘chma ma’noda bo‘lsa-da, shunga yaqin ma’noni anlatib, uni “moliyaviy aktivlar majmuini o‘zida mujassam etuvchi maxsus sumka” sifatida talqin qilish mumkin.

3^“Sertifikat” fransuzcha “certificat”, lotincha “sertum” - aniq, to‘g‘ri, rost + “facere”- qilmoq. Bu yerda “biror narsa, voqea haqidagi rasmiy yozma guvohnoma; diplom”. Qarang: o‘sha manba. J.III. - B. 488.

4^1990 yilda iqtisod sohasida Nobel mukofoti Garri Markovits (Harry Markowitz), Merton Miller (Merton Miller) va Vilyam Sharpga (WilliamSharpe) moliya nazariyasi va amaliyoti rivojiga ulkan ta’siri bo‘lgan ilmiy hissasi uchun berilgan.

5^ Amaliyotimizda bunga qay darajada rioya qilinayotir? Uning natijasi qanday bo‘layapti? Misollar keltira olasizmi? Unga, eng umumiy tarzda, qanday baho bergan bo‘lur edingiz? Nima uchun?