Morfologiya (Die Morfologie)

 
7. Qo`shma otlar 
Qo`shma otlar ikki yoki undan ortiq so`zdan yasaladi. 
Nemischa qo`shma otlar, tarkibida qancha so`z bo`lishidan 
qat`iy nazar, bir artikl bilan, ya`ni oxirgi otning artikli bilan 
ishlatiladi. 
Masalan: die Klasse- das Kimmer = das Klassenzimmer 
(Sinf+xona) = (sinfxonasi) 
die Arbeit +der Tag = der Arbeitstag 
(ish) + (kun) = (ish kuni) 
Qo`shma otlarning komponentlari nemis tilida ham o`zbek 
tilidagidek turli so`z turkumlariga oid bo`lishi mumkin: 
5.
 
ot+ot: die Haustür, die Wanduhr 
6.
 
sifat+ot: schwarzbrot, Jungarbeiter 
7.
 
Son+ot: Zweikampf, Neunauge 
8.
 
Fe`l+ot: Schreibtisch, Bindeclement 
 
8.Otlarning ko`pligi 
O`zbek tilida birlikdagi otlarda –lar qo`shimchasini qo`shish 
bilan ko`plikdagi otlar hosil qilinadi. 
Nemis tilida esa otlarning ko`plik shakli 4 xil yo`l bilan hosil 
qilinadi. 
1-turga
 –e qo`shimchasini oladigan otlar kiradi. 
a) mujskoy roddagi bir bo`g`inli otlar:
der Tag – die Tage 
der Hund – die Hunde 
der Schuh – die Schuhe 
Bular umlautsiz qo`llaniladi: 
Umlaut bilan; 
Der Stuhl – die Stühle 
Der Satz – die Sätze 
Der Baum – die Bäume 
Der Wolf – die Wölfe 

---

12 
b) Jenskiy roddagi bir bo`g`inli otlarning ko`pligi(Ular 
umlaut oladi): 
die Stadt – die Städte 
die Kraft – die Kräfte 
die Bank – die Bänke 
die Maus – die Mäuse 
die Nacht – die Nächte 
c) Sredniy roddagi ba`zi otlar (Ularda umlaut bo`lmaydi) 
das Zahr – die Zahre 
das Haar – die Naare 
das Werk – die Werke 
das Plakat – die Plakate 
das Hert – die Herte 
2-tur:
 Ikkinchi turga –en qo`shimchasini oladigan quyidagi 
otlar kiradi: 
a) Jenskiy roddagi otlarning ko`pi: 
die Tür – die Türen 
die Zeitung – die Zeitungen 
die Straþe – die Straþen 
b) Sredniy rodga mansub bo`lgan ba`zi otlar: 
das Ohr – die Ohren 
das Herz – die Herzen 
das Bett – die Betten 
c) chet tillardan kirgan –ist, -ent, -ant, - at, -nom, -graþf kabi 
va kuchsiz turlanishdagi mujskoy roddagi otlar kiradi: 
der Student – die Studenten 
der Aspirant – die Aspiranten 
der Knabe – die Knaben 
der Hase – die Hasen 
der Usbeke – die Usbeken 
der Zunge – die Zungen 
der Mensch – die Menschen 
der Held - die Helden 
der Bär – die Bären