Hər bir müəssisə istehsal-təsərrüfat və maliyyə fəaliyyətinin həyata keçirilməsi prosesində müəyyən xərclərçəkməli olur.
Dövlətin xərcləri dedikdə, pul vəsaitlərinin və digər əmlakın sərfi, kapitalınazalmasınasəbəbolanşəraitlərinyaranmasınəticəsindəiqtisadiqazanclarınəskilməsibaşadüşülür. Onlarınxarakteri, tərkibivəquruluşutəsərrüfatçılığıntəşkilati -hüquqiformasından, sahəmənsubiyyətindən, təsərrüfatsubyektininkapitalvəəmtəəbazarındatutduğuyerdən, investisiya, maliyyəvəuçotsiyasətindən, həmçininqanunvericilikləmüəyyənedilmiş digərqaydavəprinsiplərdənasılıdır.
İqtisadiməzmunundanasılıolaraqmüəssisəninbütünpulxərcləri(bundansonra “xərclər” və “məsrəflər” terminlərisinonimkimiişlədiləcək) üçəlamətəgörəqruplaşdırılır: a) mənfəətgötürülməsiiləəlaqədarolanxərclər;
b) mənfəətgötürülməsiiləəlaqədarolmayanxərclər;
c) məcburi (icbari) xərclər.
Mənfəət götürülməsi ilə əlaqədar xərclərəistehsal prosesinə xidmət edilməsi, işlərin görülməsi və xidmətlərin göstərilməsi, məhsul satışının təşkil edilməsi ilə bağlı məsrəflər və investisiyalar daxil edilir. İnvestisiyalar - müəssisənin istehsal həcminin genişləndirilməsi, həmçinin maliyyə və fond birjalarında gəlir götürülməsi məqsədini güdən kapital qoyuluşlarıdır.
Mənfəətgötürülməsiiləəlaqədarolmayanxərclərəisəistehlak, xeyriyyəçilik, humanitarməqsədlərə, habeləsosialehtiyacların ödənilməsinəyönəldilənvəsaitləraidedilir. Burayaeynizamanda müəssisəişçilərinəverilənhəvəsləndiriciödəmələri, qeyri - dövlətsığortavəpensiyafondlarınaayırmaları, müəssisəninsosial - mədənisahəsinininkişafınaçəkilənxərcləridəaidetməkolar. Butipli
məsrəflərmüəssisəninimiciniformalaşdırmaqlaonungəlirliişləməsinəmüsbəttəsiredəbilər. Yaxşıtəşkiledilmişreklamvəmarketinqxidmətialıcıları, investorlarıvəişçiqüvvəsini (ehtiyacduyulanmütəxəssisvəsənətkarları) cəlbetməküçünmüəssisəninetibarlımövqeyindənyararlanabilər.
Üçüncüqrup- məcburi - xərclərivergilərvəvergiödəmələri, dövlətbüdcədənkənarfondlaraayırmalar, məcburisığortaödənişləri, cəriməsanksiyalarıvəs. təşkiledir. Buödəmələrindərəcələri müvafiqqanunvericilikaktlarıvəMəcəllələrləmüəyyənedilirvə onlarıntəsərrüfatsubyektləritərəfindənicrasıimperativ (mütləq) xarakterdaşıyır.
Mənfəətinəldəedilməsiiləbağlıvəməhsulun (işin, xidmətin) mayadəyərinimüəyyənedənxərclərmaddiməsrəflərindəyərindən, əməkhaqqıməsrəflərindən, sosialehtiyaclaraayırmalardan, əsas vəsaitlərinamortizasiyasındanvəsairməsrəflərdənibarətdir.
