Microsoft Word 1-ci m vzu- fh t snifati

Mühafizə qurğularının fövqəladə hallarda istismarı 
 

---

 
162
Sülh  dövründə  xalq  təsərrüfatı  ehtiyacları  üçün  istifadə  edilən  qurğuların 
daldalanma  rejiminə  keçirilməsi  işləri  obyektin  rəhbərinin  göstərişinə  əsasən,  bu 
qurğuya xidmət edən qrup və ya manqa tərəfindən yerinə yetirilir. Orada müxtəlif 
materialları, əmlak və avadanlığı çıxarıb otaqları boşaltmaq, eləcə də çatışmayan 
taxt  və  kürsüləri  düzəltmək  üçün  xidmət  manqalarına  kömək  olaraq  xüsusi 
komandalara ayrıla bilər.  
Qəza  içməli  su  tutumları  həcm  normalarınadək  su  ilə  doldurulur.  Dizel 
elektrik  stansiyası  konservasiyadan  çıxarılır,  ehtiyat  bakların  yanacaq  və  yağla 
doldurulur. Ərzaq malları saxlanılan otaqlara qida maddələri ehtiyatları yığılır.  
Tibb  məntəqəsinə  kollektiv  apteçkalar  və  müvafiq  normalar  üzrə  dərman 
komplektləri toplanır.  
Mühafizə  qurğusunun  otaqları  yanğından  mühafizə  vasitələrilə  tam 
avdanlıqlaşdırılır. Tez gözə çarpan yerlərdə aşağıdakı lövhələr asılır: 
•  mülki müdafiənin xəbərdarlıq siqnalları; 
•  fərdi mühafizə vasitələrindən istifadə qaydaları; 
•  giriş  və  çıxış  qapılarının,  dizel  elektrik  stansiyasının,  süzücü  ventilyasiya 
qurğusunun,  sanitariya  məntəqələrinin,  su  paylama  məntəqəsinin,  sanitariya 
məntəqəsinin və tibb məntəqəsinin yerlərini nişan verən göstəricilər.  
Sığınacağa radiasiya və kimya kəşfiyyatı cihazları qoyulur.  
Rabitə  və  xəbərdarlıq  vasitələrinin  şəbəkəyə  düzgün  qoşulduğu  yoxlanılır. 
Obyektin (şəhərin) MM qərərgahı ilə rabitə yaradılır.  
Adamlar bu siqnallar üzrə mühafizə qurğularında daldalanırlar: 
•  Hava həyəcanı; 
•  Radiasiya təhlükəsi; 
•  Kimyəvi həyəcan; 
Adamlar  taxtlarda  istehsalat  sahəsi  və  ya  yaşayış  yeri  üzrə  (sex,  sahə, 
briqada, ev) qruplarla yerləşdirilir. Qrupların yerləşdiyi yerlər lövhəciklə nişanlanır 
və  hər  bir  qrupa  başçı  təyin  edilir.  Uşaqlılar  ayrıca  bölmədə  ,  yaxud  onlar  üçün 
xüsusi ayrılımış yerlərlərdə yerləşdirilir.  
Uzanmaq  üçün  yerlərdən  istifadə  üzrə  növbə  müəyyən  edilir.  Sığınacağın 
qoruyucu-hermetik  və  hermetik  qapıları,  habelə  radiasiya  daldanacağının  xarici 
qapıları  obyekt rəhbərinin  komandası  üzrə  və  ya  qurğu  tutumuna  görə  müəyyən 

---

 
163
olunmuş  sayda  adamla  dolandan  sonra  qurğuya  xidmət  edən  qrup  (manqa) 
komandirinin göstərişi üzrə bağlanır.  
Hər  bir  adam  mühafizə  qurğusunun  fərdi  mühafizə  vasitəsini  də  götürüb 
gəlməlidir.  
Yaşayış  yeri  üzrə  daldalanan  əhali  özlərilə  lazimi  ərzaq  ehtiyatı  da 
götürməlidir.  
Mühafizə qurğusunda daldalanarkən bunlar qadağan edilir: 
Siqaret  çəkmək,  spirtli  içki  içmək,  mühafizə  qurğusuna  ev  heyvanları 
gətirmək, daldalanma yerlərinə tezalışan, partlayış təhlükəli, kəskin iyli maddələr, 
habelə  iri  əşyalar  gətirmək,  səs  salmaq,  bərkdən  danışmaq,  qurğuda  boş-boşuna 
gəzmək,  qapıları  açmaq  və  qurğudan  çıxmaq,  radioqəbulediciləri,  maqnitafonları 
qoşmaq,  açıq  alovlu  işıq  mənbələrindən  istifadə  etmək,  komendantın  icazəsi 
olmadan sığınacaqdan çıxmaq.  
Mühafizə  qurğusunda,  ona  xidmət  edən  dəstənin  şəxsi  heyəti  tərbiyəvi  iş 
aparmalıdır.  Belə  işlərin  əsas  məqsədi  bunlardır:  ruh  yüksəkliyinin  saxlanması, 
adamların  mətanətli  və  təmkinli  olmağına  yardım,  yoldaşlıq  və  qarşılıqlı  yardım 
hissi  yaratmaq,  mütəşəkkil  və  intizamlı  olmaq,  vahimə  və  çaxnaşmanın  qarşısını 
almaq, qurğuda davranış qaydalarının daldalananlara izah etmək, qurğuda olarkən 
və  zədələnmə  ocaqlarından  çıxarkən  təhlükəsizlik  qaydalarını  izah  etmək, 
mühafizə  qurğusuna  xidmət  edən  qrupun  (manqanın)  öz  vəzifələrinin  icrası  üzrə 
dəqiq fəaliyyətini təşkil etmək.  
Mühafizə  qurğularında  mühəndis-texniki  avadanlıqlar  onların  texniki 
sənədlərinin və təlimatlarının tələblərinə uyğun surətdə istismar edilir.  
Sığınacaqlara hava süzücü ventilyasiya sistemi vasitəsilə təmiz ventilyasiya və 
süzücü  ventilyasiya  rejimlərində  verilir.  Bəzi  hallarda  havanın  regenarasiya 
(bərpası) da nəzərdə tutulur.  
Radiasiya  daldalanacaqlarına  hava  mexaniki  surətdə  təsirləndirilən  təbii 
ventilyasiya hesabına verilir.  
Zədələyici  vasitələr  təsir  göstərənədək  və  radioaktiv  toz  çökən  dövrdə 
sığınacaqlara hava təmiz ventilyasiya rejimi (1-ci rejim) üzrə verilir.  
Nüvə partlayışından sonra 1-ci rejim üzrə ventilyasiya sistemi bir saat ərzində 
dayandırılır.  

---

 
164
Bundan  sonra  sığınacaqdan  kənardakı  (bayırdakı)  vəziyyət  aydınlaşdırılır  və 
həmin  vəziyyətin  tələb  etdiyi  ventilyasiya  rejimində  sığınacaqda  hava  verilməsi 
bərpa olunur.  
Düşmən  kimyəvi  və  bakterioloji  silah  işlədilən  hallarda  sığınacaqlar  süzücü 
ventilyasiya rejiminə (2-ci rejim) keçirilir.  
Sığınacaq regenerasiya rejiminə (3-cü rejim) kütləvi yanğınlar baş verərkən və 
ya  sığınacağın  yaxınlığında  güclü  təsirli  zəhərli  maddələrin  (GTZM)  təhlükəli 
konsentrasiyası yaranarkən keçirilir.  
Xarici  şəbəkədən  elektrik  təchizatı  kəsilərkən  mühafizə  qurğusunda 
qurğusunda qəza işıq mənbələrini işə qoşurlar.  
Qurğuya  elektrik  enerjisinin  verilməsi  kəsilərkən  havanı  içəriyə  əl 
ventilyatorları vasitəsilə verilir.  
Sığınacağın su təchizatı sistemi sıradan çıxan hallarda əlüzyuyanlara və ayaq 
yoluna  gələn  suyu  dərhal  kəsir  və  qəza  içməli  su  ehtiyatına  sərfinə  ciddi  nəzarət 
edirlər.  
Mühafizə  qurğusunda  baş  verən  yanğın  yanğınsöndürmə  vasitələrilə 
söndürülür.  Bu  zaman  havanın  tərkibində  oksigenin,  karbon  qazının  və  karbon 
oksidinin  miqdarına  daim  nəzarət  edilir.  Kəşfiyyat  aparmaq  üçün  sığınacaqdan 
ventilyasiyalı tambur vasitəsilə çıxır və geri qayıdırlar. Sığınacaqdan çıxan adamlar 
əlehqaz və mühafizə paltarı geyməli və fərdi dozimetr götürməlidirlər.  
Kəşfiyyatçılar zəhərli sahələrdən sığınacağa (RD-yə) qayıdarkən ventilyasiyalı 
tamburda  (dəhlizdə)  qismən  dezaktivasiya  və  deqazasiyadan  keçirilir.  Üst 
mühafizə paltarları tamburda qalmalıdır.  
Daldalanan adamlar mühafizə qurğularından bu hallarda çıxarılırlar: 
•  Hava həyəcanıı qurtardı siqnalına əsasən (qurğunun yaxınlığındakı vəziyyət 
dəqiqləşdiriləndən sonra); 
•  qurğuda müəyyən olunmuş qalma müddəti qurtaranda; 
•  qurğunu növbə üzrə tərk etmək məcburiyyəti yarananda.  
Məcburiyyət bunlardır: 
•  Sakit halda olarkən nəbzin bir dəqiqədə 120, ya da bundan artıq və ya 35-
dən az olması; 
•  Bədənin temperaturu 38ºS və bundan artıq olması.  

---

 
165
Hər  iki  halda  səhhət  üçün  yaranan  təhlükə  nəzərə  alınmaqla  qərar  qəbul 
edilir.  
Daldalanan  adamlar  qurğudan  çıxarılıb  köçürülərkən  köçürülmə  qaydası, 
təhlükəsizlik tədbirləri və marşurutlarda hərəkət qaydaları izah edilməlidir. 

---

 
166