Mövzu № Mülki müdafiənin yaranma tarixi, rolu və vəzifələri Plan

            FH zamanı köçürmənin metod və üsulları  
 
          Yaranmış vəziyyətdən asılı olaraq əhali bütünlüklə (ümumi köçürmə), yaxud 
qismən  köçürülə  bilər.  Ümumi  köçürmə  hallarında,  səfərbərlik  vəsiqəsi  olan 
şəxslərdən  (onlar  hərbi  komissarlığa  getməlidirlər),  eləcə  də  köçürülməsi  qeyri-
mümkün  sayılan  xəstələrdən  və  onlara  xidmət  edən  tibbi  heyətdən  başqa  bütün 
əhali  köçürülür.  Qismən  köçürmə  zamanı  isə  əmək  qabiliyyəti  olmayan,  habelə 
istehsalat və xidmət sahələrində işləməyən əhali köçürülür. 
           Əhalini köçürməyin əsas üsulu kombinasiyalı üsuldur; bu zaman adamların 
əksəriyyəti  piyada,  bir  qismi  isə  əldə  olan  bütün  nəqliyyat  vasitələrində  təhlükəli 
zonadan dərhal çıxarılır. 
             Hərbi  dövürdə  dərəcəli  şəhərlərdən,  onların  rayonlarından  və  xalq 
təsərrüfatı  obyektlərindən  köçürülən  əhalinin  yerləşdiriləcəyi  təhlükəsiz  rayonlar 
və  ya  yaşayış  məntəqələri  əvvəlcədən  təyin  edilir.  Bu  zaman  köçürülən  ərazidə 

---

işini  davam  etdirəcək  obyektlərin  fəhlə  və  qulluqçuların,  həmçinin  zədələnmə 
ocaqlarında  xilasetmə  və  digər  təxirəsalınmaz  işlərin  aparılması  üçün  qüvvə  və 
vasitə  qruplarını,  mümkün  qədər  yaxın  yaşayış  məntəqələrində  yerləşdirmək 
nəzərdə  tutulmalıdır.  Köçürülən  əhali  yerləşdiriləcək  rayonlar  və  oraya  gedən 
marşrutlar  Azərbaycan Respublikası FHN   tərəfindən bu şəhərin (rayonların)  icra 
hakimiyyəti başçıları ilə birlikdə dəqiqləşdirilir və hərbi komandanlıq orqanları ilə 
əvvəlcədən  razılaşdırılır.  Köçürüləcək  xalq  təsərrüfatı  obyektlərinin  və  digər 
təşkilatların bu yaşayış məntəqələrində yerləşdirilməsi məsələsi rəsmiləşdiriləndən 
sonra,  əhalini  qəbul  edəcək  şəhər  və  rayonların  icra  hakimiyyəti  orqanları  həmin 
obyekt və təşkilatlara lazımi qaydada tərtib edilmiş məskunlaşma orderləri verir və 
əhalinin həyat təminatı məsələlərini həll edirlər. 
             Kimyəvi  təhlükəli  obyektlərdə  qəza  baş  verərkən,  eləcə  də  ərazidə 
radioaktiv  zəhərlənmə  (çirklənmə)  olarkən  köçürmə  işləri  adətən  iki  mərhələdə 
yerinə  yetirilir:  əhali  əvvəlcə  zədələyici  amillərin  təsir  zonasının  hüdudlarına 
çıxarılır; sonra  isə  təhlükəsiz  rayonlardakı  yerləşdirmə  məntəqələrinə  aparılır.  Bu 
dövrdə  həmçinin  radiasiyadan  və  kimyəvi  zəhərlənmədən  mühafizə  tədbirləri  də 
görülür.  Qəza  baş  vermiş  rayon  ərazi  polis  idarələrinin  əməkdaşları  tərəfindən 
ciddi  nəzarətə  alınır,  əhalinin  qəza  zonasından  köçürülməsini  isə  yol  polisi 
müəyyən marşrut üzrə nizama salır. 
              Köçürülən əhalinin qeydiyyatı üçün əsas sənədlər – şəxsiyyəti təsdiq edən 
pasport  (vəsiqə)  və  iş,  yaxud  yaşayış  yerində  tərtib  olunmuş  köçürülənlərin 
siyahısından ibarətdir. 
Şəhərlərdən,  rayonlardan  və  ayrı-ayrı  yaşayış  məntəqələrindən  əhalinin 
köçürülməsi barədə qərarları aşağıda göstərilən vəzifəli şəxslər qəbul edirlər: 
- müharibə  dövründə  –  Müdafiə  Nazirinin,  yaxud  müvafiq  ərazi  icra 
hakimiyyəti başçısının təklifi üzrə – Azərbaycan Respublikasının Prezidenti və ya 
Baş Naziri; 
- 
sülh dövründə – ərazisində fövqəladə hallar yaranmış şəhərin (rayonun) icra 
hakimiyyəti başçısı. 
-  Bu barədə dərhal Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə və Baş Nazirinə 
məlumat verir. 
Silahlı  münaqişələr  vaxtı  hərbi  əməliyyatlar  aparılan  sərhədyanı  rayonlardan  və 
cəbhə  ətraflı  zolaqlardan  əhalinin  köçürülməsi  hərbi  komandanlığın  və  icra 
hakimiyyəti  başçısının  birgə  qərarı  ilə  həyata  keçirilir.  Bu  barədə  onlar  tabeliyi 
üzrə yuxarı idarəetmə orqanlarına dərhal məlumat verirlər.