Microsoft Word 1-ci m vzu- fh t snifati

Deqazasiya üsulları və onların xarakteristikası 
 
Deqazasiya kimyəvi, fiziki-kimyəvi və fiziki üsullarla aparıla bilər. 
Deqazasiyanın kimyəvi üsulu deqazasiya maddələrinin zəhərlənmiş obyektlərin üzərindəki zəhərləyici 
maddələrlə kimyəvi əlaqələrə qoşulmasına əsaslanır.  Nəticədə qeyri-toksik birləşmələr əmələ gəlir 
Deqazasiyanın bu üsulu zəhərlənmiş yerlərin deqazasiya məhlulları (suspenziya), yaxud DTS QK (xlorlu əhəng) 
suslu sıyığı ilə təmizlənməsi vasitəsilə əldə edilir. 
Bu üsulla deqazasiya zamanı xüsusi maşınların deqazasiya maddələrində isladılmış fırçalarından, əskilərdən və 
s. istifadə olunur. Zəhərlənmiş qurğuların xüsusən də ağac, dəri, toxuma əşyaları yuxarıdan aşağıya doğru 
istiqamətdə silib təmizləyirlər. 
Zəhərləyici maddənin növü müəyyən edilməmişsə, zəhərlənmiş obyektləri əvvəlcədən 1-№-li deqazasiya 
məhlulu ilə təmizləyir, sonra isə 2-aş (2-bş) №-li deqazasiya məhlulundan istifadə edirlər. 

---

 
205 
Zəhərləyici maddənin növü müəyyən edilibsə, bu zaman iprit, V-qazı tipli zəhərləyici maddələri - 1-№-li 
deqazasiya məhlulundan, zoman tipli ZM-lə zəhərlənmədən  2-aş (2-bş) №-li deqazasiya məhlulundan istifadə 
olunmaqla deqazasiya edirlər.  
1-№-li deqazasiya məhlulundan istifadə edildikdə reaksiyanın turşulu məhlulları və bu məhlulların artıcı metal 
səthlərin  güclü korroziyasına səbəb olur. Məhz buna görə bu məhluldan istifadə zamanı təmizlənmiş metal 
səthlər 2-aş №-li deqazasiya məhlulu ilə silinməli, sonra təmizlənib yağlanmalıdır. 
1-№-li və 2-aş №-li məhlullar boyaq örtüklərini dağıdır. 2-aş №-li məhlul bundan əlavə, alüminium səthlərə də 
həmin cür təsir göstərir.  
1-№-li və 2-aş №-li deqazasiya məhlullarından istifadə olunduqda səthi deqazasiyaya dərhal nail olunur, amma 
dərin deqazasiya müəyyən vaxt tələb edir. Məhz bu səbəbdən, texnika və avadanlığın deqazasiyasından sonra 
təhlükəsizlik qaydalarına riayət etmək vacibdir. 
V-qaz və ipritlə zəhərlənmiş qurğu, texnika və avadanlıqları texniki vasitələrin köməyilə DTS QK suspenziyaları 
ilə deqazasiya etmək olar. 
DTS QK suspenziyası DK-4 komplekti vasitəsilə də tədbiq edilərkən suspenziya avtomobilin mühərrikində 
işlənilmiş qazların tərkibindəki karbon qazının hesabına turşulaşır. Nəticədə onun oksidləşdirici qabiliyyəti artır, 
reaksiya daha tez və dolğun keçir. 
Deqazasiyanın fiziki-kimyəvi üsulu. Bu üsul yuyucu məhlullar yaxud həlledicilər vasitəsilə zəhərlənmiş səthdən 
ZM-in yuyulmasına əsaslanır. 
Deqazasiyanın effektliliyinə görə, xüsusən də ZM-i qatı resepturalarının deqazasiyası zamanı, yuyucu məhlullar 
deqazasiya məhlullarına nisbətən zəifdir. Amma yuyucu məhlulların istifadəsində də obyektlərin ilkin 
zəhərlənmə dərəcəsi 10-100 dəfə azalır, bəzən tam təmizlənir. Qeyd etmək lazımdır ki, yuyucu məhlullar 
vasitəsilə yalnız səthi deqazasiyaya nail olunur. 
Yuyucu vasitələrdən deqazasiya məhlulları olmadıqda, eləcə də, 1-№-li və 2-aş (2-bş) №-li məhlullarla 
deqazasiyanı aparmaq məsləhət görüldükdə istifadə olunur (təyyarə, optika, rabitə vasitələri və b.).  
Həlledicilərdə deqazasiya ZM zəhərsizləşdirilmir, amma həll olunub həlledicilərlə birlikdə zəhərlənmiş səthdən 
xaric olunur. Həlledicilərdən benzin, ağ neft, dizel yanacağı, dixloretan, spirt daha çox işlədilir. Dixloretan 
zəhərlidir və onu qapalı yerlərdə işlətmək olmaz, çünki həll olunmuş ZM materialın daxilinə daha dərin 
hopacaq. Deqazasiyadan sonra tərkibində ZM olduğuna görə həlledicilərdən istifadə etmək təhlükəlidir. 
Deqazasiya, zəhərlənmiş səthdə yuxarıdan aşağıya doğru istiqamətdə icra olunur. Sonra bu səthi qurulayırlar. 
Belə işlənmə 2-3 dəfə aparılır. Əskilərlə silindikdə 1-2litr/m² həlledici, firçalarla isə  2-3 litr/m² həlledici sərf 
edilir. 
Deqazasiyanın fiziki üsulu yüksək temperaturlu qaz axının təsiri şəraitində zəhərlənmiş səthlərdən ZM-in 
buxarlanması və qismən parçalanmasına əsaslanır. Bu üsul istilik maşınları vasitəsilə aparılır. 
Bu üsulla istənilən ZM-i deqazasiya etmək olur. Nəticədə, digər üsullara nisbətən, tam deqazasiya alınır. O, 
sürətlə gedir, boyaq örtükləri dağılmır, əl əməyi tələb olunmur (məsələn, avtomobilin tam deqazasiyası üçün 5-
6 dəqiqə tələb edilir).