“moliya” fanidan O’quv-uslubiy qo'llanma bilim sohalari

Iqtisodiy foydani hisoblash 
Balanslashgan qisoblash varaqi
- 
Kompaniya ijrosining ananaviy o`lchovi 
odatda tarixiy va moliyaviy o`lchovdir. Iqtisodiy qo`shilgan qiymat va bozor orqali 
qo`shilgan qiymatning samaraliligi sabab ko`plab kompaniyalar shu metodikadan 
foydalanishga o`tishdi. Balanslashgan hisobot varaqasi kopmaniyaning turli xil 
strategik planlari hiobga oluvchi hisobot turidir. Shuning uchun u ishlatiladi: 

Kopmaniyaning strategik planini amalga oshirishda 

Shu ijroga oid boshqa baholash vositalaidan foydalanishadi 

Strategik maqsad tomon rivojlanishga yordam beruvchi fikrlar 
beradi 
Robert Kaplan va David Norton kompaniyaning iste`molchilar talabiga, 
moliyaviy ehtiyojlarga, ichki menejment ehtiyojlariga mos keluvchi balanslashgan 
qisoblash varaqasini ishlab chiqishdi. Ular bir turdagi metrika kompaniyaning 
barcha ehtiyojlariga mos kelmasligi haqida o`ylashdi, va bir emas ko`plab metrika 
va metodikalardan kompaniyaning strategik maqsadiga erishishda foyldalanishdi. 

---

237 
22.3-rasm. 
Balanslashgan hisobot jarayoni 
Balanslashgan 
hisoblash 
varaqasi 
kompaniyaning 
o`z 
obyektiviga 
erishishidagi real vaziyatni baholash.Yuqoridagi jadvalda kompaniyaning bu 
protsessini diagrammasini keltirdik. Bu varaqaning rivojlantiruvchilari turli biznes 
birliklarini baholashdagi o`lchov va sa`y harkatlar ijroning turli xil bosqichlarini 
ko`rsatishi lozim. Biz bu vaziyatni quyidagi diagrammada ko`rsatamiz. 
Bu bosqichlaring har birida har xil yondoshishlar kelib chiqishi mumkin. Bu 
yondoshishlar kompaniyaning yoki bo`limning maqsadlari bilan bir xil bo`lishi 
lozim. 
Strategiya va qiymat yaratish
- 
Kompaniyaning bosh moliyaviy hodimi 
strategiyalarni qiymat yaratish bilan shug`ullanadi. Ko`plab so`rovlar shuni 
ko`rsatdiki MBH (Bosh Moliyaviy Hodimi)larning asosiy e`tibori ijroning eski 
holatini yangisi tomon o`zgartirshdadir.
Masalan, 2006-yilning martida Tadqiqot Servislari MBHsi tomonidan 
tayyorlangan reportda BMHlar nafaqat kompaniyaning strategiyasi rivoji uchun 
mas`ul, balki, ko`p vaziyatlarda BMHlar strategiyalrning ijrosi va kompaniyani 
strategic maqsadi tomon harakatlanishi uchun ham xizmat qiladi. Endilikda 
BMHlarning roli ananaviy funksiyalardan masalan boshqarish, moliyaviy reportlar, 
qo`llab quvvatlashdan tashqari kommpaniya strategiyasini moliyaviy qarorlar 
qabul qilishi uchun ham mas`uldirlar. 
Ko`plab so`rovlar kompaniya BMHsi uchun turli mas`uliyatlarni keltirishi 
qiziq holat. BMHlarning ko`pi strategiyani eng muhim deb hisonlaydi, ammo 
kompaniyadagi boshqa funksiyalar ularning mas`uliyat doiralaridan tashqaridadir.

---

238 
22.4-rasm.