Mövzu № Mülki müdafiənin yaranma tarixi, rolu və vəzifələri Plan

 
 
Kimyəvi Silahlar Konvensiyası 
 
1992-ci ildə BMT-nin 47-ci Baş Assambleyasında Konvensiyanı imzalamaq təklif 
edilmişdir.  İmzalanma  mərasimi  Fransa  Prezidentinin  təşəbbüsü  ilə  Parisdə  13 
yanvar  1993-cü  ildə  həyata  keçirildi.  Ötən  dövr  ərzində  Azərbaycan  (13  yanvar 
1993-cü il) da daxil olmaqla 160 dövlət konvensiyanı imzalamışdır. 65-ci ölkə olan 
Macarıstan  tərəfindən  ratifikasiya  olunduqdan  sonra,  29  aprel  1997-ci  ildə 
konvensiya  qüvvəyə  mindi.  Bir  çox  Avropa  dövlətləri,  ABŞ,  Rusiya,  Ermənistan 
(27.01.95)  və  Gürcüstan  da  (27.11.95)  daxil  olmaqla  bəzi  MDB  dövlətləri 
konvensiyanı ratifikasiya edən  ölkələr arasındadırlar. Azərbaycan konvensiyaya  9 
noyabr 1999-cu ildə qoşulmuş və o 30 mart 2000-ci ildə konvensiya Azərbaycanda 
qüvvəyə minmişdir. 
Kimyəvi Silahların Qadağan edilməsi Təşkilatı (KSQT) Haaqada fəaliyyət göstərir. 
Haaqa yaxınlığında Reisvikdə KSQT laboratoriyası açılmışdır.  
1997-ci ilin aprel ayında İştirakçı Dövlətlərin ilk Konfransı keçirildi. 
Konvensiyaya  üzv  dövlətlərin  hər  biri  heç  zaman  və  heç  bir  şəraitdə  kimyəvi 
silahları  artırmamaq,  istehsal  etməmək,  əldə  etməmək  və  ehtiyatda  saxlamamaq 
barədə öhdəlik götürmüşlər. Konvensiya 2-10 il dövr ərzində kimyəvi silahların və 
onların  məhsullarının  tamamilə  məhvi  üçün  nəzərdə  tutulmuşdur.  Konvensiya 
çərçivəsində  qadağan  olunmayan  hallar,  sülh  məqsədləri  üçün  vasitələr,  yəni 

---

sənaye,  kənd  təsərrüfatı,  əczaçılıq,  tibbi  və  digər  vasitələr  istisna  olmaqla,  hərbi 
sursatlar  ilə  birlikdə  zəhərli  kimyəvi  maddələrin  və  onların  məhsullarının  məhv 
edilməsi  konvensiyada  nəzərdə  tutulmuşdur.  Konvensiyada  qeyd  edilmiş  bütün 
kimyəvi  maddələr  mənşəyindən  və  ya  istehsalından  asılı  olmayaraq,  hansı  ki, 
insanlara  və  ya  heyvanlara  zərər  yetirə  bilər  zəhərli  kimyəvi  maddələrə  aiddir. 
Buna  görə  də,  bu  növ  kimyəvi  maddələr  istehsal  edən  mülki  istehsal  imkanları 
konvensiyanın nəzarəti altındadır.  
Bu  ləvazimatların  fəallığının konvensiyanın  öhdəliklərinə  uyğunluğunu  yoxlamaq 
məqsədilə  konvensiyaya  üzv  olan  hər  bir  dövlət  öz  ərazisində  olan  bu 
ləvazimatları,  eləcə  də  ölkə  ərazisində  saxlanılan  və  istehsal  edilən  kimyəvi 
maddələr və onların məhsullarını yoxlama üçün təqdim edir. Bu məqsədlə, nəzərdə 
tutulmuş yoxlamalar və ―gözlənilməz‖ yoxlamalar həyata keçirilir. 
Konvensiya  müddətsizdir.  Eyni  zamanda,  konvensiyaya  üzv  olan  dövlətlərin  hər 
biri  əgər  qərara  gəlsə  ki,  ―Konvensiyaya  aid  olan  qeyri-adi  hadisə  dövlətin  çox 
vacib  maraqlarına  təhlükə  törədir‖  o  zaman,  həmin  dövlət  konvensiyanı  etibarsız 
elan etmək hüququna malikdir. 
9  may  2000-ci  il  tarixində  Azərbaycan  Respublikasının  Brüsseldəki  Səfiri  cənab 
Əfəndiyev  Azərbaycanın  Kimyəvi  Silahların  Qadağan  edilməsi  Təşkilatı  yanında 
daimi nümayəndəsi təyin edilmişdir. 
15  iyul  2000-ci  il  tarixində  Azərbaycan  Respublikasının  Xarici  İşlər  Nazirliyi 
KSQT-nin Milli Əlaqələndirici Qurumu təyin edilmişdir .  
24-28  noyabr  2003-cü  il  tarixində  Bakıda  bu  sahədə  milli  mütəxəssislər  üçün 
Müdafiə  sahəsində  Milli  Təlim  Kursu  təşkil  edilmişdir.  Bu  yuxarıda  qeyd  edilən 
təşkilat çərçivəsində Azərbaycanda həyata keçirilən ilk kurs idi. 
 
Kursun nəzəri hissəsi zamanı müzakirə edilən və təcrübi hissədə tətbiq edilən əsas 
mövzular aşağıdakılardan ibarət idi: 
 • Kimyəvi Silahlara qarşı müdafiə və yardım , Konvensiyanın 10-cu maddəsi; 
  • Kimyəvi silahlar təhlükəsi, onun növləri və təsirləri;  
• Mülki  əhali  üçün  qoruyucu  ləvazimat  (onun  istifadəsi  təcrübədə 
göstərilmişdi); • Silahlı qüvvələrin qoruyucu ləvazimatları;   
• Tibbi profilaktika və terapiya üsulları;   
• Kimya Sənayesində Bədbəxt hadisələr, monitorinq və aşkarlama;   
• Ləvazimatlarla davranış və üsullar (təcrübi iş) ;   
• Nümayiş "fəlakətzadələrə yardım" (təcrübi iş); 
Nazirlər  Kabinetindən,  Xarici  İşlər  Nazirliyindən,  Müdafiə  Nazirliyindən,  Milli 
Təhlükəsizlik  Nazirliyindən,  Daxili  İşlər  Nazirliyindən,  Dövlət  Gömrük 
Komitəsindən,  Dövlət  Sərhəd  Xidmətindən,  Milli  Elmlər  Akademiyasından  və 
―Azərkimya‖ Dövlət Konsernindən nümayəndələr iştirak etmişdi. 
29  yanvar  –  2  fevral  2007-ci  il  tarixlərində  Bakı  şəhərində  Avropa  İttifaqının 
maliyyə  dəstəyi  və  Kimyəvi  Silahların  Qadağan  Olunması  Təşkilatının  ekspert 
yardımı ilə ―Azərbaycan Respublikasında Kimyəvi Silahlar Konvensiyasının icrası 
üzrə  milli  məlumatlandırma  seminarı‖  keçirilmişdir.  Seminarda  Azərbaycan 
Respublikasının  14  dövlət  qurumunu  təmsil  edən  25-dən  çox  nümayəndə  iştirak 
etmişdir. 

---

Kimyəvi  Silahların  Qadağan  Olunması  Təşkilatının  (KSQT)  ―Mərkəzi  Asiya  və 
Azərbaycanda qabiliyyət quruculuğu layihəsi‖nin davamı olaraq 2008-ci ilin 12-16 
may  tarixlərində  Bakı  şəhərində  KSQT  və  Azərbaycan  Hökumətinin  birgə 
təşkilatçılığı   ilə  ―Regional  Yardım  və  Mühafizə  2008‖  mövzusunda  beynəlxalq 
təlim kursu keçirilmişdir. 
―Kimyəvi  silahın  hazırlanması,  istehsalı,  artırılması  (yığılması)  və  tətbiq 
edilməsinin  qadağan  olunması  və  onun  məhv  edilməsi  haqqında  Konvensiyanın 
tətbiq  edilməsi  barədə‖  qanunvericilik  sənədinin  qəbul  edilməsi  yekunlaşmaq 
üzrədir.