Mövzu Seçki hüququ və seçki sistemi

Seçki sistemi anlayışı və onun mahiyyəti

Seçki sisteminin anlayışı hüquq ədəbiyyatında geniş və dar mənada işlədilir. Geniş mənada seçki sistemi ali hakimiyyət orqanlarına seçkilərin keçirilməsi ilə bağlı tənzimlənən ictimai münasibətlərin məcmusudur. Bu sistem Konstitusiya hüququ əsasında tənzimlənir. Seçki sisteminin reallaşdırılmasında digər normalar (adətlər, ənənələr, siyasi etika qaydaları) da yaxından iştrak edir.

Dar mənada seçki sistemi – seçicilərin və ya digər səlahiyyətli şəxslərin səsverməsində müvafiq olaraq deputat mandatlarının deputatlığa namizədlər arasında bölüşdürülməsi üsulu kimi işlədilir. Tarix boyu səsvermənin nəticələrinə uyğun olaraq mandatların namizədlər arasında bölüşdürülməsinin bir sıra metodları formalaşdırılmışdır. Hazırda dünya ölkələrində bu üsullardan geniş istifadə olunur. Seçki sistemlərinin ən çox yayılanları majoritar və proporsional seçki sistemləridir.

Majoritar seçki sistemi tarixən ən qədim sistemdir. Majoritar seçki sistemi səslərin əksəriyyətinin toplanması prinsipinə əsaslanır. Majoritar termini mənşəcə fransız sözü olub majorite - əksəriyyət deməkdir. Majoritar seçki sisteminə uyğun olaraq namizədlərdən səslərin müəyyən edilmiş əksəriyyətini qazanan şəxs deputat mandatı əldə etmiş olur. Səslərin tələb olunan əksəriyyətindən asılı olaraq majoritar seçki sisteminin 3 növü fərqləndirilir. Bunlar – nisbi əksəriyyət sistemi, mütləq əksəriyyət sistemi, şərtləndirilmiş (ixtisaslaşdırılmış) əksəriyyət majoritar sistemidir.