Mövzu 17. Beynəlxalq hava hüququ p L a n
Yüklə 316,26 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
2. BEYNƏLXALQ HAVA HÜQUQUNDA BEYNƏLXALQ UÇUŞLARIN HÜQUQI REJIMI. Mülki aviasiya bu gün beynəlxalq aləmdə təkcə sərnişin və yük daşima rolunu deyil, həm də dövlətlərarasi iqtisadi, mədəni, siyasi münasibətlərin möhkəmləndirilməsində müstəsna rol oynayir. Bu baximdan, beynəlxalq aləmdə mülki aviasiyanin daha intensiv inkişafi üçün hava məkaninin hüququ rejiminin aviasiya xidməti işinin tənzimlənməsində mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Dövlətlərin ərazisi üzərində mövcud hava məkanindan beynəlxalq uçuşlarin nizama salinmasi, dövlətlərin qəbul etdikləri qanunvericiliklə, o cümlədən çoxtərəfli və ikitərəfli beynəlxalq müqavilələrlə hüququ qaydada tənzimlənir. Hava gəmisi uçuşunun beynəlxalq uçuş kimi təsdiq edilməsi üçün vacib şərtlərdən biri də onun iki dövlətin hava məkanini kəsib keçməsidir. Bu vacib əlamət «beynəlxalq uçuş» anlayişinin əsasini təşkil edir. Öz-özlüyündə digər dövlətin hava məkanındakı uçuş beynəlxalq uçuş sayıla bilməz. Söhbət yalnız o uçuşdan gedə bilər ki, onun başlanması və ya başa çatması xarici dövlətin ərazisində baş verir. Uçuş bütövlükdə (onun bir mərhələsi yox) bir dövlətin içərisində planlaşdırılıbsa, bu, daxili uçuş hesab olunur. Ümumiyyətlə hava məkanındakı uçuşların aşağıdakı növləri vardır: 1. Bir dövlətin ərazisindən başqa dövlətin ərazisinə. Bu uçuşlar da öz növbəsində bir neçə cür olur: a) iki dövlətin sərhədini ani kəsib keçməklə həmsərhəd dövlətə uçuşlar; b) açıq dəniz rayonunu kəsib keçməklə; c) üçüncü dövlətin ərazisindən tranzit (enmədən) uçub keçməklə; ç) beynəlxalq boğazlardan və ya arxipelaq sularından tranzit uçub keçməklə. 2. Açıq dəniz rayonundan və ya Antarktikadan xarici dövlətin ərazisinə və geriyə; 3. Açıq dənizin bir rayonundan və ya Antarktikadan açıq dənizin digər rayonuna, beynəlxalq boğazlardan və ya arxipelaq sularından tranzit uçub keçməklə; 4. Açıq dəniz və ya Antarktika hüdudlarında, beynəlxalq boğazlardan və ya arxipelaq sularından tranzit uçub keçmədən; 5. Hava gəmisinin qeydiyyatda olduğu (gəmini istismar edən) dövlətin ərazisindən açıq dənizə və ya Antarktikaya və geriyə (balıq ehtiyatlarının kəşfiyyatı, elmi tədqiqatlar aparılması məqsədilə və s.); 6. Hava gəmisinin qeydiyyatda olduğu (gəmini istismar edən) dövlətin ərazisinin bir hissəsindən digər hissəsinə, xarici dövlətin ərazisini tranzit uçub keçməklə (məsələn, ABŞ-ın mərkəzi hissəsindən Kanadadan keçməklə Alyaskaya); 7. Hava gəmisinin qeydiyyatda olduğu (gəmini istismar edən) dövlətin ərazisinin bir hissəsindən digər hissəsinə, beynəlxalq boğazlardan və ya arxipelaq sularından tranzit uçub keçməklə; 8. Bir dövlətin hüdudlarında daxili uçuşlar (həmin ölkənin milli hüququnun məhdud məqsədlərlə həyata keçirilən uçuşlar). Beynəlxalq uçuşlar haqqinda dövlətlər öz hava məkaninda bu məkanin suverenlik prinsipi əsasinda xarici dövlətlərə mənsub olan hava gəmisinin dövlət sərhəddini keçməsi qaydasini mövcud olan prinsiplər əsasinda müəyyən edirlər. Habelə dövlətlər öz hava məkani hüdudunda bütün hava hərəkətlərini qüvvədə olan normalar əsasinda nizama salir və öz yurisdiksiyasini həyata keçirirlər. Xarici dövlətlərə mənsub olan hava gəmilərinin başqa dövlətin ərazisində olan zaman həmin dövlətin beynəlxalq uçuşlari tənzimləyən və qüvvədə olan bütün qanunlarina və qaydalarina tabe olmalari haqqinda prinsiplər beynəlxalq hava hüququnda hami tərəfindən qəbul edilmiş normalardir. Hər hansi bir xarici dövlətə mənsub olan hava gəmisinin başqa dövlətin ərazisi üzərindən uçuşlari həmin dövlətin tam və müstəsna suveren hüququna aiddir. Bu o deməkdir ki, dövlətin yer və su ərazisi üzərində yerləşən hava məkanindan beynəlxalq uçuşlar üçün yalniz həmin dövlətin raziliği olduğu halda həyata keçirə bilər. Beynəlxalq uçuşlar müntəzəm surətdə, yəni maraqli dövlətlər arasinda razilaşdirilmiş qaydalar üzrə və ya qeyri-müntəzəm, yəni cədvəldənkənar surətdə yerinə yetirilə bilər. Qəbul olunmuş Çikaqo konvensiyasinin müddəalarinda nəzərdə tutulur ki, başqa dövlətlərin ərazisi üzərindən və ya ərazisinə həmin dövlətin xüsusi icazəsi olmadan müntəzəm uçuşlar həyata keçirilə bilməz. Müntəzəm uçuşlarin həyata keçirilməsi, bir qayda olaraq, bu məqsədlə xüsusi təyin olunmuş aviasiya müəssisələri tərəfindən bağlanilan müqavilədə göstərilən hava xətləri üzrə yerinə yetirilir. Praktiki olaraq, bağlanilan hər hansi ikitərəfli müqavilələrdə belə müddəa nəzərdə tutulur ki, raziliğa gələn hər bir tərəfin öz ərazisi üzərindən xarici dövlətlərə məxsus olan hava gəmilərinin uçuşlarinin marşrutlarini müəyyən etməyə səlahiyyətləri vardir. Ikitərəfli müqavilələrdə hava xəttləri üzrə uçuşlarin təhlükəsizliyini təmin etməyə yönəlmiş bir sira qarşiliqli vəzifələr nəzərdə tutulur. Ilk əvvəl tərəflər təyin olunmuş aviasiya müəssisəsinin hava gəmilərinə hava xətlərinin istismarina zəruri olan yerüstü radio, işiq texnikasi və digər aeronaviqasiya avadanliği ilə təmin etməlidir. Dövlətlər arasinda bağlanilan müqavilədə nəzərdə tutulan hava xətləri üzrə uçuşlarin təhlükəsizliyi, habelə dövlətlərin ərazisi üzərindən müəyyən edilmiş istiqamətlər üzrə xarici ölkəyə məxsus olan hava gəmisinin uçuşuna aid olan kompleks məsələlər dairəsi üzrə məlumatlarin vaxtinda və dəqiq verilməsindən asilidir. Bir çox ölkələrin bağladiqlari ikitərəfli müqavilələrdə nəzərdə tutulmuş elə müddəalar vardir ki, bağlanmiş müqavilənin iştirakçilari tərəfindən uçuşlar zamani hansi məlumatlarin verilməsi müqavilə şərtlərində öz əksini tapir. Yüklə 316,26 Kb. Dostları ilə paylaş:
|