Mövzu № Mülki müdafiənin yaranma tarixi, rolu və vəzifələri Plan

Psixokimyəvi təsirli ZM 
LSD  rəngsiz,  bərk  kristal  maddədir,  suda  zəif,  üzvi  həlledicilərdən  yaxşı  həll 
olur.  Orqanizmə  tənəffüs  yolları  ilə  təsir  etməsi  daha  çox  ehtimal  olunur.  Mədə-
bağırsaq yolları ilə zəhərlənmə də mümkündür. 
 Bi-zet  suda  həll  olmayan,  ağ  kristal  tozdur.  Bi-zet  orqanizmə  tənəffüs  və 
mədə-bağırsaq yolu ilə keçir. 
 
Mərkəzi  sinir  sistemində  kimyəvi  idarəetməni  pozması  səbəbindən 
psixokimyəvi  təsirli  ZM  müvəqqəti  psixozlar  yaradır.  Orqanizmə  düşdükdə  
hərəkətin  iflic  olmasına,  görmə  və  eşitmə  qabiliyyətinin  zəifləməsinə,  psixi 
sarsıntılara, insanın normal davranış qaydalarını tamam dəyişməsinə gətirib çıxarır.  
 Zəhərləyici maddələr, zəhərlənmiş hava ilə nəfəs aldıqda, ZM dəri üzərinə və 
selikli  qişaya  düşdükdə,  həmçinin  zəhərlənmiş  yeyinti  məhsullarından  və  sudan 
istifadə  etdikdə  insanları  və  heyvanları  zədələyir.  Ona  görə  onların  seçilməsi  və 
tətbiqi  üsulları  yerli  şəraitdən,  zəhərləyici  maddələrin  xassələrindən  və  qarşıya 
qoyulmuş məqsəddən asılı olaraq müxtəlif ola bilər. 
Kimyəvi  silah  təyyarə  bombalarında,  top  güllələrində,  maye  çiləyə  bilən 
təyyarə  cihazlarında  və  müxtəlif  tərtibatlarda,  habelə  buxar  və  aerozol  (tüstü, 
duman)  şəklində  tətbiq  edilə  bilər.  Bu  halda  zəhərləyici  maddələr  küləyin 
istiqamətində on kilometrlərlə məsafəyə yayıla bilən zəhərli bulud yaradır. 
Havanın  zəhərlənmə  təhlükəsinin  dərəcəsi  ZM-in  qatılığı  və  mühafizə 
olunmayan adamın zədələndiyi vaxtla müəyyən edilir. 

---

Ərazinin  və  obyektin  zəhərlənmə  dərəcəsi  oraya  düşən  ZM-in  miqdarından 
asılıdır  və  ZM-in  qramlarla  miqdarının  1m
2
  səthə  nisbəti  ilə  ifadə  olunan 
zəhərlənmə sıxlığına görə müəyyən edilir. 
Hərbi  məqsədlərlə,  bitkiləri  zəhərləyən  kimyəvi  maddələr-herbisid,  defolinat 
və  desikant  maddələr  də  tətbiq  edilə  bilər  ki,  bunlar  dənli  bitki  əkinlərinin, 
meşələrin  məhv olunmasına, kənd təsərrüfatı  heyvanlarının zəhərlənməsinə səbəb 
olur. 
Zəhərləyici  maddələrin  insanlara  və  heyvanlara  göstərdiyi  zədələyici  təsirin 
müddəti,  həmin  ZM-in  fiziki-kimyəvi  xassələrindən,  həmçinin  ərazinin 
xarakterindən və havadan asılıdır. Havanın temperaturu yüksək olduqca, ZM daha 
tez  buxarlanır,  güclü  külək  buxarı  səpələyir,  yağış  isə  zəhərləyici  maddələri 
torpaqdan,  bitkilərdən,  müxtəlif  əşyalardan  yuyub  aparır.  Binalarda,  zirzəmilərdə, 
yarğanlarda, dərələrdə zəhərlənmiş hava uzun müddət qala bilər. Kimyəvi silahdan 
və  Qəza  təhlükəli  kimyəvi  maddələrdən  mühafizə  olunmaq  üçün  əleyhqazdan, 
xüsusi paltardan və ya hermetik bağlanmış sığınacaqlardan istifadə edilir. 
 
Kimyəvi maddə partlayışı