Mövzu Entomologiya və kənd təsərrüfatı bitkilərinə zərərverən canlılar haqqında anlayış, onların növ tərkibi, çoxalma və inkişafı. Zədə və zərər. Plan

Qarğıdalının zərərvericiləri

Qarğıdalı bitkisi ilə qidalanan 130 növə qədər zərərverici ədəbiyyatlarda qeyd edilmişdir. Bunların əksəriyyəti polifaq həşəratlardır. Bunlardan düzqanadlıların bütün nümayəndələri, məftil qurdları, yalançı məftil qurdu, qarğıdalı gövdə kəpənəyi, pambıq sovkası və s. göstərmək olar.

Qarğıdalının bir neçə xüsusiyyətlənmiş zərərvericiləri mövcuddur.
Qarğıdalı (peyin) böcəyi (Pentodon idiota H.). Sərtqanadlılar dəstəsi (Coliptera), lövhəbığ böcəklər (Scarabaeidae) fəsiləsinə mənsubdur.
Böcək qaramtıl, yaxud qonuru-qaramtıl rəngdə olub, xarici görünüşünə görə adi peyin böcəyini xatırladır.böcəyin uzunluğu 15-25 mm-dir.
Yumurtası çirkli ağ rəngdədir. Sürfəsi ağ rəngdədir və lövhəbığ böcəklərin sürfəsi kimi bükülür.
Payızda puplardan böcəklər çıxmağa başlayır və bu böcəklər həmin yerdə də qışlayır.
Qışlamış böcəklər aprel ayından etibarən qışlama yerlərindən çıxırlar. Böcəklər gecə həyat tərzi keçirərək cavan cücərtiləri gəmirir, gündüzlər isə kəsəklər altında gizlənir.
Yayın ortalarında cütləşmə prosesi gedir və yumurtalar torpağa qoyulur. Yumurtadan çıxan sürfə qidalanır, böyüyür və inkişafını iki ildə başa çatdırır, təxminən iyul ayında puplaşır. Həmin ilin payızında puplardan böcəklər çıxır və onlar oradaca qışlayır.
Beləliklə, qarğıdalı böcəyi iki ildə bir nəsil verir.
Böcəklər əsasən kök boğazını, gövdəni gəmirir və nəticədə gövdədə dərin oyuqlar əmələ gətirir. Bəzi hallarda hətta cavan cücərtilər tamamilə yeyilir. Zədələnmiş bitki əvvəlcə soluxur, sonralar quruyur və qırılaraq yıxılır. Zədələnmə nəticəsində tarlalarda xal-xal boş yerlər qalır.
Mübarizə tədbirləri.
1. İnkişafını bitirməyən sürfələri və qışlayan böcələri məhv etmək üçün dərin dondurma şumu aparılmalıdır.
2. Cərgə aralarında kultivasiya aparılmalıdır.
3. Böcəklər zədələnmiş bitkilərin yanından əl ilə yığılıb məhv edilməlidir.
4. Cücərtilər daxildən təsir edən preparatların biri ilə dərmanlanmalıdır.
Kimyəvi mübarizədə Kruizer, Karate Zeon preparatlarından istifadə olunur.
Mənənələr. Azərbaycanda əsaən qarğıdalı bitkisinə əsasən adi taxıl (Schizaphis graminum Rond) və qarğıdalı mənənəsi (Rhopalosiphum maydis F) zərər verir. Taxıl və qarğıdalı mənənələri yumurta halında qışlayır. Mənənələr qarğıdalının yarpaqlarının və başqa hissələrinin şirələrini sorurlar.
Mübarizə tədbirləri.
1. Sahələrdə, mərzlərdə, yol kənarlarında və s. yerlərdə olan alaq otları məhv edilməlidir.
2. Qarğıdalı sahələrində məhsul yığımındn sonra dərin dondurma çumu aparılmalıdır.
3. Əgər sahələrdə ayrı – ayrı bitkilər mənənə kaloniyaları ilə yoluxarsa bitkilər Kruizer preparatrından, Mostar, Lannate, Arrivo preparatlarından çiləmə aparmaq olar.