Mövzu9: Azərbaycan Respublikasının dövlət
müstəqilliyinin bərpası. Qarabağ müharibəsi. Sovet
böhranın dərinləşməsi.
1990 cu illərin əvvəlində SSR nin tənəzzülü sürətləndi. SSR
nin dağılmaqdan xilas etmək üçün bir sıra
partiya və
dövlət rəhbərləri Qarbaçovun razılığı ilə 1991 ci il 1921
avqustda Moskva da dövlət çevrilişinə cəhd edirlər. Çevriliş
baş tutmadı. Səbəbi demokratik qüvvələrin ayağa
qalxması, əhalinin müqavimət göstərməsi və ordunun
xalqın tərəfinə keçməsi .
Avqust Çevrilişi Azərbaycanda da siyasi vəziyyəti
gərginləşdirir və ümumxalq narazılığını artırır.
Azərbaycan iqtidarı çevrilişə cəhd edənləri müdafiə edir.
Mitinqlər güclənir və çıxışlar artırdı. .aşağıdakı
tədbirlərin
görülməsini tələb edirlər.
1.
Respublikadan prezident seçkilərinin dayandırması
2.
Parlamentin buraxılmasını və yeni parlament seçkilərinin
keçirilməsi
3.
Kommunist partiyasına son qoyulması
4.
Fövqəladə vəziyyətin ləğv edilməsi
5.
DQMV Azərbaycanın suveren hüquqlarının təmin olunması
1991 ci il avqustun 30da xalqın təkidi ilə ali sovetin növbədən
kənar sessiyası çağırılır və Azərbaycan Respublikasının
dövlət
müstəqilliyinin bərpası haqqında bəyannamə qəbul edildi. 1991
ci il sentyabrın 8də prezident seçkiləri keçirilir və Ayaz
Mütəllibov prezident seçilir. Ayaz Mütəllibov və xalq cəbhəsi
arasında 1991 ci ik oktyabrın 3də görüş keçirilir və milli şuranın
yaradılması haqqında qərar qəbul olundu. 1991 ci il oktyabrın
18də Azərbaycan
Respublikasının dövlət müstəqilliyi haqqında qərar qəbul
olundu. Prezident idarəsi yaradıldı, icra hakimiyyəti başçısı
vəzifəsi yaradıldı dövlət katibi və dövlət mesabiri vəzisifəsi təsis
olundu.
1991 ci il dekabrın 8i MDB yaradıldı.
Bura Belarusya Rusiya
Ukrayna daxil idi. Belarusların Bres şəhərində 1991 ci il
dekabrın 25də Qarbaçov istefa verir və bununlada SSR nin
varlığına son qoyuldu.
1991 ci il dekabrın 29da Azərbaycan da dövlət müstəqilliyi
haqqında referendum keçirildi
və xalq yekdilliklə dövlət
müstəqilliyinə tərəf çıxdı. Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi tam
hüquqi təsdiq tapdı. Milli məclis 1992 ci ilin mayında dövlət
himnini, 1993 cü ilin əvvəlində dövlət gerbi təsdiq olundu. Artıq
1993 cü ilin əvvəlində 116 dövlət tərəfindən tanınmış 70 xarici
dövlət ilə diplomatik əlaqələr qurmuş və 14 beynəlxalq təşkilata
üzv olmuşdur. 1991 c7 ilin dekabrında İslam konfrans təşkilati ,
1992 ci ol fevral da iqtisadi əməkdaşlıq təşkilatı, 1992 ci il 2
martda BMT , 1992 ci il 10 iyul ATƏT , 1993 cü il 24
sentyabr
Müstəqil
dövlət
birliyi
Azərbaycan
Respublikasının
Müstəqilliyinə maneə olmaq üçün Moskva yuxarı Qarabağ da
vəziyyəti daha da gərginləşdirir. Qarabağ müharibəsinin səbəbi:
1.
Maraqlı
dövlətlərin
mənafelərinin
toqquşması
2.
Ermənistanın Azərbaycana qarşı
ərazi iddiaları
DQMV nin təşkilindən 68 il sonra 1991 ci ildə Azərbaycan
tərəfindən onun statusu ləğv olundu. Sovet ordusunun köməyi ilə
ermənilər Goranboy rayonunun bir neçə hissəsini tutub dağıtdılar.
1991 ci il oktyabrın 9da Azərbaycan milli özünü müdafiə qüvvələri
haqqında qanun qəbul edildi. Bu qərara əsasən 1991 ci il noyabrın
22dən sərhəd bölgələrində yerli əhalidən ibarət olan könüllü özünü
müdafiə batalyonu yaradıldı. Döyüş əməliyyatlarının
uğursuzluqla
nəticələnmələrinin əsas səbəbləri
1.
Ordunun lazımı silah sursatla təmin olunmaması
2.
Orduda nizam-intizamın olmaması
3.
Təcrübəli hərbiçilərin orduda az olması
4.
Hərbi hisslərin bəzilərinin müəyyən siyasi qüvvələrinin
maraqlarına
1991
ci il noyabrın 20 də Respublikanın yüksək dövlət və
hökumət nümayəndələrinin
Qarabağa aparan vertolyot
qara kənd yaşayış məntəqəsində vurulur.