Monometallizm pul tizimi Kirish Pul tizimi va uning mazmuni

1. 
   Pul tizimining mazmun mohiyati va elementlari
   

XVI asrning oxiri va XVII asrning boshlarida tovar – pul munosabatlarining
rivojlanishi, xalqaro va mahalliy valyuta bozorlarining vujudga kelishi,
shuningdek, davlatchilik asoslarining mustahkamlanishi davlat tomonidan pul
muomalasini tartibga solishning zaruriyatini keltirib chiqardi. Davlat tomonidan
pul muomalasini amalga oshirish tartibini belgilashda mamlakat tarixi, siyosiy
holati, milliy an’analari hamda uning iqtisodiy salohiyati muhim ahamiyat kasb
etadi.
Pul tizimi – bu mamlakatda pul muomalasini amalga oshirishning shakli
bo‘lib, uning asosini milliy valyuta tashkil etadi va milliy valyuta orqali tartibga
solinadi.
Pul tizimi quyidagi elementlarni o‘z ichiga oladi:
1.pul tizimini tashkil etish tamoyillari;
2.pul birligi;
3. baho masshtabi;
4. pulning turlari;
5. pul birliklari va belgilarini emissiya qilish tartibi va ularning
ta’minlanganlik asoslari;
6. pul muomalasini tartibga solishning usullari;
7. mamlakatda pul oborotining tarkibi va uni tashkil etish.

Pul tizimini tashkil etish tamoyillari –pul tizimini tashkil etishning asosiy
elementlaridan hisoblandi. Pul tizimini tashkil etishda davlat tomonidan pul
tizimini tashkil etishning tartib vaqoidalari nazarda tutiladi. Ta’kidlash joizki,
bozor iqtisodiyoti amal qilayotgan barcha mamlakatda muomalaga pul
belgilarini emissiya qilish, bank tizimining tarkibi bir – biriga o‘xshasada har
bir mamlakatda pul – kredit va moliya siyosatini amalga oshirishning o‘ziga
xos tamoyillari mavjud. Ushbu tamoyillarning asosiylari quyida keltirilgan.
Pul tizimini markazdan boshqarishi tamoyili. Pul tizimini boshqarishning
ushbu tamoyili mamlakatni ma’muriy – taqsimlash modeliga xos bo‘lib, bu
jarayonda barcha pul munosabatlari tegishli ko‘rsatma va reja asosida amalga
oshiriladi. Mamlakatda faoliyat yuritadigan barcha banklar va ularning filiallari
davlat ixtiyorida va nazorati ostida faoliyat yuritadi. Muomalada pul massasini
tartibga solish tegishli reja va derektiv ko‘rsatmalar orqali bajariladi.
Pul tizimini talab va taklif asosida tartibga solish tamoyili. Pul tizimini
tashkil etishning ushbu tamoyilida asosiy e’tibor milliy valyutaning sotib
olishqobiliyatini mustahkamligi va inflyatsiya darajasining normal me’yoriga
qaratiladi.
Mamlakat Markaziy banki mustaqil ravishda pul – kredit siyosatini amalga
oshiradi, kredit muassasalari Markaziy bank tomonidan belgilangan tegishli
iqtisodiy normativlarga rioya etgan holda o‘zining faoliyatini tashkil etadi.