Mövzu 1: Azərbaycan ssr yeni iqtisadi siyasət illərində Azərbaycan da sovet rejiminin milli siyasəti. Dqmv və Naxçıvan mssr-in yaranması

Mövzu8: 
Azərbaycan 
da 
xalq 
hərəkatının 
başlanması.Mərkəzin Azərbaycan da demokratik hərəkatı 
boğmaq cəhətləri
Qanlı yanvar
1988 ci ilin əvvəlində Qərbi Azərbaycanlıların sonuncu 
deportasiyası başladı.1988 ci ilin yanvarında Qafan və Mehri 
rayonlarından ilk qaçqınlar Azərbaycanlılara pənah gətirdilər. 
Azərbaycanlıların gözünü qorxutmaq onları qovmaq üçün 
ermənilər Ermənistanın Quqarq rayonunda 14 nəfəri ağaca 
sarıyıb yandırırlar. Lelinakan uşaq evində yaşayan 70 
Azərbaycanlı uşağı diri-diri böyük borunun içinə doldurub 

---

ağzını qaynaqlayırlar. 1988 ci il dekabrın 11də Azərbaycandan 
Ermənistana zəlzələ zonasına köməyə gedən 78 nəfərlik 
təyyarə ermənilər tərəfindən vurulur. 1991 ci il avqustun 8də 
Ermənistan SSR də sonuncu Azərbaycanlı kəndi olan Nüvəsi 
kəndi rus əsgərləri tərəfindən boşaldırıldı və bununlada 
Azərbaycanlıların deportasiyası başa çatdırıldı.
1988 ci ilin sentyabrından DQMV nin Xankəndi şəhərinə və 
Xocalı kəndinə hücum edərək qanlı cinayət törətdilər. 1989 
cu ilin iyulunda Xankəndində 14000 nəfərlik bütün 
Azərbaycanlı əhalisi şəhərdən çıxarıldı . 1989 cu il dekabrın 
1də Ermənistan ali soveti DQ Ermənistana birləşdirilməsi 
haqqında qərarın qəbul edildi. 1989 cu il noyabrın 28 də 
yenidən DQMV nin idarəsi Azərbaycana qaytarıldı. 1988 ci 
ilin əvvəllərində Azərbaycan da milli azadlıq yəni xalq 
hərəkatı 
başladı. 
Səbəblərdən 
biri 
Azərbaycanlıların 
deportasiya olunması və terror hərəkatları idi. Azərbaycanda 
ilk etiraz mitinqi 1988 ci il fevralın 19 da keçirildi. Ermənilər 
Şuşanın Topxana meşəsinin sındırıb yerində sənaye obyekti 
tikməyi fikirləşirdilər və bu xəbər xalqı yenidən hərəkətə 
gətirdi. 1988 ci il noyabrın 15-16da yenidən Bakıda mitinq 
keçirildi. Xalq hərəkatının ən yüksək dövrü 1988 ci il noyabrın 
17də başladı və bu tarix Azərbaycan xalqının tarixinə milli 
dirçəliş günü kimi daxil oldu. Bu mitinq də AXC nin üç rəngli 
bayrağı 
dalğalandırıldı. 
Hökumətdən 
Ermənistanın 
Azərbaycana qarşı təcavüzkarınun dayandırılmasına dair 
tədbir götürülsün. Sovet höküməti xalq hərəkatının dahada 
da genişlənməsindən Naxçıvan Gəncə də komendant saatı 
tətbiq edərək küçələrə hərbi hissələr və tanklar yeridilir. 
Nəticədə 1988 ci il dekabrın 4də meydan hərəkatı dağıdıldı və 
çoxlu insanlar həbs edildi. Yetişməkdə olan inqilabi şərait 
xalqı xalq cəbhəsi ətrafında birləşdirdi. 1989 cu ilin iyunda 

---

Bakıda AXC nin təsis konfransı keçirildi. Konfransın qərarına 
əsasən:
1.
AXC nin proqram və nizamnaməsi qəbul edildi.
2.
Əbülfəz Elçibəy xalq cəbhəsinin sədri seçildi.
AXC nin yaradılmasında məqsəd Sovet rejiminə qarşı 
mübarizə də xalqı vahid cəbhədə birləşdirmək idi. 1989 cu 
il sentyabrın 23 də Azərbaycan SSR nin suverenliyi 
haqqında konstitusiya qanunu qəbul edildi. 1989 cu il 
dekabrın 30 da Gəncə şəhərinin tarixi adı bərpa edildi.
1989
cu il dekabrın 31 də Naxçıvan Biləsuvar və Cəlilabad 
rayonlarının Sovet İran cəbhəsindən dəmir qurğular 
dağıdıldı.