Mövzu: Satışın zərəsizlik səviyyəsinin təhlili Tələbə: Cavid Həsənov Rəhbər: dos. Rahib Kazımov Bakı 2011 Plan

P-Dx

= (15)

Ms

Burada, - istehsal vasitəsinin təsir gücü,

P- satış məbləği

Dx-Dəyişən xərclər

Ms- satışdan alınan mənfəətdir.

3. 
   Zərərsizlik səviyyəsinin təhlili.
   

Müəssisələrin zərərsiz işləməsinə məqsədyönlü təsir edilməsi üçün onun dəyişilməsinin təsir edən amillər sistemini və onların təhlili metodikasını bilmək lazımdır.

(5) düsturundan gördüyümüz kimi, satışın zərərsizlik səviyyəsi sabit və dəyişən xərclərin miqdarından, habelə məhsulun qiymətdindən asılıdr.

Sabit xərclərin artımı böhran həcminin artırılmasına səbəb olur, çünki artan məsrəflərin ğdənilməsi üçün satışda əlavə məmulatın olması zərurəti yaranır. Bu düz mütənasib asılılıqdır. Beləliklə, zərərsizlik nöqtəsinin aşağı salınması üsullarından biri sabit xərclərin həcminin konkret azaldılması ola bilər.

Dəyişən xərclərin dəyişilməsi də bu istiqamətdə, lakin daimixərclərlə bərabər olmayan dərəcədə təsir edir. Bu xərclərin hətta cüzi artımı əməliyyat rıçaqının effektli təsiri sayəsində pul gəliri və mənfəətdə nəzərə çarpacaq dəyişikliklər yaradır.

Satış qiymətləri amili rentabellik astanasına münasibətdə kifayət qədər həssasdır. Qiymət nə qədər yüksək olarsa, zərərsizlik nöqtəsinə çatmaq üçün lazım olan satışın həcmi o qədər az olur və müvafiq surətdə, təşkilatın maliyyə vəziyyəti yaxşı olur.

Aşağıdakı ilkin məmulatlardan istifadə edərək məmulat üzrə istehsalın böhran həcminin dəyişilməsinə amillərin təsirini təhlil edək:

Variant	I	II
Məhsulun qiyməti (p), manat	1000	1100
Dəyişən xərclər (Dx), manat	600	660
Bütün məhsula sabit xərclər (Sx), manat	80000	84000
İstehsalın həcmi, ədəd	250	300

II variantda məhsulun qiymətinin və dəyişən xərclərin 10% və sabit xərclərin 5% artması nəzərdə tutulmuşdur.

Amillərin rentabellik astanasının dəyişilməsinə təsirinin zəncirvari yerdəyişmələr üsulu ilə hesablanması,

1. 
   = 80000/(1000-600)=200 vahid
   

-

2. 
   / - =84000/400=210 vahid
   
3. 
   / - =84000/(1100-600)=168 vahid
   
4. 
   / - =84000/(1100-660) =191 vahid.
   

Hesablamalardan görünür ki, satışın zərərsiz həcmi 9 vahid azalmışdır (191-200). Bu azalmaya amillərin təsiri belədir:

1)sabit xərclərin məbləğinin artması 210-200=+10 vahid;

2)məhsulun qiymətinin artması 168-210=-42 vahid;

3)dəyişən xərclərin yüksəlməsi: 191 – 168 = +23 vahid;

Yoxlama: 10-42+23=-9

Beləkilə, məmulatın qiymətinin 10 % artması rentabellik astanasının 21 % (42:200x100) azaltmaq imkanı yaratmışdır. Dəyişən xərclərin analoji dəyişilməsi rentabellik astanasının 11,5% yüksəlməsinə səbəb olmuşdur. Sabit xərclərin 5 % artması böhran nöqtəsini 5% yüksəltmişdir.

Maliyyə sabitliyinin dəyişilməsinə rentabellik astanasına təsir edən amillər, o cümlədən satışın həcmi təsir edir. Həmin göstəricilərin %-lə amillər üzrə təhlili üçün aşağıdakı kombinasiya edilmiş modeldən istifadə edilə bilər: