Mövzu 1: Azərbaycan ssr yeni iqtisadi siyasət illərində Azərbaycan da sovet rejiminin milli siyasəti. Dqmv və Naxçıvan mssr-in yaranması

Qanlı yanvar 
1990
cu ik yanvarın 19da M.Qarbaçov SSR Konstitusiyasının 
199 cu, Azərbaycan SSR Konstitusiyasının 71 ci maddələrini 
kobud bir şəkildə pozaraq yanvarın 20 də Bakıda fövqəladə 
vəziyyət elan edilməsi haqqında fərman imzalandı. 
Əhalinin onlardan xəbərdar olmaması üçün SSR DTK nın 
Alfa qrupu tərəfindən yanvarın 19da saat 19:27də 
Azərbaycan televiziyasının enerji bloku partladıldı, 
Respublikada televiziya verilişləri dayandırıldı. Dinc 
əhaliyə amansız divan tutuldu. Artıq yanvarın 20 də saat 
12 ə qədər 9 nəfər öldürülmüş idi. Bakıda fövqəladə halın 
olması ilə bağlı əhaliyə yalnız yanvarın 20də səhər 
saatlarında radio tərəfindən məlumat verildi. Artıq hu 
vaxta qədər 100 nəfər qətlə yetirilmiş oldu. Yanvarın 20 də 
117 Azərbaycanlı , 6 rus, 3 tatar,3Yahudi öldürüldü . 7 
adam ağır xəsarət almış 4 nəfər itkin düşmüş ,100 nəfər 
həbs edilmişdi.
Yanvarın 21 də Neftçala 1 gün sonra isə Lənkəran da dinc 
əhali qətlə yetirildi.147 nəfər öldürüldü.

---

Mövzu9: Azərbaycan Respublikasının dövlət
müstəqilliyinin bərpası. Qarabağ müharibəsi. Sovet 
böhranın dərinləşməsi.
1990 cu illərin əvvəlində SSR nin tənəzzülü sürətləndi. SSR 
nin dağılmaqdan xilas etmək üçün bir sıra partiya və 
dövlət rəhbərləri Qarbaçovun razılığı ilə 1991 ci il 1921 
avqustda Moskva da dövlət çevrilişinə cəhd edirlər. Çevriliş 
baş tutmadı. Səbəbi demokratik qüvvələrin ayağa 
qalxması, əhalinin müqavimət göstərməsi və ordunun 
xalqın tərəfinə keçməsi .
Avqust Çevrilişi Azərbaycanda da siyasi vəziyyəti 
gərginləşdirir və ümumxalq narazılığını artırır.
Azərbaycan iqtidarı çevrilişə cəhd edənləri müdafiə edir. 
Mitinqlər güclənir və çıxışlar artırdı. .aşağıdakı tədbirlərin 
görülməsini tələb edirlər.
1.
Respublikadan prezident seçkilərinin dayandırması
2.
Parlamentin buraxılmasını və yeni parlament seçkilərinin 
keçirilməsi
3.
Kommunist partiyasına son qoyulması
4.
Fövqəladə vəziyyətin ləğv edilməsi
5.
DQMV Azərbaycanın suveren hüquqlarının təmin olunması
1991 ci il avqustun 30da xalqın təkidi ilə ali sovetin növbədən 
kənar sessiyası çağırılır və Azərbaycan Respublikasının dövlət 
müstəqilliyinin bərpası haqqında bəyannamə qəbul edildi. 1991 
ci il sentyabrın 8də prezident seçkiləri keçirilir və Ayaz 

---

Mütəllibov prezident seçilir. Ayaz Mütəllibov və xalq cəbhəsi 
arasında 1991 ci ik oktyabrın 3də görüş keçirilir və milli şuranın
yaradılması haqqında qərar qəbul olundu. 1991 ci il oktyabrın 
18də Azərbaycan
Respublikasının dövlət müstəqilliyi haqqında qərar qəbul 
olundu. Prezident idarəsi yaradıldı, icra hakimiyyəti başçısı 
vəzifəsi yaradıldı dövlət katibi və dövlət mesabiri vəzisifəsi təsis 
olundu.
1991 ci il dekabrın 8i MDB yaradıldı. Bura Belarusya Rusiya 
Ukrayna daxil idi. Belarusların Bres şəhərində 1991 ci il 
dekabrın 25də Qarbaçov istefa verir və bununlada SSR nin 
varlığına son qoyuldu.
1991 ci il dekabrın 29da Azərbaycan da dövlət müstəqilliyi 
haqqında referendum keçirildi və xalq yekdilliklə dövlət 
müstəqilliyinə tərəf çıxdı. Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi tam 
hüquqi təsdiq tapdı. Milli məclis 1992 ci ilin mayında dövlət 
himnini, 1993 cü ilin əvvəlində dövlət gerbi təsdiq olundu. Artıq 
1993 cü ilin əvvəlində 116 dövlət tərəfindən tanınmış 70 xarici 
dövlət ilə diplomatik əlaqələr qurmuş və 14 beynəlxalq təşkilata 
üzv olmuşdur. 1991 c7 ilin dekabrında İslam konfrans təşkilati , 
1992 ci ol fevral da iqtisadi əməkdaşlıq təşkilatı, 1992 ci il 2 
martda BMT , 1992 ci il 10 iyul ATƏT , 1993 cü il 24 sentyabr 
Müstəqil 
dövlət 
birliyi 
Azərbaycan 
Respublikasının 
Müstəqilliyinə maneə olmaq üçün Moskva yuxarı Qarabağ da 
vəziyyəti daha da gərginləşdirir. Qarabağ müharibəsinin səbəbi:
1.
Maraqlı 
dövlətlərin 
mənafelərinin 
toqquşması 
2.
Ermənistanın Azərbaycana qarşı 
ərazi iddiaları
DQMV nin təşkilindən 68 il sonra 1991 ci ildə Azərbaycan 
tərəfindən onun statusu ləğv olundu. Sovet ordusunun köməyi ilə 
ermənilər Goranboy rayonunun bir neçə hissəsini tutub dağıtdılar.

---

1991 ci il oktyabrın 9da Azərbaycan milli özünü müdafiə qüvvələri 
haqqında qanun qəbul edildi. Bu qərara əsasən 1991 ci il noyabrın 
22dən sərhəd bölgələrində yerli əhalidən ibarət olan könüllü özünü 
müdafiə batalyonu yaradıldı. Döyüş əməliyyatlarının uğursuzluqla 
nəticələnmələrinin əsas səbəbləri
1.
Ordunun lazımı silah sursatla təmin olunmaması
2.
Orduda nizam-intizamın olmaması
3.
Təcrübəli hərbiçilərin orduda az olması
4.
Hərbi hisslərin bəzilərinin müəyyən siyasi qüvvələrinin 
maraqlarına
1991
ci il noyabrın 20 də Respublikanın yüksək dövlət və 
hökumət nümayəndələrinin Qarabağa aparan vertolyot 
qara kənd yaşayış məntəqəsində vurulur.

---