194
foydalilik funksiyasini tushunchasini ishlatadi bir necha tanlovlardan birni tanlash
yulini ifodalashga va bu “tanlash teoriyasi deb nomlanadi”. Foydalilik funksiyasi
barcha tanlovlarni raqamli qiymatini aniqlaydi. Qanchalik katta qiymat ko‘rsatsa
qaysidir tanlov, o‘shandan ko‘rinaydigan foyda ham shuncha katta bo‘ladi.
Tanlangan ushbu tanlov boshqa hammasidan ko‘ra iqtisodiy jihatdan maksimal
foyda beradi.
Investitsiya teoriyasiga ham ko‘ra kompaniyalar bir necha tanlovlarga ega
bo‘ladi. Har xil investitsiyalar har xil foyda va risk qiymatiga ega bo‘ladi.
Qolayversa, Qanchalik katta foyda tahmini bo‘lsa, shunchalik kata risk ham
bo‘ladi. Tashkilotlar barcha investitsiyalar risk-foyda kombinatsiyalari tizimida
qaror qilish holatida bo‘ladi: qaysiki kutilgan qaytim foydaning darajasini
ko‘taradi, kutilmagan risk esa tushurib yuboradi. SHuningdek, tashkilotlar turli xil
risk-qaytim kombinatsiyalaridan foydaning har xil darajalarini qabul qiladi.
Mavjud bo‘lgan risk-qaytim kombinatsiyalaridan qabul qilingan foyda, foyda
funksiyasi orqali ifodalanadi. Osonroq aytaydigan bo‘lsak, foydalilik funksiyasi
tashkilotlarga qabul qilinaydigan risk va tahmin qilingan foydani orasidagi maqbul
echimni topishga ko‘maklashadi.
Foydalilik funksiyasi grafik ko‘rinishida bir qancha egri chiziqlar orqali
ifodalanadi. 20.1-rasmda u1,u2,u3 bilan belgilangan egri chiziqlarni ko‘rsatdik.
Odatga ko‘ra gorizontal o‘q riskni o‘lchaydi va vertikal o‘q tahminiy foydani
o‘lchaydi. Har bir egri chiziq turli xil risk va foydalar kombinatsiyalari bilan
bo‘lgan investitsiyalar to‘plamini ko‘rsatadi. Berilgan egri chiziqlardagi har bir
nuqtalar investorga risk va foyda kombinatsiyalaridagi bitta darajadagi foydalilikni
ko‘rsatadi. Misol uchun, u1 dagi foydalilik egri chizig‘ida, 2ta nuqta bor, bular U
va U. U da kattaroq tahminiy foyda ko‘rsatkichi bor Undan ko‘ra, shuning bilan
birga risk darajasi ham katta. CHunki ikki nuqta ham bitta egri chiziqda yotadi va
investorga teng miqdorda imtiyoz bor hisoblanadi ikki nuqta uchun, umuman
aytganda ushbu egri chiziqning barcha nuqtalari uchun. Ushbu egri chiziqlardagi
qiya joylar shuni ko‘rsatadiki, bir xil foydalilik darajasiga ega bo‘lish degani bu,
investor katta miqdordagi foyda talab qilsa, katta miqdordagi riskka rozi bo‘lishi
kerak degani.
20.1-rasm.
Dostları ilə paylaş: